Dünyanın en büyük elektrikli araç üreticisi olarak bilinen Çinli BYD firmasının Türkiye’de fabrika kurma kararı vermesi, hem Türkiye hem de Avrupa pazarında yankı uyandırdı. Türkiye’nin ‘milli otomobil’i olarak lanse edilen TOGG’un en büyük rakiplerinden biri olan BYD’nin 1 milyar dolarlık yatırımla Türkiye’de kuracağı fabrikanın gerek iç pazarda gerekse Türkiye’nin en çok ihracat yaptığı Avrupa otomotiv pazarında istikrarları değiştirebileceği belirtiliyor.

Üretimin yarısı AB’ye ihraç edilebilir

8 Temmuz Pazartesi günü Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın iştirakiyle, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mehmet Fatih Kacır ve BYD Yönetim Kurulu Lideri Wang Chuanfu tarafından imzalanan muahedeye nazaran, Çinli BYD Manisa yakınlarında 1 milyar dolarlık yatırımla yılda 150 bin adet elektrikli ve şarj edilebilir hibrit araç üretecek.

Üretilen arabaların yaklaşık yüzde 50’sinin AB ülkelerine ihraç edilmesi öngörülüyor. Yatırım kapsamında Türkiye’de bir Ar-Ge merkezi kurulması da planlanıyor. 2026 sonunda üretime başlaması hedeflenen tesiste yaklaşık 5 bin kişilik direkt istihdam yaratılacak.

​​​​​​Çinli BYD ile imzalanan muahede firmanın Türkiye’de 1 milyar dolar bedelinde yatırım yapmasını öngörüyor Fotoğraf: DHA

Çinli şirket bu yatırım atılımı ile Türkiye’nin yakın vakitte Çin menşeili arabalara getirdiği yüzde 40 ek gümrük vergisinden kurtulurken, 27 yıl sonra Türkiye otomotiv pazarına gelen birinci direkt yatırım olarak ÖTV ve arazi alanında farklı teşvikler de alacak.

Bünyesinde Toyota ve Lexus üzere markaları barındıran ALJ Kümesi Türkiye distribütörlüğünde Türkiye otomotiv pazarına giren BYD’nin Türkiye Genel Müdürlüğü vazifesini İsmail Ergun yürütürken, ALJ Türkiye’nin Yönetim Kurulu Başkanlığı koltuğunda ise Ali Haydar Bozkurt bulunuyor. Dünyaya geçen yıl yaklaşık 3 milyon elektrikli ve hibrit araba satan BYD, 2 modeliyle yer aldığı Türkiye pazarında ise 2024’ün birinci 6 ayında 1426 adetlik satış sayısına ulaştı.

ALJ Türkiye’nin Yönetim Kurulu Lideri Ali Haydar Bozkurt Fotoğraf: privat

Türkiye’nin avantajları ne?

Sanayi ve Teknoloji Bakanı Fatih Kacır’ın verdiği bilgilere nazaran, yıllık yaklaşık 35 milyar dolar ile Türkiye’nin ihracatında önder dal olan otomotiv alanında şu anda Türkiye’de sekizi global on üç marka üretim yapıyor. Geçen yıl 1,4 milyonu aşan üretimin yaklaşık yüzde 70’i AB ülkelerine gerçekleştiriliyor.

Türkiye, yatırımcılar için Gümrük Birliği yoluyla Avrupa pazarına ve yirmi üç ülkeyle imzalamış olduğu hür ticaret mutabakatlarıyla pek çok ihracat pazarına erişim imkanı sunuyor. Ayrıyeten Türkiye’nin AB standartlarında üretim geleneği, güçlü otomotiv tedarik sanayi ve alanında uzman nitelikli otomotiv istihdamı, avantajları yanları olarak ön plana çıkıyor.

“Markalar Avrupa stratejilerini gözden geçirecek”

Yatırım kararı Türkiye iş dünyası tarafından heyecanla karşılandı. İstanbul Ticaret Odası (İTO) Başkanı Şekib Avdagiç, yaptığı açıklamada, kelam konusu yatırım ile Türkiye’nin Avrupa otomotiv pazarındaki gücünü artırdığına işaret etti. Avdagiç, “BYD’nin bu direkt yatırımı öbür Çinli şirketler ile dünya markalarının Avrupa stratejilerini baştan aşağı gözden geçirmelerini sağlayacaktır. En değerlisi de bu gelişmenin elektrikli araçlarda yerlilik oranını artırarak yan sanayimizi daha da güçlendirmesini, fazlar halinde binlerce iş imkanı oluşturmasını bekliyoruz” diye konuştu.

