2024-2028 devrini kapsayan planın vizyonu “Türkiye Yüzyılı’nda etrafa hassas, afetlere sağlam, ileri teknolojiye dayalı yüksek katma paha üreten, geliri adil paylaşan, istikrarlı, güçlü ve müreffeh bir Türkiye” olarak belirlendi.

Planla, milletin temel pahaları ve beklentileri temel alınarak ekonomik ve toplumsal kalkınma sağlanarak, Türkiye’nin memleketler arası pozisyonunun yükseltilmesi ve refahın artırılması amaçlanıyor.

Makroekonomik ve finansal istikrar ile istikrarlı bir büyüme sağlanırken cari süreçler istikrarında kalıcı düzgünleşme ve güçlü kamu mali istikrarları öncelendirilecek.

Rekabetçi üretime yönelik sağlıklı işleyen Ar-Ge ve yenilik ekosistemiyle yeşil ve dijital iktisada geçiş gerçekleştirilecek, öngörülebirliliği yüksek kamu siyasetleriyle iş ve yatırım ortamı güzelleştirilerek kurumsal ve fiziki altyapı güçlendirilecek; faal devlet yardımlarıyla sermaye yapısı güçlü ve verimli KOBİ’ler, sürdürülebilir ve inançlı girdi tedarikiyle güçlü kıymet zincirleri kurulacak.

Plan ile Türkiye’nin ekonomik ve toplumsal alanda sağlayacağı kazanımlardan azami ölçüde faydalanılarak afetler başta olmak üzere risklere karşı dirençli ömür alanları ve sürdürülebilir etraf öncelikli alanlar olacak. Plan devrinde afetlere karşı dirençli ömür alanları ve kentsel dönüşüm ile temel altyapı hizmetlerine sahip konuta erişim sağlanacak, etraf ve doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımı temel alınacak. Hayat kalitesi yüksek kırsal kesim ve daha yaşanabilir ve bedel üreten kentler ile bölgesel gelişmişlik seviyelerinde yakınsama sağlanarak toplumsal refah yaygınlaştırılacak.

12. Kalkınma Planı devrinde adaleti temel alan demokratik, düzgün yönetişim unsurları çerçevesinde temel hak ve özgürlüklerin adil ve süratli çalışan bir hukuk sistemiyle korunmasının yanı sıra liyakat asıllı güçlü kurumsal yapılar ve güçlü, etkin ve iştirakçi bir sivil toplum ve iştirakçi, şeffaf ve mali yapısı sağlam mahallî idarelere öncelik verilecek.

Türkiye’nin faal kamu diplomasisi ile global toplumun güçlü ve saygın üyesi olma pozisyonunun güçlenerek sürdürülmesi, kalkınma için memleketler arası işbirliği ile global ve bölgesel meselelerin tahliline yönelik tesirli ve uzlaşmacı siyasetler üretmeye devam etmesi temel olacak.

Plan vizyonuna ulaşmada insan odaklılık, katılımcılık, kapsayıcılık, hesap verebilirlik, öngörülebilirlik, şeffaflık, verimlilik ve aktiflik unsurları temel alınarak, devir boyunca öngörülen emel ve amaçların gerçekleştirilmesinde toplumun tüm bölümleri tarafından sahiplenilerek gerekli adımların atılması sağlanacak.

Maliye siyaseti, enflasyonla gayrette para siyasetini destekleyecek

Plan periyodunda, Türkiye iktisadının mevcut kaynaklarının en faal biçimde kullanılarak büyüme potansiyelinin artırılması temel önceliklerden olacak.

Ekonomi siyasetleri kurala dayalı ve öngörülebilir tabanda yürütülmeye devam edilerek para, maliye ve gelirler siyasetleri ortasındaki eşgüdüm ve ahenk güçlendirilecek, esas makroekonomik amaçlardan biri olan tek haneli enflasyona ulaşmak için tüm siyaset araçları kararlılıkla kullanılacak.

Maliye siyaseti, mali disiplini temel alan, israfı engelleyen bir yaklaşımla yürütülerek enflasyonla gayrette para siyasetini destekleyecek.

Salgın ve afet üzere acil durumların getirdiği mali yüklerin dışında, bütçe gelir-gider istikrarının sağlıklı bir yapıda sürdürülmesi sağlanacak.

Piyasa aksaklıklarının giderilmesine öncelik verecek halde kurala dayalı özgür piyasa iktisadının işleyişi desteklenecek, iş ve yatırım ortamı güzelleştirilecek.

