Avrupa’nın dört bir yanındaki sucul canlıların izlenmesi ve biyolojik çeşitliliğin korunması için iki yıl evvel başlatılan “Avrupa Denizlerindeki Sucul Canlıların İzlenmesi İçin Stratejik Altyapıların Geliştirilmesi (STRAITS)” projesinin Türkiye ayağı Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Doç. Dr. Aytaç Özgül ve grubu tarafından yürütülüyor. Proje kapsamında Kuzey Kanalı, Danimarka Boğazları, Cebelitarık Boğazı ve Türk Boğazlar Sistemi’nde cürmü canlıların akustik telemetri prosedürüyle izlenmesi hedefleniyor.

Doç. Dr. Aytaç Özgül, proje kapsamında Kuzey Ege Denizi’nden başlayarak, Çanakkale Boğazı, Saros Körfezi, Marmara Denizi’nin iki kıyısı, İstanbul Boğazı, Karadeniz’de ise Kefken İğneada ortasındaki toplam 25 istasyona 2 yıl evvel akustik alıcılar yerleştirildiğini ve bu vericilerle başta lüfer olmak üzere kıyılardaki kıymetli balık çeşitlerini markalayarak izlemeye aldıklarını belirtti. İstanbul’da Yeniköy Su Eserleri Kooperatifi’nden alınan 10 lüfer, özel olarak hazırlanan tankın içerisinde anestezi altında karın boşluklarına yerleştirilen akustik vericilerle yine denizle buluşturuldu.

Lüfer balığının, Boğazın bir simgesi olduğunu lisana getiren Doç. Dr. Özgül, “Lüfer, Osmanlı devrinden beri bilhassa Boğazın simgesi durumunda. Balıkçılarımızdan temin ettiğimiz balıkları akustik vericilerle markalayıp tekrar denize bırakıyoruz, şayet balıklarımız yakalanmayıp yollarına devam ederse kullandıkları rotayı belirlemek istiyoruz. Lüfer, sonbaharda suların soğumasıyla bir arada Karadeniz’den Ege Denizi’ne göç yapar. İlkbaharda ise suların ısınmasıyla birlikte üremek için Karadeniz’e döner. Bu göç sırasında bilhassa İstanbul ve Çanakkale boğazlarında lüfer, ağır olarak avlanır. Balıkçılarımızdan temin ettiğimiz balıkları akustik vericilerle markalayıp tekrar denize bırakıyoruz, şayet balıklarımız yakalanmayıp yollarına devam ederse kullandıkları rotayı belirlemek istiyoruz. Projeyle lüferin göç yolunu anlamayı, hangi rotayı takip ettiğini, hangi bölgede ne kadar müddetle kaldığını tespit etmeyi amaçlıyoruz. Bu durum, lüferin sürdürülebilir avcılığını yönetmede ilgili kurumlara yardımcı olacaktır. Daha çok balığı markalayarak daha fazla bilgi elde edebiliriz. Bu sebeple akustik verici taşıyan balıkları yakalayan balıkçılarımızdan, onları canlı olarak denize bırakmalarını istiyoruz” dedi.

“Markalama sırasında balık ziyan görmüyor”

Balıkların markalanma sürecini anlatan Doç. Dr. Özgül, “Balıkları canlı olarak tutabilmek için özel bir tankımız var. Balıklar anestezi altındayken, solungaçlarından su geçen özel küvet yardımıyla karın boşluklarına akustik markaları yerleştiriyoruz. Sonra tekrar cerrahi bir süreçle dikerek kapatıyoruz. Anestezinin tesiri geçtikten sonra balığı tekrar denize bırakıyoruz. Bu sistem uzun yıllardır kullanılıyor. Balığa çok fazla ziyan vermediğimiz için balık taşıdığı o markayla yüzmeye ve göçüne devam edebiliyor. Daha evvel yaptığımız çalışmalarda bir yıl sonra bile o balıkları tekrar tespit edip, hayatlarının devam ettiği sonuçlarına ulaşabildik. Kıyılara yerleştirilen 25 akustik alıcının her birinin yaklaşık 500 metre kapsama alanı var. Balıklar bu 500 metrelik yerden geçtiklerinde gönderdikleri sinyaller alıcılar tarafından tespit ediliyor” diye konuştu.

         “Diğer kurum ve kuruluşlar da projeye dayanak olabilir”

Doç. Dr. Aytaç Özgül, “Balıklarımızı, şayet yakalanmazlarsa bu devirde göç, aşağıya hakikat olduğu için Marmara Ereğlisi, Selimpaşa, Çanakkale Boğazı ve Saros Körfezi’nde tespit etmeyi planlıyoruz. Ya da Asya kıtasını takip ederlerse, Yalova, Erdek, tekrar Çanakkale Boğazı, Babakale, Altınoluk kıyılarında bu balıkları tespit etmeyi bekliyoruz. Maksadımız 3 yılda 200 lüferi markalamak. Bölgedeki üniversiteler, başka kamu kurumları, ilgili bakanlıklar ve sivil toplum kuruluşları da balık markalayarak bu projeye takviye olabilir. Akustik alıcılardan alınan datalar herkese açık bir sisteme yükleniyor. Hasebiyle bu alanda çalışmak isteyenlere üniversite olarak gerek eğitim gerekse proje idaresi konusunda dayanak sağlayabiliriz” dedi.

Projenin gelişim sürecini anlatan Doç. Dr. Özgül, “Geçen ilkbaharda Altınoluk’ta, 10 balık markalamıştık. Bunlardan 3’ü göç yolunu tamamlayarak Bulgaristan sularına ulaştı. 3 çok büyük bir sayı değil lakin 10 balıktan 3’ünün bu göçü tamamlayabilmesi de bizim için kıymetli bir sonuçtur. Bu yıl kış periyodunda 50 balık markalamayı planlıyoruz. 50’sini de  ilkbahar devrinde Ege Denizi’nde yapacağız. Sonrasında Kuzey Ege’den Saros Körfezi’ne, Çanakkale Boğazı, Marmara Denizi ve Batı Karadeniz’e yerleştirdiğimiz akustik alıcılara dalış yaparak, markaladığımız balıklara ilişkin dataları alacağız. Önümüzdeki yıl akustik alıcılardan daha fazla bilgi almayı bekliyoruz. 6 ayda bir akustik alıcılara dalış yaparak, hem pillerini değiştiriyoruz hem de datalarını alıp sisteme giriyoruz” dedi.

Sistem ile yabancı araştırmacılar tarafından markalanmış balıkların da tespit edildiğini lisana getiren Doç. Dr. Özgül, “Sadece markaladığımız balıkları değil Avrupa’daki araştırıcıların markaladığı ve kıyılarda dolaşan öbür tipleri de belirliyoruz. Gçen yıl Almanya’da markalanmış yılan balığı ve yeniden daha farklı araştırmacılar tarafından markalanan orkinosları da akustik alıcı sisteminde tespit ettik. Çalışmamız  bu tiplerin de buralardaki sulara geldiğini doğruluyor. Sonları bilmeyen balıklar, denizde dolaştıkları müddette akustik alıcı sisteminde bilgi üretmeye devam ediyor. Biyoçeşitliliğin korunmasında, kıyılardaki stokun sürdürülebilir olarak yönetilmesinde bu yolun başarılı olacağına inanıyoruz” diye konuştu.

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı