Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçişi sağlayan 24 Haziran 2018 seçimlerini takiben yapılan 31 Mart 2019 Mahallî Seçimlerinden sonra bir “erken seçim” tartışması gündeme taşınmaya çalışılmıştı.

O zamanki tartışmalar sırasında “parlamenter sistem deneyimiyle başkanlık sisteminde erken seçim beklentisine girmenin gerçekçi olmadığı” tekraren tabir edilmişti. Hakikaten 18 Haziran 2023’te yapılması gereken seçimler bayram ve mevsim şartları sebebiyle bir ay kadar geriye alınarak 14 Mayıs 2023’te yapıldı. Yani kimilerinin beklediği üzere ve manasına uygun bir “erken seçim” gerçekleşmedi. Seçimler teknik sebeplerle bir ay kadar geriye alınmakla birlikte olağan devrinde yapıldı.

Bu deneyime karşın 14 ve 28 Mayıs 2023 tarihinde gerçekleşen Meclis ve Cumhurbaşkanı seçimlerini takiben yapılan 31 Mart 2024 Lokal Seçimlerinden sonra da “erken seçim” tartışması tekrar gündeme getiriliyor.

ANAYASAL SİSTEM

Tartışmanın hakikat bir bağlamda yürütülebilmesi için anayasal sistemi hatırlamakta yarar var.

Öncelikle belirtelim ki yeni Anayasal Sistemde erken seçim kavramı yok. Gerek Cumhurbaşkanı gerekse Meclis 5 yıllık sabit müddetle seçiliyor.

Ancak bu mühlet her iki kurum açısından da garanti sabit mühlet değil esnek sabit müddettir. Zira bu müddet içerisinde Meclis yahut Cumhurbaşkanı seçimlerin yenilenmesi kararı verebilir. Bunun siyasi ve toplumsal sonucunun ismi erken seçim olabilir. Lakin tüzel manası ve ismi seçimlerin yenilenmesidir.

Bu durumda mevzuyu eski sistemin kavramı olan “erken seçim” ismiyle tartışınca doğal olarak eski sistemdeki erken seçim deneyimlerinin münasebetleriyle probleme bakılıyor. Bu da yeni sisteme büsbütün yabancı ve eskimiş argümanlarla bir seçim tartışmasına sebebiyet veriyor.

Bu nedenle tartışma “seçimlerin yenilenmesi” kavramı üzerinden yapılmalı ve “seçimlerin yenilenmesi hangi toplumsal, siyasi, ekonomik ve tüzel şartlarda olabilir”, diye sorulmalıdır. Aksi takdirde bağlamında ve gerçek bir tartışma yapılamaz.

Dolayısıyla işin tüzel ve olgusal boyutuna bakmak ve seçimlerin yenilenmesi kararının nasıl verileceği ve sonuçlarının neler olacağını kıymetlendirmek gerekir.

SEÇİMLERİN YENİLENMESİ 

Seçimlerin yenilenmesi kararını Cumhurbaşkanı verebilir ve birinci periyodunda bu kararı verdiğinde kalan mühletinden feragat etmiş olur. Ayrıyeten yine aday olacaksa seçilme konusunda siyasi ve toplumsal riski göze alır.

Bir Cumhurbaşkanı ikinci periyodunda seçimlerin yenilenmesi kararı verirse bu sefer de hem kalan müddetinden feragat eder hem de bir daha aday olamaz.

O vakit Cumhurbaşkanı tarafından seçimlerin yenilenmesini istemek lakin son derece harika şartlarda ve öbür bir dermanın kalmadığı hallerde istisnaen yani son deva olarak verilebilecek bir karardır.

Seçimlerin yenilenmesi kararını Meclis verecekse 360 milletvekilinin (3/5 oranın) bu kararı vermesi gerekir. Elbette bu kararı verecek milletvekilleri de tekrar seçilmek isterlerse siyasi ve toplumsal riskleri göze almak zorundadır. Buna nazaran Meclisin bu kararı vermesi de nitelikli çoğunluk gerektirdiğinden ve bunun için de lakin harikulâde kaidelerde bir mutabakat sağlanabileceğinden istisnai bir durum olacaktır. Eski sistemde kolay çoğunlukla verilebilen erken seçim kararlarının bile belirli koşullarla ve zorluklarla alınabildiği gözetildiğinde yeni sistemde bunun ne kadar güç ve son derece istisnai olacağı daha âlâ anlaşılabilir.