Net sıfır emisyon maksatları doğrultusunda iklim değişikliğiyle gayretin iktisada maliyetlerini en aza indirecek ve dijital dönüşümle birlikte yeşil dönüşümün getirdiği fırsatlardan azami seviyede faydalanılmasını sağlayacak düzenlemeler hayata geçirilecek.

Hizmetler dalında döviz kazandırıcı alanlar çeşitlendirilerek artırılacak, turizmde Türkiye’nin bir dünya markası olması ve kesimin memleketler arası pazarda turizm gelirleri bakımından üçüncü sıraya yerleşmesi sağlanacak.

Başta direkt yatırımlar olmak üzere memleketler arası sermaye aracılığıyla Türkiye’de yatırımların artırılması için çalışmalar hızlandırılacak.

Plan devri boyunca 5 milyon ek istihdam hedefi

Plan periyodunda büyüme oranının yıllık ortalama yüzde 5 oranında gerçekleşmesi ve Plan periyodu sonunda kişi başına gelirin 17 bin 554 dolara ulaşması hedefleniyor.

Plan periyodu boyunca 5 milyon ek istihdam sağlanarak işsizlik oranının periyot sonunda yüzde 7,5’e gerilemesi öngörülüyor.

Plan devrinde uygulamaya konulacak siyaset ve önlemlerle, ihracatın 375,4 milyar dolara, ithalatın ise 481,4 milyar dolara ulaşması ve turizmde hedeflenen gelir artışıyla cari süreçler açığının ulusal gelire oranının periyot sonunda yüzde 0,2 olarak gerçekleşeceği varsayım ediliyor.

Kamu maliyesi araçları, enflasyon gayesi ve cari süreçler istikrarıyla uyumlu büyüme ortamını destekleyecek halde kullanılacak. Bu kapsamda, harcama gözden geçirmeleri yoluyla harcamaların rasyonelleştirilmesine devam edilecek, vergi adaletini güçlendirici ve vergi tabanını genişletici ıslahatlar yapılacak, harcamaların finansmanında sağlıklı ve daima kaynakların hissesi artırılacak.

Plan devri sonunda GSYH’ye oranla kamu bölümü borçlanma gereğinin yüzde 1,8; genel devlet açığının yüzde 1,8; merkezi idare bütçe açığının ise yüzde 2,0 olarak gerçekleşmesi hedefleniyor.

Sosyal güvenlik sisteminde aktüeryal istikrar gözetilerek emeklilik ve sıhhat harcamalarının uzun periyotlu mali sürdürülebilirliğinin güçlendirilmesi öngörülüyor. Bu çerçevede kayıt dışı istihdam ve fiyatla faal formda çaba edilerek prim tahsilatları artırılacak. Değişen işgücü piyasası ve nüfus yapısıyla uyumlu siyasetler aracılığıyla toplumsal güvenlik kapsamının genişletilmesi ve sistemin daha sade, faal ve adil olması sağlanacak.

Ekonomide aktif bir piyasa sistemi oluşturma amacı doğrultusunda özelleştirme uygulamalarına devam edilecek.

Tarımda risklere karşı sağlam bir üretim yapısı kurulması planlanıyor

Planın gayeleri doğrultusunda, Türkiye’nin verimlilik ve rekabetçiliği odağına alan üretim yapısıyla, sanayi dalının tarım ve hizmetler dalıyla etkileşimini artırarak büyümede başat rol üstlendiği, demografik fırsat penceresinden azami ölçüde yararlanarak istihdam oluşturan, sağlıklı bir ödemeler istikrarı yapısıyla kaliteli finansman imkanlarının sağlandığı, ihracata dayalı istikrarlı bir büyüme yaklaşımı izlenecek.

Türkiye’nin büyüme perspektifi, beşeri sermaye başta olmak üzere fiziki, finansal ve doğal kaynakların tamamının ekonomik aktivitede faal ve verimli bir halde kullanılarak potansiyel büyümenin sonlarının daha da yükseltilmesi hedefleniyor.

Devlet yardımları seçici, belli bir müddetle hudutlu, tıpkı vakitte müteşebbisin yatırım yahut üretim kararı almasında tesirli olacak formda sürdürülecek.

