Avrupa Parlamentosunun (AP) yeni üyeleri, 6 Haziran’da başlayan seçimin sonucunda belirlenecek.

AA muhabiri, 27 AB ülkesinde düzenlenen seçimlerle ilgili merak edilen bahisleri 10 soruda derledi.

1- AP NEDİR, VAZİFESİ NELERDİR?

AB kurumları ortasında üyeleri direkt halk tarafından seçilen tek organdır. Seçimleri 5 yılda bir yapılır. “Avrupa vatandaşı” sayılan AB üyesi ülkelerin vatandaşları, bu seçimlerde oy kullanarak parlamento üyelerini seçer. AP’nin üyeleri, “milletvekili” olarak adlandırılır. Parlamento Genel Kurulu, Fransa’nın Strazburg kentinde toplanır. Parlamentonun siyasi kümeleri ve komiteleri Brüksel’de toplanır, sekretaryası ise Lüksemburg’dadır. Parlamentoda siyasi görüşlere nazaran oluşturulan “siyasi gruplar” bulunur. AP, AB Kurulu ile yasama yetkisini paylaşır. Ayrıyeten AB’nin çok yıllı ve yıllık bütçesini, memleketler arası mutabakatlarını ve genişleme üzere değerli kararlarını onaylar. AB Komisyonu Başkanı ve Komisyon üyelerinin misyona başlamaları için onay verir. AB Komitesi başta olmak üzere öbür AB kurum ve organlarını denetler.

2. MEVCUT AP’DE KAÇ SİYASI KÜME VAR?

AP’de büyükten küçüğe 177 sandalyeli Avrupa Halk Partisi (EPP), 139 sandalyeli Sosyalistler ve Demokratlar (S&D), 102 sandalyeli Avrupa’yı Yenile (Renew Europe), 72 sandalyeli Yeşiller/Avrupa Özgür İttifakı, 68 sandalyeli Avrupa Muhafazakarları ve Reformistleri (ECR), 59 sandalyeli Kimlik ve Demokrasi (ID), 37 sandalyeli Avrupa Solu ve 50 bağımsız milletvekili bulunuyor.

3. SIYASİ KÜMELER NEYE NAZARAN OLUŞTURULUYOR?

Üye ülkelerden siyasi partilerin AP’ye gönderebildikleri milletvekilleri, Avrupa çapında kendileriyle misal niyetlere sahip mevkidaşlarıyla koalisyonlar kuruyor. Bunlara “siyasi grup” ismi veriliyor.

Parlamentodaki her kümenin, 7 AB ülkesinden en az 23 milletvekilini içermesi gerekiyor.

Halihazırda AP’de EPP isimli siyasi küme merkez sağcı partileri, S&D merkez sol eğilimli siyasi partileri, Avrupa’yı Yenile liberalleri, Yeşiller/Avrupa Özgür İttifakı iklim, etraf ve göçmen haklarını önceleyen siyasi partileri, ECR muhafazakarları, ID çok sağcı siyasi partileri ve Avrupa Solu sol eğilimli siyasi partileri bir ortaya getiriyor.

4. AP SEÇIMLERİ İÇİN OY KULLANMA SÜRECİ NASIL?

Seçim, AB çapında 4 gün sürüyor.

27 ülke, 6-9 Haziran olarak belirlenen günlerde kendi takvimlerini belirledi.

6 Haziran’da Hollanda’da başlayan seçim, 7 Haziran’da İrlanda, Çekya ve Estonya’da yapıldı.

Bugün ise İtalya, Malta, Slovakya ve Letonya sandık başında.

En hareketli gün, 21 ülke seçmeninin sandık başında olacağı yarın yaşanacak. Oy verme sürecinin sürdüğü Estonya ve İtalya’ya 19 ülkenin eklenmesiyle 9 Haziran’da AB’nin toplam 21 üyesinde birden seçim yapılacak.

Almanya, Fransa, İspanya, Polonya, Romanya, Belçika, Portekiz, Yunanistan, Macaristan, Finlandiya, Avusturya, Bulgaristan, Danimarka, İsveç, Hırvatistan, Litvanya, Slovenya, Lüksemburg ile Güney Kıbrıs Rum İdaresi sandığa gidecek.

5. KIMLER OY KULLANABİLİYOR?

Oy kullanmanın birinci kaidesi, 27 AB üyesinden birinin vatandaşlığına sahip olmak.

Yaş kriteri ise üye ülkeden ülkeye değişiyor.

