Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Eylül 2021’den itibaren uygulamaya koyduğu yanlışlı faiz siyaseti ile enflasyonu patlatan Türkiye, son iki yılda dünyanın en yüksek enflasyona sahip ülkelerinden biri haline geldi.

Mayıs 2023 seçimlerinden zaferle çıktıktan sonra iktisadın başına Mehmet Şimşek’i, Merkez Bankası’nın başına Hafize Gaye Erkan’ı getiren Erdoğan, faiz artırımına da yeşil ışık yaktı. Haziran ayından bu yana yedi kere faiz artıran Merkez Bankası, siyaset faizini yüzde 8,5’ten yüzde 42,5’e çıkardı.

2024 yılında ise gözler, Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankasının (TCMB) enflasyonla uğraşında geri adım atıp atmayacağında olacak. Türkiye iktisadının önümüzdeki birkaç yılda nasıl bir seyir izleyeceğini, 31 Mart mahallî seçimleri sonrasında enflasyonla gayrette atılan adımlar belirleyecek.

2023 enflasyonu yüzde 65 civarında

Türkiye’de hükümetin faiz indirme siyaseti ile birlikte son iki yılda rekor süratle artarak resmi datalara nazaran tüketici fiyatlarında yüzde 90’ları, üretici fiyatlarında ise yüzde 160’ları gören enflasyon, 2023 yılının birinci yarısını genel seçimlerin gölgesinde geçirdi.

Haziran ayına kadar yüzde 40’lar düzeyine kadar gerileyen Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE), seçimler sonrasında kurulan yeni iktisat idaresi ve faiz artırımı siyasetine geçilmesi sonrasında, tekrar yükselişe geçti.

Türkiye İstatistik Kurumunun (TÜİK) Kasım 2023 bilgilerine nazaran, yıllık enflasyon TÜFE’de yüzde 61,98 seviyesinde gerçekleşti. Yurt içi üretici fiyatları ise yüzde 42,25 oldu. Ocak 2024’ün birinci günlerinde açıklanacak aralık ayı enflasyonu ile birlikte, 2023’ün yüzde 65 düzeyinde bir enflasyonla kapanması bekleniyor.

2024 yılı için ise hükümetin açıkladığı Orta Vadeli Program’da (OVP) yılsonu gayesi yüzde 33, Merkez Bankası beklentisi ise yüzde 36 olarak açıklandı. Gerek ulusal gerekse memleketler arası kurumlar ise 2024 sonunda Türkiye’de enflasyonun yüzde 45-50 ortasında seyretmesini bekliyor.

“Enflasyonla gayret çalışanın sırtında”

DW Türkçe’ye konuşan Koç Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Kamil Yılmaz’a nazaran, 2024’te iktisatta en belirleyici mevzu “enflasyonla mücadele” olacak.

Koç Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Kamil YılmazFotoğraf: Privat

Bu süreçte yüklü olarak sabit gelirli çalışan ve emeklilerin hayli düşünceli bir devir yaşayacaklarını tabir eden Prof. Yılmaz, “TCMB’nin 2024 sonu enflasyon maksadı olan yüzde 36’yı değil, yüzde 40-42’leri bile tutturabilmesi için temmuzda minimum fiyata yeni artırım yapılmaması gerekir. Bu da elbette hepimizin alım gücünün yılın ikinci yarısında düşmesi manasına gelecek. Lakin şayet taban fiyata ikinci artırım olursa, yılsonu enflasyonu yüzde 50’lere çıkabilir. Sonuç olarak enflasyonla uğraşın maliyeti tekrar çalışan bölümün sırta binmiş olacak” formunda konuşuyor.

“Hükümet TCMB üzerinde baskı kurabilir”

2024 yılında iktisat idaresinin dolaylı vergilere yeni artırımlar yapmak yerine son yıllarda önemli gelir ve kâr artışı yaşayan şirketlere yönelik bir vergilendirme yapması gerektiğini kaydeden Kamil Yılmaz, öte yandan taban fiyata yapılan yüzde 49’luk artırımın bilhassa dokumacılık üzere emeğin ağır olduğu bölümlerdeki ihracatçı şirketleri zorlayacağını tabir ediyor.