İthalata bağımlılığı azaltacak, verimliliği artıracak ve daha rekabetçi üretim kapasitesine ulaştıracak büyük ölçekli, yenilikçi, yeşil ve teknoloji odaklı yatırımların desteklenmesine devam edilecek. Bu doğrultuda fiziki, beşeri ve teknolojik altyapı güçlendirilecek. Sanayi kesimi ve sanayi bölümünü destekleyen hizmet ve tarım dalları bütüncül bir anlayışla yönlendirilerek Ar-Ge, yatırım, işgücü ve kurumsallaşmaya dayalı verimlilik artışları iktisat geneline yaygınlaştırılacak.

Tarım bölümünde, sanayi kesimiyle etkileşim içerisinde, besin arz güvenliğini sağlayan, verimliliğin arttığı, risklere karşı sağlam bir üretim yapısı tesis edilecek. Tarımda kaynakların şuurlu kullanımı ve sürdürülebilir idaresi için stratejiler geliştirilecek ve yeni teknolojilerden faydalanılmasına yönelik siyasetler uygulamaya konulacak.

Hizmetlerin niteliği ve çeşitliliği artırılarak turizm kesimindeki kazanımlar daha ileri bir düzeye çıkarılacak. Türkiye’nin milletlerarası bir çekim merkezi ve dünya markası olması doğrultusunda yeni yaklaşım ve uygulamalar hayata geçirilecek. Bölümün milletlerarası pazarda değerli bir varış noktası haline gelmesi ve cari süreçler istikrarına katkısının artması sağlanacak.

Merkez Bankası tek haneli enflasyon gayesi için tüm araçları kararlılıkla kullanmayı sürdürecek

Plan devrinde güç ve madencilik dalında yeşil dönüşüm dikkate alınarak doğal kaynaklardan azami ölçüde faydalanılmasını sağlayacak yatırımlar hayata geçirilecek.

Merkez Bankası tek haneli enflasyon gayesine ulaşmada tüm araçları kararlılıkla kullanmaya devam edecek. Dalgalı döviz kuru rejimi sürdürülecek, finansal istikrarın fiyat istikrarını gözetecek biçimde ekonomiyi desteklemesi sağlanacak. Bu çerçevede para, maliye ve gelirler siyasetleri ortasındaki ahenk gözetilmeye devam edilerek makroekonomik istikrarın kalıcılığı temin edilecek.

Uluslararası sermayenin Türkiye’ye çekilmesine yönelik sermaye hareketlerinin hürlüğü unsuru doğrultusunda uygulamalara devam edilecek. Sağlıklı finansman kanalları güçlendirilerek cari süreçler açığının finansmanında orta ve uzun periyotlu kaynakların ölçü ve çeşitliliğinin artırılması sağlanacak.

Gelir dağılımında adaletin güçlendirilmesi ve sürdürülebilir gelirlerin artırılması için verginin tabana yayılması hedefi doğrultusunda siyasetler geliştirilecek.

Mahalli yönetimlerde yönetişim süreçleri geliştirilecek, insan kaynağının niteliği artırılacak, harcama sorumlulukları, gelir kapasiteleri ve borçlanmaya ait mevzuat ve uygulamalar sürdürülebilirlik çerçevesinde gözden geçirilecek.

Kamu İktisadi Teşebbüsleri, iktisadın rekabet gücünü artıracak ve kamu maliyesinin sürdürülebilirliğini destekleyecek formda faaliyetlerini sürdürecek.

Kamu yatırımlarının tahsisinde başta sarsıntı olmak üzere afetlerden etkilenen bölgelere ve yeşil ve dijital dönüşümün sağlanmasına yönelik alanlara öncelik verilecek, fiziki ve toplumsal sermaye yatırımları özel kesim yatırımlarını tamamlayıcı bir halde geliştirilecek.

Kamu Özel İşbirliği metodu makroekonomik siyasetler, sektörel öncelikler ve bütçe prensipleriyle uyumlu olarak ve özel kesim ile kamu kesiti ortasında aktif ve yerinde risk paylaşımı sağlanarak uygulanacak.

Nitelikli insan kaynağı, Plan periyodunda öngörülen istikrarlı büyümenin başat ögelerinden biri olarak belirlendi.

Plan devrinde uygulanacak verimlilik ve rekabetçilik odaklı siyasetler sonucunda gerçek GSYH’nin yıllık ortalama yüzde 5 oranında artması; 2028 yılında GSYH’nin 2 trilyon 820 milyar liraya, kişi başına gelirin 17 bin 554 dolara ulaşması hedefleniyor.