AB genelinde 18 yaşından büyükler oy verebilirken bu sene birinci kez Almanya, Avusturya, Belçika, Malta’da 16, Yunanistan’da 17 yaşındakiler AB’nin geleceğinde kelam sahibi olacak.

6. HANGI ÜLKE KAÇ MİLLETVEKİLİ ÇIKARACAK?

Her ülke, nüfusu oranında milletvekili çıkarıyor.

İngiltere’nin AB’den ayrılmasıyla 705 olan milletvekili sayısı 720’ye çıkarıldı.

Almanya 96, Fransa 81, İtalya 76, İspanya 61, Polonya 53, Romanya 33, Hollanda 31, Belçika 22, Portekiz, Yunanistan, Macaristan, İsveç ve Çekya 21’er, Avusturya 20, Bulgaristan 17, Slovakya, Danimarka ve Finlandiya 15’er, İrlanda 14, Hırvatistan 12, Litvanya 11, Letonya ve Slovenya 9’ar, Estonya 7, Malta, Lüksemburg ve Güney Kıbrıs Rum İdaresi 6’şar milletvekili çıkaracak.

7. AVRUPA SEÇMENI YÜKSEK İŞTİRAK GÖSTERİYOR MU?

1979’da düzenlenen birinci AP seçiminde seçmenlerin yüzde 61’i sandığa gitmişti. Akabinde yapılacak seçimlerde iştirak oranı düşerek 50-59 bandında seyretti.

Son seçimde AB seçmeninin sadece yüzde 50,66’sı sandığa gitmişti.

AP’nin “Eurobarometer” isimli seçim anketine nazaran bu sene halkın yüzde 60’ı oy kullanacağını belirtti.

8. SEÇMENLER, OYLARINI NEYE NAZARAN VERECEK?

Kovid-19, Ukrayna’daki savaş ve akabinde gelen güç krizi, hayat pahalılığı, enflasyon üzere başlıkların seçmenlerin oyunda temel belirleyici olacağı kestirim ediliyor.

Avrupa kıtasında İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra birinci sefer yine ortaya çıkan savaş ve Rusya’dan yönelen tehdidin de kimi seçmenin kararında tesirli olması bekleniyor.

Göçmen krizi, etraf ve iklim mevzuları da bir kısım seçmenin oyunu belirleyecek. Son aylarda İsrail’in Gazze’deki hücumları karşısında AB’nin “İsrail yanlısı” ya da “çifte standart temelli” bir siyaset izlediğini düşünerek Avrupa başşehirlerinde protestolar düzenleyen kesitin de oy kullanırken bu bahiste hassasiyet gösteren partilere oy vermeyi tercih etmesi beklenen.

9. SEÇİM SONUÇLARIYLA İLGİLİ BEKLENTİLER NELER?

Aşırı sağcı partilerin sandalye sayısını artırmasına kesin gözle bakılıyor.

Liberallerin ve yeşillerin oy kaybetmesi bekleniyor. Bu iki durum birleştiğinde Hristiyan demokratlar, muhafazakarlar ve çok sağdan oluşan koalisyonun birinci kez AP’de çoğunluğu elde etmesi ve AB siyasetine taraf verebileceği düşünülüyor.

10. SEÇİMDEN SONRA NE OLACAK?

9 Haziran akşamı tüm üye ülkelerdeki sandıkların kapanmasıyla resmi olmayan birinci sonuçlar elde edilecek.

10 Haziran prestijiyle bir yandan AP’ye milletvekili gönderen partiler koalisyon görüşmelerine girerek “AP’deki siyasi grupları” oluşturma sürecine, öbür yandan oluşacak siyasi partilerin AB Kurulu başkanlığı için liste başı adayları da dayanak bulabilmek gayesiyle müzakerelerine başlayacak.

İlk Genel Konsey toplantısı, 16 Temmuz’da yapılacak ve böylelikle yeni yasama periyodu başlamış olacak.

İlerleyen periyotta AB ülkelerinin önderleri ve AP milletvekillerinin ortaklaşa katıldığı süreçte AB Komisyonu Başkanı, ardından Komisyon üyeleri atanacak.

AB Konseyinin yeni başkanı, üye ülkelerin liderleri tarafından nitelikli çoğunlukla seçilecek ve 1 Aralık’ta misyonuna başlayacak.

Böylece AB’nin gelecek 5 yıllık idaresi belirlenmiş olacak.