İstanbul Sanayi Odası (İSO) Başkanı Erdal Bahçıvan ise, toplumsal medya hesabından yaptığı açıklamada, Çin’in ve dünyanın güçlü araba firması sayılan BYD’nin Türkiye’de üretim kararı almasının sanayi ve üretim hayatı açısından memnuniyet verici olduğunu belirtti. Bahçıvan, “Yatırım sürecinin kısa müddette tamamlanarak, üretimin hedeflenen 2026 yılı sonunda başlamasını diliyorum” dedi.

“Endüstrimizi bir adım ileriye götürecek”

DW Türkçe’ye konuşan Otomotiv İhracatçıları Birliği (OİB) Lideri Baran Çelik ise, Türkiye iç pazarının otomotivde 1 milyon adetlik bir pazar olduğuna işaret ederek, “Fosil yakıtlı araç üretimine son verilmesinin dalımızın en kıymetli gündemi olduğu bu periyotta dünyanın en büyük elektrikli araç üreticisinin ülkemizde üretim yapacak olması, sanayimizi bir adım ileriye götürecek” diyor.

Otomotiv İhracatçıları Birliği (OİB) Lideri Baran ÇelikFotoğraf: privat

Dünyada elektrikli araç dönüşümünün liderliğini Çin’in yaptığına işaret eden Baran Çelik, “Oluşan bilgi birikiminden üreticilerimiz de faydalanabilecek. Tekrar bu firma için üretim yapmak isteyen tedarik sanayimizin de elektrikli araç teknolojisine üretim yapmaya daha istekli olacağını düşünüyorum. Bir diğer deyişle bu yatırım Türkiye’nin yeşil dönüşümü yolunda kıymetli bir adım” diye konuşuyor.

“AB’ye ihracatta kazanım olacak”

BYD yatırımı ile birlikte bilhassa AB pazarında kıymetli kazanımlar elde edilebileceğine işaret eden Baran Çelik, şu değerlendirmelerde bulunuyor:

“İhracat açısından gayemiz birkaç yıl içerisinde 45-50 milyar dolarlık ihracat bandına ulaşmak. Yeni yatırımlar ihracat gayelerimiz için de kritik rol üstlenecek. Ayrıyeten Türkiye, ABD ve AB ülkeleri Çin menşeli araçlara ek gümrük vergisi uyguluyor. Ülkeler yerli üretiminin desteklenmesi ve yerli araçların pazar hissesinin korunması için misal düzenlemeler getiriyorlar. Lakin Türkiye’ye yaptığı yatırımla BYD, Türkiye pazarındaki pozisyonlarını güçlendirirken başta Avrupa olmak üzere yakın coğrafyamıza daha kolay ihracat yapacaktır. Bu gelişmenin iki taraf için de olumlu olacağını öngörüyorum.”

27 yıldır yeni fabrika kurulmadı

Türkiye son 27 yıldır, kimi vakit ekonomik kimi vakit siyasi nedenlerle global otomotiv şirketleri sıfırdan yatırım kararlarında kendine yer bulamıyordu. Yapılan son direkt yatırımı, Japon Honda 27 yıl evvel hayata geçirmişti. Fakat Honda, 2021 yılında Gebze’de bulunan fabrikasını kapatma kararı almıştı.

Alman VW de son devirde Türkiye’de yatırım yapma kararından vazgeçen global devlerden biri olmuştu. Bugün BYD’nin fabrika kurması planlanan Manisa bölgesinde 1 milyar Euro yatırımla bir fabrika kurmaya hazırlanan VW, Temmuz 2020 yılında bu projeden vazgeçtiğini duyurmuştu. Daha sonra Volkswagen CEO’su Herbert Diess, yatırım kararından vazgeçmek konusunda “Türkiye’deki siyasi durum”un tesirli olduğunu açıklamıştı.

Peki BYD’nin yatırım kararı, Türkiye’ye yeni yabancı yatırımların da kapısını ortalar mı?

“Başka markalarla görüşmeler var”

Geçtiğimiz günlerde Reuters’e konuşan AKP Genel Lider Yardımcısı ve Dış İlişkiler Başkanı Zafer Sırakaya, Çinli Guangzhou Automobile Group’un (GAC) Türkiye’de ortak üretim için TOGG ile görüşmeler yaptığını ve temmuz ayı içerisinde Türkiye’ye bir ziyarette bulunacaklarını belirtmişti. Çin’in önde gelen otomotiv üreticilerinden Shineray Group bünyesinde faaliyet gösteren ve Türkiye’de ATMO Group tarafından temsil edilen SWM Motor da Türkiye’de üretim için hazırlık yaptığını açıklamıştı.