Sanayinin yıllık ortalama yüzde 5,9 oranında büyümesi ve üretimin sektörel kompozisyonunda değerli bir değişim yaşanarak endüstrinin GSYH içerisindeki hissesinin Plan periyodu sonunda yüzde 26,9’a çıkması planlanıyor.

Tarım bölümünün yıllık ortalama yüzde 3,1 büyümesi ve GSYH içerisindeki hissesinin yüzde 6,2 olması, hizmetler bölümünün GSYH içindeki hissesinin yüzde 57 olarak gerçekleşmesi bekleniyor.

Dünya mal ihracatından alınan hissenin yüzde 1,3’e yükselmesi bekleniyor

Türkiye’nin 2022 yılında dünya mal ihracatından aldığı yüzde 1’lik hissenin, periyot sonunda yüzde 1,3’e yükselmesi bekleniyor.

Sanayi dalında yüksek katma bedelli üretim odaklı siyasetlerin olumlu tesiriyle, sabit sermaye yatırımlarının Plan devrinde ortalama yüzde 5,5 artacağı, özel kesim sabit sermaye yatırımlarının GSYH içindeki hissesinin Plan devri sonunda yüzde 28,2’ye, kamu bölümü sabit sermaye yatırımlarının GSYH içindeki hissesinin ise yüzde 4,3’e ulaşacağı iddia ediliyor.

Plan devrinde, yıllık ortalama yüzde 3 artışla 5 milyon yeni istihdam oluşturulması öngörülüyor. Sağlanacak ekonomik büyümeye bağlı olarak süratli istihdam artışının yanında, işgücü piyasasında bilhassa bayanlara yönelik siyasetlerin takviyesiyle işgücüne katılma oranının yüzde 56,7 düzeyine yükseleceği iddia ediliyor. Bu gelişmeler doğrultusunda Plan periyodu sonunda işsizlik oranının yüzde 7,5 düzeyine gerilemesi öngörülüyor.

Teknolojik kapasitenin artırılmasına, kurumsal kapasitenin güçlendirilmesine ve beşeri sermayenin geliştirilmesine yönelik adımlar çerçevesinde Toplam Faktör Verimliliği, Plan devrinde yıllık ortalama yüzde 1,1 artması ve büyümeye yaklaşık yüzde 22,5 katkı sağlaması bekleniyor.

Tamamlayıcı emeklilik sistemi kurulması hedefleniyor

Plan devrinde yurtiçi tasarrufların artırılması ve artan tasarrufların öncelikli bölümler ve üretken alanlardaki yatırımların finansmanına yönlendirilmesi temel maksatlar ortasında yer alıyor. Bu çerçevede Ferdî Emeklilik Sistemi (BES) daha cazip hale getirilerek fon meblağı ve iştirakçi sayısı artırılacak, Otomatik İştirak Sistemi (OKS) patron katkısını içerecek biçimde geliştirilecek ve fon çeşitliliği sağlanacak.

OKS’nin patron katkısını da içeren ikinci basamak emeklilik sistemine dönüşeceği tamamlayıcı emeklilik sistemi kurulacak. OKS’de fon çeşitliliği iştirakçilerin farklı risk algısı ve tercihlerini dikkate alacak halde artırılacak. BES’te yapılan kesintilerin sadeleştirilmesi ve azaltılması sağlanacak.

Yükseköğretim kurumlarına kayıtlı 25 yaş altı öğrencilerin BES’e iştiraklerini ve sistemde kalmalarını teşvik edici uygulamalar hayata geçirilecek.

Finansal okuryazarlık içeriği birinci ve orta öğretim müfredatına yansıtılacak.

Plan sonunda seyahat gelir maksadı 82,8 milyar dolar

Kalkınma Planı’nda, 2028’de enflasyonun yüzde 4,7’ye düşeceği öngörülürken, plan sonunda seyahat gelirlerinin 82,8 milyar dolar olması hedefleniyor.

TBMM’ye sunulan 2024-2028 devrini kapsayan 12. Kalkınma Planı’na nazaran, global ticarette yeşil dönüşüm ve dijitalleşme odağında şekillenen şartlar dikkate alınarak bedel zincirlerindeki pozisyonun daha ileri düzeylere taşınması yoluyla katma pahası yüksek ihracat potansiyeli artırılacak.

Enerji ve imalat endüstrisinde ithalat bağımlılığı düşük düzeylere indirilecek. Turizmin yanı sıra yazılım üzere alanlarda hizmet gelirlerinin çeşitlendirilerek üst düzeylere çıkarılması yoluyla cari süreçler istikrarında sürdürülebilir bir güzelleşme sağlanacak.

2028’de ihracatın 375,4 milyar dolar, ithalatın 481,4 milyar dolar olacağı öngörülürken, cari süreçler istikrarının 2,8 milyar dolar açık vereceği kestirim edildi.

Seyahat gelirlerinin 82,8 milyar dolara yükselmesi; milletlerarası direkt yatırım girişinin ise 27 milyar dolar olması bekleniyor.

Enflasyon amacı yüzde 4,7

Para siyaseti araçları enflasyon oranını düşürme maksadıyla güçlü bir halde kullanılmaya devam edilecek. Maliye ve gelirler siyasetleri, para siyasetiyle koordineli olarak yürütülmesi hedeflendi. 2023’te enflasyonun yüzde 65 olacağı iddia edilirken, 2028’de yüzde 4,7’ye düşeceği öngörüldü.

Para siyaseti kararları, enflasyon beklentileri ve fiyatlama davranışları başta olmak üzere enflasyonu etkileyen tüm unsurlardaki gelişmeler dikkate alınarak oluşturulacak.

Dar gelirli vatandaşların konuta erişimi kolaylaştırılacak

Konut kira ve satışlarındaki fiyat artışlarının enflasyon üzerindeki olumsuz tesirlerinin giderilmesine yönelik konut arzını artırıcı ve konuta erişimi kolaylaştırıcı uygulamalar hayata geçirilecek.

Kira ve konut fiyatlarındaki gelişmeler de göz önünde bulundurarak, salgın devrinde daralan konut arzı süratle artırılacak. Sarsıntının oluşturduğu konut stokundaki kayıpların telafisine yönelik yeni toplumsal konut projeleri geliştirilecek. Dar gelirli vatandaşların konuta erişimi kolaylaştırılacak. Kamunun uygun şartlarda sağladığı konut kredileri birinci sefer konut edinimini destekleyecek; dar ve orta gelirli vatandaşlar için makul standartlarda ve uygun fiyat aralığında olacak halde yeni başlayan projelere yönlendirilecek.

Konut ve işyeri kiraları ile ikinci el araçların satışına ait idari kayıt eksikliklerinin giderilmesi sağlanacak.

İstanbul Finans Merkezinin milletlerarası finans sistemine entegrasyonu güçlendirilecek

Finans kesiminde ortak dijital altyapı kullanımı ve çeşitli operasyonların ortaklaştırılması yoluyla maliyetlerin azaltılması sağlanacak. Bankaların ve banka dışı finansal kuruluşların muhtaçlık duydukları altyapılara eşit kurallarda ulaşmaları için gerekli tedbirler alınacak.

İstanbul Finans Merkezinin finansal piyasaların derinleşmesine daha faal bir biçimde katkı vermesi sağlanması planlanırken, Merkezin memleketler arası finans sistemine entegrasyonu da güçlendirilecek.

Ayrıca, İstanbul Finans Merkezi kapsamında yenilikçi, kapsayıcı ve dinamik bir iştirak finans ekosisteminin oluşturulmasına yönelik iştirak asıllı faaliyet gösteren fintek kuruluşları desteklenecek.

Borsada süreç gören şirketlerin piyasa kıymetinin gayrisafi yurt içi hasılaya (GSYH) oranının Plan sonunda yüzde 70’e çıkması hedeflenirken, iştirak bankalarının toplam varlıklarının GSYH’ye oranının da yüzde 15’e yükseleceği kestirim edildi.

Plan periyodunda kamu maliyesinin güçlü ve sürdürülebilir tarafı devam ettirilecek. Bütçe açığının GSYH’ye oranının plan devri sonunda yüzde 2 olması öngörülüyor.

Afet sonrası güzelleştirmeye ve risklerin azaltılmasına yönelik harcamalar hariç kamu açığı, mali konsolidasyon uygulamalarıyla denetim altında tutularak kamu mali göstergelerinde düzgünleşme sağlanacak. Mali disiplin, Plan devrinde makroekonomik istikrarın değerli bir çıpası olmaya devam edecek.

Nüfusun yaşlanmasının toplumsal güvenlik sistemi üzerindeki tesirlerinin azaltılması için bakım sigortası ve mesleksel rehabilitasyon uygulamaları hayata geçirilecek.