Bununla birlikte, 31 Mart seçimlerinden sonra hükümetin Merkez Bankası üzerinde “faiz indir” baskısı kurabileceğine işaret eden Yılmaz, şu görüşleri lisana getiriyor:

“Yılın ikinci yarısında ABD Merkez Bankası (FED) ve Avrupa Merkez Bankasının (AMB) da faiz indirme sürecine girmesi bir fırsat olarak görülür ve enflasyonla uğraş terk edilirse, elde edilen kazanımlar da heba olabilir. Merkez Bankası bu süreçte sağlam durursa, enflasyonla çaba daha ikna edici ve yararlı olur. Ne yazık ki badire çekmeden enflasyonla uğraş etmemizin bir yolu bulunmuyor.”

Ekonomide “yüksek büyüme” bitiyor

Öte yandan iktisat idaresinin 2024 yılında enflasyonla gayret konusunda kararlı bir tavır sergilemesi, Türkiye’nin 2024’te büyüme oranlarını olumsuz etkileyecek.

Türkiye iktisadı 2022’de iç tüketimin katkısıyla beklentileri aşan bir büyüme performansı kaydetmişti. İktisat yılın tamamında yüzde 5,6 büyümüştü. 2023 yılının çabucak başında, 6 Şubat’ta yaşanan zelzele felaketi iktisada yaklaşık 100 milyar dolarlık bir fatura yüklerken, sarsıntı bölgesinde güçlü olan dokuma ve çelik üzere değerli bölümlerde üretimin bir müddet durmasına neden oldu.

Buna rağmen iktisat birinci çeyrekte yüzde 4, ikinci çeyrekte yüzde 3,9 ve son açıklanan üçüncü çeyrekte yüzde 5,9 büyümeyi başardı. Türkiye üçüncü çeyrek büyümesi ile Avrupa Birliği (AB) ve Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD) ülkeleri ortasında liderliğe oturdu.

2023’ün son çeyreğinde büyümede bir yavaşlama öngörülse de yılsonu büyüme kestirimi yüzde 4,2 civarında seyrediyor. 2024’te ise faiz artırımı süreci ve ihracat pazarlarındaki talep daralması nedeniyle büyümede fren bekleniyor.

Kozanoğlu: 2024’te büyüme yüzde 1-2’ye kadar düşebilir

DW Türkçe’ye konuşan Altınbaş Üniversitesi İşletme Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, enflasyonla çaba maksadıyla 2024 sonlarına kadar siyaset faizinin yüzde 45 düzeylerinde tutulmasının iktisadın yeterlice yavaşlamasına neden olacağına dikkat çekiyor.

Prof. Kozanoğlu, “Bu durum yüzde 1-2’ye kadar inebilecek bir büyüme sonucu verebilir. Bilhassa konut, araba, beyaz eşya ve mobilya üzere faize hassas kesimlerde önemli sorun yaşanabilir. Hem yüksek faiz hem de dış talep ikili bir olumsuz tesir yapar. Şayet faiz indirimi başlarsa, bu da yabancı çıkışına ve yerlilerin dövize yönelmesine yol açabilir” değerlendirmesinde bulunuyor.

Kişi başına gelir artacak

2024 yılında Türkiye iktisadının büyüme performansında düşüş beklense de kişi başına düşen yıllık gelir ölçüsünde artışın süreceği öngörülüyor.

Son güncellenen Milletlerarası Para Fonu (IMF) Dünya Ekonomik Görünümü (World Economic Outlook) raporunun Ekim 2023 sonuçlarına nazaran, Türkiye 2022’de 10 bin 622 dolar ile kişi başına ulusal gelirde 78’inci sırada yer alan Türkiye, 2023’te 13 bin 384 dolar ile 69’uncu sıraya yükselecek.

