Türkiye Personel Partisi’nin (TİP) Gökhan Zan’ın Hatay Büyükşehir Belediye Lider adaylığını çekmesi, lokal seçimler öncesinde “deepfake” konusunu yeniden gündeme taşıdı. Zan’ın ortaya çıkan ses kayıtlarında para karşılığı adaylıktan çekilmemesi istikametinde anlaştığı tez edilirken, Zan deepfake sistemiyle üretilen uydurma kayıtlarla itibarsızlaştırma tarafında şantajlara maruz kaldığını öne sürdü.

Bir kişiyi hiç yapmadığı yahut söylemediği şeyleri yapıyormuş ya da söylüyormuş üzere gösteren, yapay zeka teknolojisinin yardımıyla oluşturulan manipüle edilmiş bu tıp içerikler deepfake olarak isimlendiriliyor.

Türkiye’deki lokal seçimler dahil bu yıl 50’den fazla ülkede seçimler yapılırken, yapay zeka tarafından üretilen dezenformasyon emelli içeriklerin demokratik seçim sonuçlarını etkileyebileceğine yönelik kaygılar dünyanın birçok ülkesinde gündeme geliyor.

Peki Türkiye’de bu bahiste tedbir alınıyor mu?

Türkiye’de yapay zeka takviyeli uygulamaların riskleri konusunda sivil toplum düzleminde kimi teşebbüsler mevcut. Gülin Çavuş ve Mert Can Yılmaz’ın kurduğu Yapay Gündem isimli portal, lokal seçimlerde yapay zeka takviyeli uygulama ve propagandaların oluşturabileceği riskler hakkında vatandaşları bilgilendirmeyi hedefliyor.

“Seçmen davranışı manipüle edilebilir”

Mert Can Yılmaz DW Türkçe’ye verdiği yazılı cevapta lokal seçimlerde yapay zeka tehlikesine ait olarak “Yerel seçimler özelinde konuşursak çok komplike yapay zeka formüllerle üretilmiş içeriklerden çok daha kolay manipülasyon içeriklerinin yaygınlaşabileceğini düşünüyoruz” sözlerini kullanıyor.

Seçmen davranışını bu çeşit tekniklerle manipüle etmenin mümkün olduğunu belirten Yılmaz’a nazaran seçmenin bu gelişmeler hakkında taban seviyede de olsa bilgi sahibi olması, yapay zeka takviyeli sahteciliklere karşı kendini güçlendirmesi kaide.

Yılmaz “Hakikat ile kurgu ortasındaki farkı sağlıklı bir kuşkucu yaklaşımla şayet seçmen tespit edemez hale gelirse, nitelikli geçersiz içerikler bireylerin fikirlerini çarçabuk etkileyebilir ve seçmen davranışı manipüle edilebilir” diyor.

Kamuoyu algısı çarpıtabilir mi?

Yerel seçimlerde gündeme gelebilecek dezenformasyon taktiklerini kıymetlendiren Alman Friedrich Nauman Vakfı Türkiye Ofisi Program Müdürü Elif Güney Menderes ise uydurma içeriklerin yaratabileceği tehlikelere dikkat çekiyor.

Alman Friedrich Nauman Vakfı Türkiye Ofisi Program Müdürü Elif Güney MenderesFotoğraf: privat

Güney Menderes DW Türkçe’ye yaptığı açıklamada “Bunların başında, seçmenleri yanıltmak hedefiyle siyasi figürlerin söylemedikleri şeyleri söylemiş üzere gösteren deepfake görüntüler ve düzmece imgeler geliyor. Ayrıyeten toplumsal medyada, oy verme kararlarını etkilemek için yanlış haberler yayılabilir, toplumsal kutuplaşmayı şiddetlendirebilir yahut makul siyasi bildirileri teşvik edebilir” diyor.

Güney Menderes, “Başta kapalı kümeler ve iletileşme uygulamaları olmak üzere, yanlış temsil edilen anket sonuçları yahut istatistiklerin yanı sıra yanlış bilgilendirme, zayıf doğrulama düzenekleri ve yüksek kutuplaşma nedeniyle kamu algısını tesirli bir biçimde çarpıtabilir” ikazında bulunuyor.

