Rusya-Ukrayna Savaşı’nın gölgesinde, Türkiye-Avrupa Birliği (AB) münasebetlerinin geleceği masaya yatırılıyor. Uzmanlar, savaşın AB’nin önceliklerini değiştirdiğini ve bu durumun Türkiye ile bağlarda yeni bir periyoda işaret edebileceğini belirtiyor. 

Türkiye’nin askeri kapasitesi ve güvenlik bağlamında Avrupa için taşıdığı kritik ehemmiyetin göz arkası edilemeyeceğini söyleyen Siyaset Bilimci Prof. Dr. Nergiz Özkural Köroğlu, “AB’nin genişleme stratejisinde güvenlik kaygılarının ve jeopolitik korkularının ön plana geçtiği bu konjonktürde Türkiye’nin AB’ye dahil edilmesi fikri kısa vadede güçlenebilir.” dedi. 

Prof. Dr. Nergiz Özkural Köroğlu:

“Türkiye AB ile lakin karşılıklı çıkarların gözetildiği bir ‘kazan-kazan’ senaryosu çerçevesinde bir üyelik modelini kabul edebilir.”

Üsküdar Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Milletlerarası Bağlar Anabilim Kısmı Lideri Prof. Dr. Nergiz Özkural Köroğlu, Türkiye-AB ilgilerinin geleceğine dair kıymetli değerlendirmelerde bulundu.

Rusya-Ukrayna savaşının yansıması incelenmeli

Türkiye-Avrupa Birliği (AB) geleceğinin ne olacağını kıymetlendirmek için Rusya-Ukrayna savaşının bu münasebetlere yansımasını incelemek gerektiğine işaret eden Prof. Dr. Nergiz Özkural Köroğlu, “AB-Türkiye bağları başlangıçtan itibaren üç saç ayağı üzerine heyetidir. Bunlardan birincisi memleketler arası konjonktür, ikincisi AB’nin kendi iç siyasetinin ilerleyişi ve üçüncüsü ise Türk siyasal hayatının ne istikamette evrildiğidir. Bu süreçler paralel olarak bakıldığında AB-Türkiye bağlantılarını anlamak çok daha değer arz eder. Lakin şunu da belirtmek gerekir ki bazen birinci bazen ise başka sac ayakları bağların belirlenmesinde ön plana çıkabilir.” dedi.

Savaş AB’nin güvenlik kaygılarını ön plana çıkardı

Prof. Dr. Nergiz Özkural Köroğlu, AB’nin Ukrayna ile müzakerelere başlamasını kıymetlendirerek, “Bugünkü memleketler arası konjonktüre bakıldığında AB’nin Kopenhag kriterlerini ve barış üzerine kurulu temel pahalarını bir kenara koyarak hala savaşta olan bir ülkeyi kendi bünyesine katmak üzere müzakerelere 23 Aralık 2024’de resmen başlaması, AB’nin genişleme konusunda memleketler arası konjonktürel dinamiği ve bu bağlamda jeopolitik unsurlulara dayalı güvenlik kaygılarını ön plana aldığını göstermektedir. Ukrayna dışında Moldova ile de müzakereler başlatılmış ve Avrupa ülkesi olmayan bir ülke olan Gürcistan’a da AB adaylık statüsünün verilmesi de yeniden genişleme konusunda AB’nin nasıl bir yönelim değiştirdiğinin bir öbür göstergesidir.” diye konuştu.  

AB’nin iç siyaseti de değişiyor

AB’nin kendi iç siyasetindeki yönelimlere bakıldığında Brexit süreci sonrasında İngiltere olmadan yoluna devam ettiğinin görüldüğünü anlatan Prof. Dr. Nergiz Özkural Köroğlu, şöyle devam etti:

“Bunun dışında 2008’den beri Avro krizi ile uğraş eden AB’nin Covid-19 pandemisi ve Ukrayna savaşı sonrası ekonomik olarak daha güç şartları yaşadığı görülmektedir. AB, 2007 Lizbon Antlaşması’ndan bu yana yeni bir antlaşma imzalamamıştır. Mümkün bir yeni genişleme dalgası durumunda, kurumsal derinleşme için nasıl bir yol izleneceği de değerli bir tartışma hususudur. Bu çerçevede, AB’nin farklılaşmış entegrasyon modellerinden birini benimseyerek, kurucu ülkelerin merkezde yer aldığı ve genişlemeyle birlikte katılan ülkelerin dış halkalarda farklı hak ve inisiyatiflere sahip olduğu bir modelin geliştirilmesi kaçınılmaz görünmektedir. Çünkü AB, tarihî olarak her genişleme sürecinin akabinde siyasetlerini yeni yapısıyla ahenkleştirmek ismine bir antlaşma imzalamışken, uzun müddettir bu istikamette bir adım atılmamıştır.”