Türkiye’de ekonomistler satın alma gücünün düşeceğini varsayım ediyorFotoğraf: Emre Eser/DW

2024’te ise kişi başına yıllık gelirin 15 bin dolar düzeyini aşacağı öngörülüyor. Fakat kişi başına gelir dolar bazında artsa da yüksek enflasyon nedeniyle satın alma gücündeki erime devam edecek.

“Satın alma gücü her ay zayıflayacak”

Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu’na nazaran, Türkiye iktisadı 2024 yılına maaş artışlarıyla birlikte canlı bir taleple girecek.

Vatandaşların gelecek aylara dönük enflasyon beklentisinin hâlâ yüksek seyrettiğine, bu nedenle daha da değerlenmeden muhtaçlıklarını satın alma yoluna gideceklerini söz eden Prof. Kozanoğlu, “Yerel seçimlere bu türlü girilecek. Lakin ilkbahar ile birlikte ekonomik talep düşecek. Hele minimum fiyatın yılda bir defa belirlenmesi anlayışı sürerse, her ay geniş kitlelerin satın alma gücü zayıflayacak” öngörüsünde bulunuyor.

İşsizlikte yükseliş görülebilir

Son yıllarda hükümet, pandemi ve yüksek enflasyon üzere meselelere karşın işsizlik oranlarının artmaması için bir dizi uygulamayı hayata geçirdi ve işsizlik artışının önüne geçmeyi başardı.

2022 sonunda yüzde 10,2 seviyesinde gerçekleşen işsizlik oranı, 2023 yılının genelinde de yüzde 10 düzeylerinden üst çıkmadı. Hatta son olarak 11 Aralık 2023 tarihinde açıklanan işgücü istatistiklerine nazaran işsizlik oranı, 2023 yılı Ekim ayında yüzde 8,5 düzeyine kadar geriledi. Böylece işsizlik oranı son 11 yılın en düşük düzeyini görmüş oldu. OVP’de 2024 için işsizlik oranı yüzde 10,3 olarak öngörülüyor.

Altınbaş Üniversitesi İşletme Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hayri KozanoğluFotoğraf: Privat

“Sonbaharda yoksulluk artabilir”

2024 yılında iktisadın yavaşlamasının ister istemez işsizliğin artmasına yol açacağını kaydeden Prof. Hayri Kozanoğlu, şunları söylüyor:

“2019’daki üzere yüzde 13,7 üzere bir işsizlik oranı gözlemlenebilir. Taban fiyatın norm fiyat haline geldiği bir ortamda, düşük emekli maaşlarını da hatırlarsak, sonbaharla birlikte önemli fakirleşme belirtileri ortaya çıkabilir. 28 Mayıs seçiminden evvelki düşen gelirleri borçlanarak telafi etme seçeneği de ortadan kalktı. Böylece satın alma gücünün zayıfladığı, yoksulluğun yaygınlaştığı, sıkıntılı banka kredilerinin arttığı, toplumsal huzursuzluğun tırmandığı bir süreç bizi bekliyor olabilir.”

Dünya iktisadı de yavaşlayacak

2024 yılında sırf Türkiye iktisadının değil, global iktisadın de fren yapması bekleniyor. Ortadoğu’daki gelişmelerin bölgesel bir nitelik almaması ve global iktisada ait sakinlik beklentileri, kasım ayında petrol fiyatlarının gerilemesine neden olsa da, bölgesel çatışmaların global bir hal alması tasası 2024’e ait büyüme beklentilerini olumsuz etkiliyor.

IMF, 2022’de yüzde 3,5 büyüyen dünya iktisadının 2023’ü yüzde 3 büyüme ile kapatacağını, 2024’te ise büyümenin yüzde 2,9’a gerileyeceğini öngörüyor. OECD 2024 için global büyüme beklentisini yüzde 2,7 olarak açıklarken, Dünya Bankası’nın 2024 büyüme kestirimi yüzde 2,4 olarak kayıtlara geçmiş durumda.

DW Türkçe’ye sansürsüz nasıl erişebilirim?