14 Mayıs öncesindeki montaj videolar

Türkiye’de 14 Mayıs seçimleri öncesindeki kampanyalarda da Türkiye’de montajlı videolarınyanı sıra dezenformasyon tezleri gündeme gelmişti.

Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Lideri Recep Tayyip Erdoğan, seçim öncesi mitinglerinde Millet İttifakı’nın seçimler için yayımladığı “Haydi” isimli kampanya sinemasına montajla eklenen PKK imajlarını izlettirmişti. Montajlanan görüntüde, CHP başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun ardına kimi PKK’lıların imajları eklenmişti. Erdoğan, daha sonra bunun montaj olabileceğini kabul etmişti.

Elif Güney Menderes uydurma içerik oluşturmak için üretken yapay zekanın kullanılmasının Türkiye’nin siyasi ortamında “ciddi bir tehdit” oluşturduğunu belirtiyor.

“Türkiye’nin dinamik ve birden fazla vakit kutuplaşmış siyasi ortamında geçersiz içerikler süratle yayılma ve kamuoyu algısını yanlış yönlendirme potansiyeline sahip” diyen Menderes şöyle devam ediyor: “Türkiye’deki seçmenlerin bilgiye erişim yolları ve medya tüketim alışkanlıkları göz önünde bulundurulduğunda, 14 Mayıs seçimleri devrinde yaşadığımız manipüle edilmiş görüntülerin ve dezenformasyon kampanyalarının izleri hâlâ tazeliğini koruyor ve kıymetli bir riskin altını çiziyor.”

Teknoloji şirketleri ne üzere tedbirler alıyor?

Google ve Meta üzere teknoloji devleri üretken yapay zeka ile hazırlanan geçersiz içeriklerin dezenformasyon maksatlı kullanımı konusunda tedbir aldıklarını açıkladı lakin kelam konusu olan tedbirler ABD ve Avrupa Parlamentosu seçimlerine yönelik.

Gülin Çavuş Fotoğraf: Teyit

Yapay Gündem’den Gülin Çavuş teknoloji şirketlerinin açıklamalarına dair “Şu an için teknoloji şirketleri göz boyamanın ötesine geçiyor pek diyemeyiz” sözlerini kullanıyor.

Çavuş şöyle devam ediyor: “Platformların yapay zeka konusunda seçimlerde tedbir alacaklarına ait çalışma yaptıkları haberlerini okuyoruz. Lakin basitçe size şunu söyleyeyim; şimdi Meta bizim Yapay Gündem’de toplumsal medya hesaplarımızdaki paylaşımlarımızın siyasi içerik olup olmadığını bile ayırt etmekten uzak. Bu nedenle de tartışılan yolların coğrafik eşitsizlikler manasında da tekrar düşünülmesi koşul.”

Siyasi partiler strateji geliştirdi mi?

Dünyada toplum, hükümet ve şirketler düzleminde yapay zekanın sunduğu fırsatlardan yararlanma ve riskleri yönetme konusu tartışılmaya başlandı.

Ancak siyasi partiler için yapay zeka ile ilgili gelişmelerin seçmen davranışlarına istikamet verebilecek seviyede bir manipülasyona yol açması ve demokrasiye muhtemel yansımaları şimdi yeni bir husus.

Friedrich Nauman Vakfı’ndan Elif Güney Menderes’e nazaran gelecek seçimlerde bu husus çok daha fazla gündeme gelecek. Güney Menderes “Yaklaşan seçimlerde siyasi partiler yapay zekayı kullanabilir, lakin hem partilerin hem de hükümetlerin berbata kullanıma karşı stratejiler geliştirmek için vakte muhtaçlığı var. Lokal seçimlere az kaldı, 2028 seçimlerine gerçek bugünkü gelişmelere sık sık atıfta bulunacağız” değerlendirmesini yapıyor.

DW Türkçe’ye sansürsüz nasıl erişebilirim?