DW Türkçe’ye konuşan Motorlu Araç Satıcıları Federasyonu (MASFED) Genel Başkanı Aydın Erkoç’a göre, şu anda piyasada diğer memleketler arası markaların da yatırıma geleceğine dair söylentiler artmış durumda.

Erkoç, “Örneğin 2024 başında Türkiye pazarına giriş yapan Çinli DFSK’nın da üretime geçeceğine dair bilgiler alıyoruz. Bilhassa Asyalı şirketler için Türkiye’de üretip Avrupa’ya satmak giderek daha karlı hale geliyor” diyor.

“Türkiye, Avrupa için üretim üssü olacak”

Otomotiv kesimine yönelik veri üreten Cardata’nın Genel Müdürü Hüsamettin Yalçın da, DW Türkçe’ye yaptığı açıklamada, kelam konusu yatırımla birlikte Türkiye’ye elektrikli araç üretimi konusunda gelecek bilgi ve tecrübenin otomotiv sanayine büyük bir avantaj sağlayacağını kaydediyor. Bu avantajın yeni yatırımların devam etmesi halinde Avrupa pazarında çok önemli bir güç yaratabileceğini vurgulayan Yalçın, şöyle konuşuyor:

“Türkiye, dünyanın en büyük elektrikli araç üreticisi olan BYD’nin Avrupa pazarı için üretim üssü olacak. Bu, Türkiye’nin yüksek teknoloji eser ihracatını da artıracaktır. BYD’nin Türkiye üzerinden Avrupa ve öteki yakın coğrafik bölgelerdeki ülkelere girmesi, Türkiye’nin de otomotiv ihracatında yeni pazar fırsatları yakalanmasına katkıda bulunacak. AB pazarında da hakim markalar için yeni bir devir başlayabilir.”

TOGG nasıl etkilenecek?

Çinli otomotiv devinin Türkiye’de elektrikli ve şarj edilebilir hibrit araç üretimi kararı vermesi, Türkiye’nin ‘milli otomobili’ olarak lanse edilen TOGG’un durumunu da gündeme getirdi.

Kasım 2017’de Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından başlatılan Türkiye’nin Arabası Teşebbüs Kümesi (TOGG) projesi, pek çok tartışmanın akabinde birinci elektrikli arabasını 29 Ekim 2022’de banttan indirilmesi ile hayata geçirilmiş oldu.

Türkiye’nin birinci yerli arabası TOGGFotoğraf: Kivanc El/DW

İlk etapta C-SUV modeli ile üretilen TOGG, 2025 yılına kadar sırasıyla C-Sedan, C-X Coupe ve sonra açıklanacak 2 model olmak üzere toplam 5 modelle piyasada yerini alacak. Yüzde 51 yerlilik oranıyla üretilen birinci modellerdeki yerli hissesinin iki yıl içinde yüzde 65’e çıkarılması hedefleniyor.

Otomotiv Distribütörleri ve Mobilite Derneği (ODMD) bilgilerine nazaran, TOGG 2024’ün birinci 6 ayı sonu itibariyle, yaklaşık yüzde 36’lık pazar hissesi ile Türkiye elektrikli araba pazarında önder pozisyonda bulunuyor.

“TOGG’un pazar hissesini etkiler”

MASFED Genel Başkanı Aydın Erkoç, BYD yatırımının TOGG’un satışlarına büyük tesiri olmayacağını lisana getiriyor. Türkiye’nin hala nüfusuna kıyasla dar bir araba pazarı olduğuna işaret eden Erkoç, “Bugün baktığınız vakit İran üzere ülkelerde bile her konutta 3 tane araç var. Türkiye’de şu anda 35 milyona yakın traktör, motosiklet, araba, kamyon, minibüs üzere araçların yüzde 35 ‘i neredeyse 20 yaşın üzerinde. Yani olağanda bunların hurdaya ayrılması gerekiyor. Hasebiyle Türkiye’de fiyatlar uygun olduğu surece her marka için gidilecek çok yol var” biçiminde konuşuyor.

Cardata Genel Müdürü Hüsamettin YalçınFotoğraf: privat

Cardata Genel Müdürü Hüsamettin Yalçın ise, BYD’nin gelmesi ile büyüyecek pazarın TOGG’un pazar hissesini düşürebileceğine dikkat çekiyor. Yalçın, “Fiyat ve kalite açısından rekabetin artması düzgün bir gelişme. Fakat TOGG ve gibisi markalar biraz pazar hissesi kaybedebilir. Zira BYD çok güçlü bir üretici. Üretim maliyetleri konusunda rakiplerinin önüne geçebilir” diyor.

DW Türkçe’ye manisiz nasıl erişebilirim?