Ege’de avcılığı yapılan ekonomik tipler ortasında berlam, barbun, çipura, lisan balığı, fener, hamsi, kraça istavrit, izmarit, karagöz, kefal, kılıç, kolyoz, kupez, levrek, lahoz, lüfer, mercan, orfoz, palamut, sardalya, sinarit, tekir, tirsi, uskumru ve yazılı orkinos cinsleri öne çıkıyor.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) datalarına nazaran 2013’ten 2021 yılına kadarki av ölçülerinin ortalaması ile 2022 yılı av ölçüsü kıyaslandığında, cinslerin birçoklarında azalma olduğu görülüyor.

İstanbul Üniversitesi Su Bilimleri Fakültesi Balıkçılık ve Su Ürünleri İşleme Teknolojisi Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Taner Yıldız, Türkiye’nin bütün kıyılarında olduğu üzere Ege Denizi’nde de küçük ölçekli ve endüstriyel ölçekli olmak üzere 2 tıpta balıkçılık yapıldığını anlattı.

“Fazla ölçüde avlanma yapılıyor”

Küçük ölçekli teknelerin sayısı daha fazla olsa da avlanma kapasitelerinin ve avlayabildikleri cinslerin sayısının daha az olduğuna dikkati çeken Yıldız, trol ve gırgırlarla yapılan endüstriyel balıkçılıkta ise daha büyük tekneler kullanıldığı için fazla ölçüde avlanma yapıldığını söz etti.

Yıldız, trollerin daha çok derinlerde yaşayan ve demersal olarak isimlendirilen barbun, berlam, göçmen mezgit ve derin su pembe karidesi üzere daha değerli tipleri, gırgırların ise deniz yüzeyine yakın yaşayan sardalya ve papalina üzere küçük pelajik çeşitleri avladığını aktardı. 

Ege Denizi’ndeki balık stokunu hassas olarak nitelendiren Yıldız, “Uzun yıllar, denetim olmadan balıkçılık yapmışız ve yıpratmışız. Şu anda üzerine iklim değişikliği ve kirlilik baskısı da ekleniyor lakin balıkçılık baskısını azaltmadan devam ediyoruz. Kesinlikle balıkçılık dönemi ve takvimi yine düzenlenmeli, alıcı, satıcı ve balıkların biyolojik istekleri dikkate alınmalı” dedi.

Derin sularda yapılan avcılıkta balık ölçüsüyle ilgili bir kısıtlama olmamasının stoklara ziyan verdiğini tabir eden Yıldız, avlanma uzunluğu 20 santimetre olduğu halde balıkhanelerde 5-6 santimetre uzunluğunda berlam balıkları gördüğünü, tabanda yaşayanları avlamada kullanılan bir sistem olan taban trolü baskısının bu balık çeşidi üzerinde ağır olduğunu kaydetti.

Gırgır ağlarının avlanma sırasında deniz tabanına değerek buradaki habitata ziyan verdiğini vurgulayan Yıldız, şöyle devam etti:

“Bizde gırgır avcılığının yasal derinlik limiti 24 metre. Avrupa Birliği’nde bu sayı derinlik olarak 50 metre ve kıyının 300 metre yakınına gelemiyorsunuz. Ayrıyeten gırgır ağının uzunluğunun yüzde 70’inden daha sığ alanlara giremiyorlar. Bilhassa Akdeniz’de birinci 50 metrede ağır olarak deniz çayırları var. Bunlar oksijen üreten su bitkileri, karbon yutuyorlar, yavru balıklara saklanma alanı oluyor. Bizim 50 metre kuralını bir an evvel getirmeyi istememizin nedenlerinden biri, deniz çayırlarının büyük bir kısmının Ege ve Akdeniz’de olması.”

İklim değişikliği nedeniyle deniz suyundaki ısınmaya ekonomik tiplerin verdiği birinci karşılığın, dağılım alanlarını değiştirmek olduğunu aktaran Yıldız, “Sular şu anda kuzeye yanlışsız ısınıyor ve birçok balık da bu sıcaklığı tolere edebiliyorsa kalıyor, edemiyorsa dağılım alanlarını kuzeye yanlışsız değiştiriyor ve ölçülerinde azalma yaşanıyor.” diye konuştu.

Deniz suyu sıcaklığıyla birlikte Ege Denizi’nde görülmeye başlanan istilacı cinsler ile kirliliğin, balık stokları üzerindeki başka baskılar olduğuna değinen Yıldız, Marmara’daki kirliliğin, üst akıntıyla Çanakkale üzerinden Ege Denizi’ne akarak su ortamında taşınabildiğini, bunun dışında sanayi tesisleri, turizm işletmeleri ve teknelerin balast suları üzere birçok kirlilik ögesi bulunduğunu anlattı.

Ekosistem yaklaşımlı balıkçılık

Yıldız, tiplerin korunmasının ekosistem yaklaşımlı balıkçılıkla mümkün olduğunu lisana getirerek şu tavsiyelerde bulundu:

“Denizin birinci 50 metresi en üretken alanı ve buradaki habitata bağımlı ve hareket edemeyecek cinsleri müdafaamız gerekiyor. Trol değdiği yeri adeta tarıyor. Ekosistem yaklaşımlı balıkçıkla habitatı, hassas cinsleri ve avlanması büsbütün yasak cinsleri dikkate alabiliriz. Özgün çeşitlerimizle rekabet eden bir yabancı tıp geliyorsa, kendi çeşitlerimiz üzerindeki balıkçılık baskısını azaltmalıyız ki yabancı cinsler çoğalarak onların yerine geçmesin. Aslan balığı tüketilebildiği için avlanmasını özendirmeliyiz, balon balığının derisi küçükbaş hayvan derisi üzere olduğu için cüzdan, ayakkabı yapılabilir. Ekosistemden çekilmeleri için yabancı istilacı tipleri kullanacak alanlar bulmalıyız.”

Her tekneye belli bir avlanma kotası ve bölgesel balıkçılık düzeneği getirilmesinin ehemmiyetinden bahseden Yıldız, “Bizim Samsun, Sinop’taki gırgır teknelerimiz Marmara’da, Ege’de balık çok diye buralara gelip avlanmamalı, onların bölgesi aşikâr olmalı. Marmara’ya bağlı tekneler Marmara’da, Ege’ye bağlı tekneler Ege’de kalmalı ve oradaki kaynakları kullanmalı.” değerlendirmesinde bulundu.