Anayasa Mahkemesi Başkanı Zühtü Arslan, Anayasa Mahkemesine ferdi müracaat hakkına ait, “Bireysel müracaatın gayesi tek tek herkesin temel hak ve özgürlüklerle ilgili hak ihlali tezlerini ele alıp tahlil bulmak değildir. Olamaz da… Ferdi müracaatın emeli hukuk sisteminin, hukuk tertibinin, yargının işleyişini hak ihlali üretmeyecek, ortaya çıkarmayacak bir noktaya getirmektir.” dedi.

“Türk Anayasa Mahkemesinin Temel Haklar Alanındaki Kararlarının Tesirli Halde Uygulanmasının Desteklenmesi” başlıklı Avrupa Birliği ve Avrupa Kurulu Ortak Projesi kapsamında İzmir’deki bir otelde, “Adli Yargıda Kişisel Müracaat İhlal Kararları ve İhlalin Sonuçlarının Ortadan Kaldırılması Bölge Toplantısı” düzenlendi.

Açılışta konuşan Arslan, Cumhuriyet’in 100. yılını geride bırakmış olmanın büyük bir deneyime sahip olmak manasına geldiğini, bu deneyimle gelecek yüzyılları inşa etmek ve gelecek kuşaklara çok daha müreffeh, huzurlu, hoş bir ülke bırakmanın herkesin boynunun borcu olduğunu kaydetti.

Arslan, proje kapsamında 6. bölge toplantısının yapıldığını belirterek, bu toplantıların kişisel müracaatın daha âlâ anlaşılması ve uygulanmasına çok değerli katkılar yaptığını tabir etti.

Cumhuriyet’in ve anayasal kimliğin banisi Mustafa Kemal Atatürk’ün Cumhuriyet’le ilgili çok farklı tanımlar yaptığını, ferdi başvuruyu en yakından ilgilendiren kelamının ise “Cumhuriyet özellikle kimsesizlerin kimsesidir” olduğunu aktaran Arslan, “Kimsesizlerin kimsesi olma misyonu ve sorumluluğu en fazla yargıya düşmektedir. Ve kişisel müracaatın kabul edildiği 2010 yılından, uygulamaya geçtiği 2012 yılından itibaren Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi, Atatürk’ün gösterdiği üzere kimsesizlerin kimsesi olma yolunda çok değerli misyonlar icra etmektedir.” değerlendirmesini yaptı.

Arslan, ferdi müracaatta Türkiye’nin çabucak her bölümünden insanların bir formda temel hak ve özgürlüklerinin ihlal edildiği savıyla Anayasa Mahkemesine gelebildiğine dikkati çekerek, Anayasa Mahkemesinin ferdi müracaattaki kararları verirken temel problemleri, temel anayasal sorunları de ele aldığını, bahse ait unsurları, standartları belirlediğini lisana getirdi.

“BİREYSEL MÜRACAAT HUKUK SİSTEMİNDE DEVRİM YAŞAMIŞTIR”

Zühtü Arslan, kişisel müracaatla yalnızca Anayasa Mahkemesi’nin değil tüm hukuk sisteminin bir dönüşüm yaşadığını belirterek, şöyle konuştu:

“Bireysel müracaat, hukuk sisteminde bir ihtilal yaratmıştır. Mesela hukukun anayasallaşması olarak tabir edilen bir süreç başlamıştır ve bu süreç çok kıymetli bir noktaya ulaşmıştır bugün prestijiyle. Ceza hukukundan iş hukukuna kadar, yönetim hukukundan aile hukukuna kadar her alanda anayasa artık çok daha fazla kullanılan bir üst norm haline gelmiştir. Bu hem doktrinde böyledir hem de yargı kararlarında böyledir. Bu, beraberinde Anayasa kararlarının yeknesak halde yorumlanması zorunluluğunu getirmiştir. Bu türlü bir muhtaçlık doğmuştur. Zira mahkemeler Anayasaya uygun karar vermek durumundadır. Bunu yaptıklarında da kaçınılmaz olarak Anayasayı, anayasal kararları yorumlamak zorundadır. Ve birden fazla yorumcunun olduğu yerde birden fazla yorum vardır. Bu yorum farklılığı, yorum çeşitliliği, demokratik hukuk devletleri bakımından bir zenginlik geliştirir. Demokratik hukuk devletlerinde buna yer vardır. Lakin yorum kakofonisine yer yoktur.”

Demokratik hukuk devletlerinde yorum karmaşasının kabul edilemez olduğunu vurgulayan Arslan, bu ortaya çıktığında artık farklı bireylere, farklı hukukun uygulanması üzere bir meseleyle karşı karşıya kalınabileceğini söyledi.