Türkiye’nin ehemmiyeti artıyor 

Değişen milletlerarası konjonktür ve AB’nin genişleme-derinleşme süreçlerinde yakaladığı farklı yönelimleri müteakip son yirmi yıldır müzakere kademesinde olan Türkiye için de farklı bir öngörünün ortaya çıkmasının beklenen göründüğüne vurgu yapan Prof. Dr. Nergiz Özkural Köroğlu, şunları kaydetti:

“Türkiye’nin özellikle Karadeniz bölgesindeki değerli jeopolitik pozisyonu, Rusya ve Ukrayna ile yürüttüğü istikrarlı dış alakaları, güç yolları üzerindeki transit ülke pozisyonu ve eski İpek Yolu üzere kıymetli ticari yollar üzerindeki köprü vazifesi onu bedelli kılmaktadır. Ayrıyeten, Türkiye’nin askeri kapasitesi ve güvenlik bağlamında Avrupa için taşıdığı kritik ehemmiyet de göz arkası edilemez. Türkiye’nin tüm potansiyeline ve AB’nin tekrar hal değiştirme ihtimaline rağmen, yeniden de Türkiye 80 milyonu aşkın nüfusu ve ekonomik ihtiyaçları ile AB’nin hazım kapasitesi açısından zorlayıcı bir ülke olduğu söylenilebilir. Ama AB’nin genişleme stratejisinde güvenlik telaşlarının ve jeopolitik korkularının ön plana geçtiği bu konjonktürde Türkiye’nin AB’ye dahil edilmesi fikri kısa vadede güçlenebilir.”

Türkiye fakat ‘kazan-kazan’ senaryosuyla üyelik modelini kabul edebilir

AB, ‘iç içe geçmiş halkalar’ formunda bir entegrasyon modeline geçerse, farklı üyelik statülerinin (1. sınıf, 2. sınıf, 3. sınıf gibi) ortaya çıkmasının mümkün olduğunu lisana getiren Prof. Dr. Nergiz Özkural Köroğlu, “Bu durumda, Türkiye de Ukrayna üzere dış halkada yer alarak siyaset üretim süreçlerine direkt katılmadan, lakin belli şartlarda vize serbestisi elde eden ve güvenlik alanında iş birliği içinde olduğu bir üyelik modeliyle karşı karşıya kalabilir. Dış siyasette daha pro-aktif ve çok-açılı bir dış siyaset sürdüren ve bölgesinde kıymetli bir bölgesel güç olma yolunda ilerleyen Türkiye AB ile lakin karşılıklı çıkarların gözetildiği bir ‘kazan-kazan’ senaryosu çerçevesinde böylesi bir üyelik modelini kabul edebilir. Bu bağlamda, Türkiye’ye tanınacak imtiyazlar ve haklar belirleyici bir öge olacaktır. Türkiye, 1999’dan bu yana AB’ye aday ülke statüsünde olup, 1963’te imzalanan Ankara Antlaşması ile 60 yılı aşkın müddettir AB ile ilgisini sürdürmektedir. Bu uzun geçmiş hasebiyle Türkiye’nin AB’den beklentileri de hayli yüksektir. Sonlu imtiyazların verildiği üçüncü sınıf bir AB üyeliği Türkiye için çok büyük bir avantaj getirmeyecektir.” formunda konuştu.

Polonya periyot başkanlığı fırsat yaratabilir

Eski Sovyetler Birliği ülkelerinden biri olan Polonya’nın, Ocak 2025’de AB devir lideri olduğunu hatırlatan Prof. Dr. Nergiz Özkural Köroğlu, “Ukrayna ile toprak sonu olan Rusya’nın tehdidini yakinen hisseden bir ülke olan Polonya’nın Başbakanı Donald Tusk, Şubat ayındaki bir konuşmasında ‘AB, Ukrayna ve bölgenin güvenliği konusunda kendi hareket planını hazırlamazsa global aktörler, geleceğimiz hakkında karar verecek’ diyerek Trump-Zelenski ortasında oval ofiste gerçekleşen gergin görüşme öncesinde yaklaşan tehlike konusunda ihtarda bulunmuştur. Güvenlik telaşlarını öncelikli gündem unsuru olarak ele alan Polonya’nın AB Periyot Başkanlığı sürecinde, AB-Türkiye bağlarında gözlemlenen olumlu atmosferin faal bir formda kıymetlendirilmesi, Türk dış siyaseti açısından stratejik bir kıymet arz etmektedir.” formunda kelamlarını tamamladı.

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı