Fulya Öktem / Bloomberg HT

Yemen’deki Husi militanlarının Kızıldeniz’de seyreden ticari gemilere 19 Kasım’dan bu yana devam eden akınları nedeniyle dünyanın en büyük koteyner sınır operatörleri arka arda Kızıldeniz’deki seferlerini durdurma kararı aldıklarını açıkladı.

Dünyanın en büyük konteyner şirketi olan Mediterranean Shipping Company (MSC), Kızıldeniz geçişi inançlı hale gelene kadar gemilerinin Süveyş Kanalı’ndan doğu ve batı tarafında geçiş yapmayacağını bildirdi. Kızıldeniz seferlerini askıya alan MSC, Danimarkalı Maersk, Fransız CMA CGM ve Alman Hapag-Lloyd dünyanın en büyük 5 konteyner nakliyat şirketi içinde bulunuyor. 4 şirket global konteyner nakliyatı pazarının yaklaşık yüzde 55’ini oluşturuyor.

İngiliz petrol şirketi BP Kızıldeniz üzerinden petrol sevkiyatlarını durdurduğunu, Tayvanlı Evergreen ise Akdeniz limanlarına hizmet veren gemilerinin Kızıldeniz yerine Ümit Burnu güzergahını kullanacağını açıkladı.

Kızıldeniz’in alternatifi rotalar

Kızıldeniz’i Aden Körfezi’ne ve Hint Okyanusu’na bağlayan Babu’l Mendeb Boğazı’ndan geçen gemiler Süveyş Kanalı ile Kızıldeniz’den Akdeniz’e ulaşıyor. Kızıldeniz rotasının alternatif güzergahlara nazaran deniz seferlerini çıkış ve varış limanlarına nazaran 9 ile 14 gün ortasında kısalttığı belirtiliyor.

Kızıldeniz yolunu kullanmayan gemiler Afrika’nın güneyindeki Ümit Burnu’na yöneliyor. Denizyolu nakliyatı uzmanları bu noktada en büyük sorunun uzayacak sefer mühletleri ve artacak maliyetler ile aktarma limanlarındaki beklenen sıkışıklık olduğunu vurguluyor.

Denizyolu nakliyatında maliyetler ne kadar artacak?

Uluslararası Nakliyeciler Derneği (UND) Lider Yardımcısı Fatih Şener, Süveyş Kanalı yerine Ümit Burnu rotasının sefer müddetlerini 20 ile 30 gün ortasında uzatacağını, bunun da taşıma maliyetlerini artıracağını belirtti. Şener, bir konteynerin Çin’den Türkiye’ye gelmesinin maliyetinin taarruzlar öncesi 2 bin ile 2 bin 500 dolar ortasında olduğunu, kelam konusu sayının hücumlar sonrası 5 bin 500 dolara çıktığını kaydetti.

İstanbul ve Marmara, Ege, Akdeniz, Karadeniz Bölgeleri (İMEAK) Deniz Ticaret Odası Meclis Lideri Başaran Bayrak, Uzak Doğu’dan Avrupa’ya gidecek gemilerin Kızıldeniz’den geçmek yerine Ümit Burnu’nu dolanmalarının arayı en az 5-6 bin mil kadar artıracağını, 40-45 gün üzere bir müddette tamamlanan seferlerin en az 20-25 gün ortası uzayacağını belirtti.

“Taşımacılık krizle karşı karşıya”

Başaran Bayrak, ek arayı almak zorunda kalan gemilerin teslim mühletini 20-25 gün ötelemesiyle muhtaçlık duyulan gemi sayısında önemli artış olacağını vurgulayarak; “O gemilerin üçte biri kadar daha gemiye gereksinim var ki o yük taşınabilsin. Nakliyecilik krizle karşı karşıya” sözlerini kullandı. Bayrak, uzayacak uzaklığın ve artacak gemi sayısının navlunlara olumsuz yansıyacağını söyledi.

Bayrak, konteyner nakliyeciliğinde bir müddettir gerileme eğiliminde olan fiyatların, Kızıldeniz’deki akınların akabinde tekrar yükselmeye başladığını ve navlundaki artışın üretim maliyetlerine yansıyacağını belirtti.

Kızıldeniz krizinin Türkiye’ye tesiri ne olur?

