Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev seçimleri kazanmasının akabinde birinci resmi yurt dışı ziyaretini klasik olarak Türkiye’ye yaparken, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan Kafkaslarda “kalıcı barış için bir fırsat penceresi açıldığını” belirterek Ermenistan’a “uzun vadeli düşünme” davetinde bulundu.

Azerbaycan’da erkene alınan ve ana muhalefetin boykot ettiği 7 Şubat’taki Cumhurbaşkanlığı seçimlerini 20 yılı aşkın müddettir bu misyonu sürdüren İlham Aliyev kazanmıştı. Aliyev’e birinci tebrik Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’dan gelmişti.

14 Şubat’ta yemin ederek yeni periyoduna başlayan Aliyev’in birinci resmi ziyareti ise Ankara’ya oldu. İki ülke devlet yetkililerinin vazifeye gelmelerinin akabinde ya da seçimler sonrası öteki ülkeyi öncelikli olarak ziyaret etmeleri biçiminde bir gelenek bulunuyor.

Erdoğan da son genel seçim sonrasında Haziran ayında birinci olarak Kuzey Kıbrıs, akabinde Azerbaycan’ı ziyaret etmişti. Erdoğan 25 Eylül’de de Nahçıvan’a günübirlik bir çalışma ziyareti gerçekleştirmiş ve iki önder Iğdır-Nahçıvan Doğal Gaz Boru Hattı’nın temel atma merasimine katılmıştı.

Ankara’ya gelişi öncesinde Almanya’da düzenlenen 60. Münih Güvenlik Konferansı’na katılan Aliyev, tıpkı toplantı için Münih’te bulunan Dışişleri Bakanı Hakan Fidan ile de görüşmüştü.

Erdoğan: Fırsat penceresi kapanmamalı

Erdoğan ile Aliyev görüşmelerin akabinde düzenlenen ortak basın açıklamasında iki ülke bağlarının yanı sıra Kafkaslardaki son duruma dair konuştu.

Erdoğan “Karabağ’da işgalin sona ermesiyle bölgemizde kalıcı barış için tarihi bir fırsat penceresi açılıyor. Bu fırsat penceresinin kapanmaması çok önemli” derken, Azerbaycan ile Ermenistan ortasında kalıcı barış muahedesinin imzalanmasının bölgede ve dünya için bir umut kaynağı olacağını belirtti.

Türkiye olarak bu süreçte Azerbaycan ile “omuz omuza” hareket ettiklerini söyleyen Erdoğan, kelamlarını şöyle sürdürdü:

“Ermenistan’ın uzun vadeli düşünerek stratejik bir perspektif ile bu süreci değerlendirmesi gerektiğine inanıyorum. Üçüncü tarafları da süreci zehirlemek yerine yapan katkıda bulunmaya davet ediyoruz.”

Azerbaycan ile Ermenistan ortasında geçen Eylül ayında Dağlık Karabağ’ın Bakü’nün denetimine geçmesiyle sonuçlanan askeri harekâtın akabinde düşen tansiyon son günlerde tekrar yükselmişti.

Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan Azerbaycan’ı ülkesine karşı “topyekûn savaş” planlamakla suçlarken, Ermenistan’ın güneyindeki Nerkin And köyü yakınlarındaki askeri mevzilere Azeri güçlerince açılan ateşte dört Ermenistan askeri ölmüştü. Azerbaycan, hudut bölgesinde açılan bu ateşi Ermeni askerlerinin “provokasyonuna” verilen bir “karşılık” olarak tanımlamıştı.

Aliyev: Türkiye Azerbaycan’ın yanında

Ortak basın açıklamasında Aliyev Azerbaycan’ın yalnız olmadığını ve Türkiye’nin Azerbaycan’ın yanında olduğunu belirterek, “Azerbaycan halkı Türkiye’nin kardeşlik takviyesini hiçbir vakit unutmayacak” diye konuştu.

İki ülke ortasında 2010 yılında Cumhurbaşkanları seviyesinde Yüksek Seviyeli Stratejik İş Birliği Kurulu (YDSK) sistemi tesis edilirken, Ankara ile Bakü ortasında 2021’de imzalanan Şuşa beyannamesi ile ilgiler müttefiklik düzeyine yükseltilmişti.

Dağlık Karabağ’a 19 Eylül 2023’de düzenlenen ve kısa süren operasyonun akabinde Avrupa ülkeleri barış görüşmeleri için devreye girmeye çalışırken; Azerbaycan, Türkiye’nin iştiraki reddedildiği için Ermenistan, AB, Fransa ve Almanya ile İspanya’da yapılması planlanan toplantıya gitmeyi reddetmişti.

İki ülke ortasında ateşkes sağlanırken kalıcı bir barış muahedesine ise şimdi ulaşılmış değil. Bakü ve Erivan bir barış mutabakatının 2023 sonuna kadar imzalanabileceğini açıklamış lakin görüşmelerde ilerleme sağlanamamıştı.

O periyotta AB periyot lideri olan İspanya’nın konut sahipliğinde Granada’da düzenlenecek toplantının en kıymetli gündem hususlarından birini Azerbaycan ve Ermenistan ortasındaki uyuşmazlık oluşturuyordu.

Basın açıklamasında “Barışçıl yollarla çözemediğimiz tarihi sorunumuzu biz savaş meydanında çözdük” diyen Aliyev, Türk Devletleri Teşkilatı’nın (TDT) Temmuz’daki gayri resmi tepe toplantısına Kuzey Kıbrıs başkanı Ersin Tatar’ı davet edeceğini de bildirdi.

Ankara ile Bakü’nün “tek millet iki devlet” unsuru altında giderek yakınlaşan alakaları kapsamında savunma sanayi ve güç projelerinin yanı sıra Zengezur Koridoru olarak isimlendirdikleri ulaşım projesi ile Türkiye’nin Ermenistan ve Azerbaycan üzerinden Orta Asya’ya bağlanması da hedefleniyor.

Aliyev’in ziyareti sırasında “Türkiye-Azerbaycan Üniversitesi”nin Bakü’de kurulmasına ait muahede da imzalandı. Türkiye-Azerbaycan Üniversitesi’nin başta sıhhat, mühendislik ve bilişim alanlarında eğitim vermesi planlanırken, iki ülkenin bilimsel araştırma kapasitelerinin bir ortaya getirilmesinin amaçlandığı belirtildi.

DW / GS,HT