Arslan, bu durumda hukukun yeknesaklaştırılması, daha da kıymetlisi Anayasa kararlarının yeknesak bir biçimde yorumlanması gerekliliğinin ortaya çıkacağını tabir ederek, bunu çözecek organın da Anayasayı yorumlamak ve uygulamakla misyonlu olan Anayasa Mahkemesi olduğunun altını çizdi.

Arslan, ferdî müracaatın şimdi 11 yılını yeni tamamladığına dikkati çekerek, birtakım problemler olabileceğini anlattı.

Anayasa Mahkemesi kararlarının herkesi, her kurumu bağlamasında bir tereddüt olmadığını vurgulayan Arslan, şöyle devam etti:

“Objektif etkiyi biz ferdi müracaatın hedefi bağlamında tartışmak durumundayız. Nedir o maksat, ihlallerin önlenmesi, yeni ihlallerin engellenmesi ve ihlalin kaynağının kurutulmasıdır. Ferdi müracaatın maksadı tek tek herkesin temel hak ve özgürlüklerle ilgili hak ihlali tezlerini ele alıp tahlil bulmak değildir. Olamaz da… Kişisel müracaatın maksadı hukuk sisteminin, hukuk sisteminin, yargının işleyişini hak ihlali üretmeyecek, ortaya çıkarmayacak bir noktaya getirmektir. Bu da lakin objektif tesirle mümkündür. Zira objektif tesir dediğimizde şunu anlıyoruz. Anayasa Mahkemesi bir anayasal soruna ait, bir anayasal hak ve özgürlüğün alanına, hudutlarına ait bir karar verdikten sonra ve unsurları belirledikten sonra artık bu unsurların her kezinde tekrar tekrar müracaatlarla tabir edilmesine gerek kalmaksızın tüm kamu gücü kullanan organları tarafından dikkate alınmasını gerektirir. Aksi takdirde her bir olay Anayasa Mahkemesinin önüne kişisel müracaat yoluyla gelecektir, bunun da kişisel müracaatlarının ikincilliği unsuruyla bağdaşır bir yanının olmadığını takdir edersiniz.”

Arslan, Anayasa Mahkemesinin ferdi müracaat kapsamındaki her özgürlükle ilgili temel unsur ve asılları belirlediğini tabir ederek, şöyle devam etti:

“Anayasa Mahkemesinin yapısal sorun tespit ettiği alanlarda artık Anayasa Mahkemesinden yeni bir ihlal kararı beklemeden kamu gücü kullanan organların burada belirlenen prensipleri ve temelleri dikkate alarak karar vermesi gerekir. Aksi takdirde biz Anayasa koyucunun iradesine de karşıt davranmış oluruz. Anayasa koyucu irade 2010 yılında kişisel başvuruyu getirirken tek tek her bir vatandaşın kişisel müracaattaki hak ihlali savlarını Anayasa Mahkemesi çözsün diye getirmedi. Anayasa Mahkemesi verdiği kararlarla bataklığı kurutsun, ihlal üreten nedenleri ortadan kaldırsın diye getirdi. Diğer türlüsü de esasen düşünülemez. O yüzden bir objektif tesir konusunda Anayasa Mahkemesinin verdiği kararlardaki prensip ve asılların dikkate alınması konusunda çok daha hassas olmamız gerekiyor.”

Bireysel müracaatın 100 yıllık Cumhuriyetin en değerli kazanımlarından biri olduğunun altını çizen Arslan, “Bu kazanımları korumak, bu kazanımı geliştirmek ve bunu gelecek jenerasyonlara aktarmak yeni yüzyıllara bu kurumu tesirli, verimli bir hak arama yolu olarak taşımak hepimizin vazifesidir.” dedi.

TOPLANTININ HEDEFLERİ

Avrupa Kurulu Ankara Program Ofisi Lideri William Massolin de bölge toplantılarında 3 maksat bulunduğunu belirterek, “Yargı mensuplarının insan hakları ihlallerinin ve uygulamaya yönelik problemlerin farkına varmasını sağlayacak bir platform olmak, uygulamaya yönelik sıkıntılarla ilgili meslektaşlar ortası tartışmaya fırsat sağlamak, subjektif ve objektif tesirleri prestijiyle Türkiye Anayasa Mahkemesinin kararlarının bağlayıcı gücünün anlaşılmasını daha ileri taşımak.” diye konuştu.

Açılışta İzmir Cumhuriyet Başsavcısı Fahri Memnun Tosun ve İzmir Bölge Adliye Mahkemesi Lideri İdris Kizir de konuşma yaptı.

Toplantıda “Anayasa Mahkemesi Kararlarının Objektif Etkisi”, “Bireysel Müracaat İhlal Kararlarının Subjektif Etkisi” başlıklı 2 oturum yapılacak.

Proje kapsamında yarın tıpkı salonda İdari Yargıda Ferdî Müracaat İhlal Kararları ve İhlalin Sonuçlarının Ortadan Kaldırılması Bölge Toplantısı da yapılacak.