Kızıldeniz’deki güvenlik krizinin Türkiye’ye gelen gemilerin sefer müddetinin en az iki kat uzamasına yol açacağını belirten Başaran Bayrak, krizin nispeten ucuz olan ihracat navlunlarını da iki katına kadar artıracağını öngördü.

UND Lider Yardımcısı Fatih Şener, denizyolu nakliyatının Kızıldeniz’den Ümit Burnu’na yönelmesinin, Türkiye’de Çin’den gelen girdileri kullanarak üretim yapan firmaların maliyetlerinin artmasına yol açacağını, öte yandan iç pazarda ve Avrupa’da Çin eserleri ile rekabet eden Türk firmaları için olumlu olduğunu söyledi.

Şener, sefer müddetinin uzamasının ve maliyetlerin artmasının Çin ticareti olumsuz olduğunu belirtirken; Başaran Bayrak, Çin’in sorunun tahlili için süratli aksiyon alacağını varsayım etti. Mısır’ın Süveyş Kanalı gelirini kaybetmeyi göze alamayacağı üzere birçok ülkenin de Kızıldeniz üzerinden yürüyen ticaretteki önemli menfaatlerini yok sayamayacağını savundu.

“Sigorta maliyetleri beş katına kadar artabilir”

Kızıldeniz’de yükselen Husi tehdidi nedeniyle bölgede harp sigortaları için talep edilen primlerin yükselmeye başladığı haberlere yansımıştı. Türk P&I Sigorta Şirketi Teknik Müdürü Umut Can, Kızıldeniz’in deniz sigortacılığında harp riskleri açısından her vakit külfetli bir bölge olduğunu belirterek bölgede birtakım rizikoların halihazırda gerçekleştiğinin altını çizdi.

Harp riski yüksek yerlere gitmesi kelam konusu olan bir geminin sigorta maliyetindeki en büyük kalemin harp riski primi olabileceğini tabir eden Umut Can, Gazze akınlarının başlamasının akabinde İsrail limanları için harp sigortası primlerinin üç ile beş kata kadar yükseldiğini, olumsuz senaryoda Kızıldeniz rotası için harp sigortası primlerinde de misal bir artışın beklenebileceğini vurguladı.

Umut Can, Kızıldeniz’de seyredecek gemiler için harp sigortası primlerinin; savaş rizikolarındaki değişime, bölgedeki risk profilinin değişimine, ABD’nin ve BM’nin bölgede bulunduracağı askeri gücün bu hücumları ne kadar baskılayabileceğine, Husilerle muhtemel siyasi angajmanın akınların azalmasına yahut durmasına yönelik bir beklenti oluşturup oluşturmayacağına nazaran değişiklik göstereceğini kaydetti.

Her sigorta şirketinin kendi risk algısına nazaran fiyatlandırma yaptığını vurgulayan Can, geminin kaçırılma yahut fidye sigortasının olup olmamasının ve gemideki ilave güvenlik önlemlerinin de dikkate alındığını tabir etti.

Emtia Piyasaları Uzmanı Zafer Ergezen, Kızıldeniz ve yakın etrafındaki hücumların gemi nakliyatını sekteye uğratmasının esas yansımanın petrol fiyatlarına olacağını belirtti. Petrolün Uzak Doğu’ya ve Afrika’ya tankerlerle kelam konusu bölgeden geçerek gittiğini anımsatan Ergezen, taarruzların petrol fiyatlarını üst ittiğini, fiyatların daha fazla yükselip yükselmeyeceğini ise akınların müddetinin, kapsamının ve bölgeye ne kadar yayılacağının belirleyeceğini vurguladı.

“İlk tesirleri tarım emtiasında görebiliriz”

Deniz taşımacılığındaki en avantajlı güzergahtaki aksamanın fiyatlarda baskı oluşturacağını, risk fiyatlamalarının da gelebileceğini belirten Ergezen; “Özellikle Uzak Doğu’dan gelen ve oraya taşınan yüklerde problem olacaktır. Birinci tesirleri tarım emtiasında üst taraflı fiyatlamalarla görebilirizı zira Kızıldeniz rotasından Uzak Doğu’ya, Afrika’ya tarım ticareti yüksek. Bu süreç devam ederse yalnızca emtia bazında değil ticaretin sürdürülebilirliğinde de kahırlar olacaktır. Ticaretin maliyeti artacak, bu da herkes için önemli bir yük” değerlendirmesinde bulundu.