ERKEN SEÇİM TARTIŞMASINDA İLERİ SÜRÜLEN GEREKÇELER 

Bu sistematik karşısında Türkiye’de hangi harika ve istisnai durumlar oluşmuştur ki ya Cumhurbaşkanı yahut Meclis seçimlerin yenilenmesi kararını versin yahut bu ihtimal gerçekçi bir seçenek olsun.

İki münasebet ileri sürülüyor:

Birincisi lokal seçim sonuçları, ikincisi global ekonomik krizin Türkiye’ye tesirleri.

Yerel seçimlerde halkın verdiği iletinin bir iktidar değişikliği talebi olarak okunması asla mümkün değildir. Halk 10 ay evvel birebir ekonomik koşullara hatta sarsıntı felaketiyle birlikte daha da ağırlaşan şartlara karşın Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a ve Cumhur İttifakı’na inancını ve takviyesini net olarak ortaya koydu.
Meclis çoğunluğunu Cumhur İttifakı aldı. Cumhurbaşkanı Erdoğan da ikinci cinste yüzde 52’den fazla oyla seçildi.

Yerel seçimlerde ise halkın ekonomik koşullara yönelik bir ileti verdiği genel kabul görüyor. Öyleyse halkın beklentisi bir erken seçim değil ekonomik koşulların düzeltilmesidir. Halkın beklentisi; iktidarın ekonomik meselelerin tahlili tarafında icraat yapması, muhalefetin de bu icraatlara dayanak vermesidir.

Buna nazaran somut olarak gerek mahallî seçim sonuçları gerekse ekonomik kurallar vaktinden evvel seçim için kâfi, isabetli ve uygun münasebetler değildir.

Genel olarak ise şu evrede Türkiye, siyasal sistemin işleyişi açısından ne harikulâde bir durum içindedir ne de Meclisi ve Hükümeti yenilemeyi gerektiren istisnai bir şartla karşı karşıyadır. Bu durumda “erken seçim” tartışması 2028’e kadar inanılmaz koşullar ve istisnai durumlar oluşmadığı sürece gerçekçi bir tartışma değildir.

Bu noktada ülke liderliği birikimi ve dünyadaki güçlü ve birçok bahiste öncü siyasi tesiri açısından Türkiye’nin büyük bir pahası olan Cumhurbaşkanı Erdoğan’a 2028 seçimlerinde son sefer adaylık yolu açmak bu istisnai durumlardan sayılabilir. Cumhur İttifakı’nın bu mevzuda bir kararlılık göstereceği şimdiden belirlidir. Mecliste bu tarafta güçlü bir eğilim oluşabileceği de öngörülebilir. Ancak olağan gidişatta bu konunun 2027 yılının sonlarına yanlışsız gündeme gelmesi beklenir. Münasebetiyle bu mevzunun da şimdi vaktinin gelmediği açıktır.

ERKEN SEÇİM TARTIŞMASININ ASLI NEDİR? 

Peki bu tartışma bugün niçin gündeme getirilmek isteniyor? Son derece açık; 2028’e kadar Türkiye’nin sahip olduğu siyasi istikrar avantajını zedelemeye dönük ideolojik bir atak yapılıyor. Türkiye son derece yapay bir erken seçim tartışmasıyla hem iktisada hem hukuka ait gerçek gündeminden uzaklaştırılmak isteniyor.

Diğer değerli bir nokta, erken seçim tartışması, muhalefetin ülkenin iç ve dış mevzularında, sıkıntılarında alternatif siyaset ve program üretememe sıkıntısını, kısırlığını ve içlerindeki keskin rekabeti örtmek için bir araç olarak da kullanılıyor.

Demokratik siyasetin ve demokratik kamuoyunun bu tuzaklara düşmemesi tam tersine bunları deşifre etmesi gerekiyor.

Unutulmasın yeni sistemin kurgusu gereği; seçimlerin vaktinden evvel yapılması, başka deyişle seçimlerin yenilenmesi şartları o denli ortaya çıkar ki hiç kimse seçimler yenilenmeli mi tartışmasına girmez; tam bilakis herkes açısından yenilenme muhtaçlığı ve kararı legal olarak kabul edilir.

Bu nedenle bu tip yapay ve sapma tartışmaları bir kenara koyup ülkemizin başta yeni anayasa olmak üzere muhtaçlık olan ıslahat gündemlerine ve gayelerine ağırlaşmak gerekir.