Dünya futbolunda artık Suudi Arabistan diye bir gerçek var. Alışılmış ki paranın saçıldığı transfer periyodunda daha büyük reytingleri vardı lakin marka kıymeti olarak ilerisi için savlı olduklarını gösterdiler. Futbolseverler elbette daha çok Cristiano Ronaldo, Neymar, Karim Benzema başta olmak üzere Suudi Arabistan’a transfer olan yıldızlarla ilgilendi, biz de Suudiler’in futbola neden yatırım yaptığını, orta ve uzun vadede dünya futboluna nasıl tesir edebileceklerini öngörmeye çalıştık. İşte ayrıntılar…

NEDEN YATIRIM YAPILDI?

Öncellikle ‘Suudi Arabistan, futbolu devlet siyaseti yaptı’ desek yanlış olmaz. ‘Vizyon 2030’ ismi altında bir proje geliştirdiler. Hedef 2030’a kadar Suudi Arabistan’ın dünyadaki saygınlığını artırmak, başta zayıf insan hakları ve kısıtlayıcı-sert bayan haklarıyla birlikte gelen sicili değiştirmek ve ekonomik manada farklı kısımlar oluşturarak gelir çeşitliliğini yaratmak. Daha evvel sporda Formula 1 ve golfe önemli yatırımlar yapan Suudiler bu defa daha argümanlı…. Dünyada en çok ilgilenilen spor kolu olan futbolla yeni bir marka yaratmayı ve Batı’ya daha yakın olmayı hedefliyorlar.

Futbol sanayisi cezbetti

Suudiler’in tek kederi imaj da değil. Yeni ve daha çağdaş bir imaj yaratırken birebir vakitte bir gelir kapısı da oluşturulması planlananlar ortasında. Yıllar boyunca en büyük gücü petrol olan ülkenin kendi halkı çok yıpranmamış, iş çeşitliliği pek gelişmemişti. Lakin dünyadaki güç sorunu Araplar’ı da harekete geçirdi. Petrolün sürdürülebilir ve yenilenebilir bir güç kaynağı olmaması münasebetiyle futbol sanayisinden hisse alabilecekleri hesaba katıldı.

Değirmenin suyu PIF’ten

Kamu Yatırım Fonu (PIF) bu nedenle birçok yabancı menşeili büyük markalara yatırım yaparken futbolu da es geçmedi. Yıldız futbolcuları astronomik bonservisler ve maaşlarla takımına katan Suudi kulüplerinde değirmenin suyunun da aslında bu PIF’ten geldiği ortaya çıktı. O denli ki bu proje Çin ve Japonya üzere kısa vadeli ya da istikrarsız olacak üzere de durmuyor. Çin projesi istikrarlı ve Suudiler kadar kararlı olmadıkları için giden yıldızlar yüksek rakamlı kontratları aldılar lakin meslekleri büyük ölçüde etkilendi.

Gittikleri hâllerinden eser yok

Örneğin bir devrin en büyük yıldızlarından biri olacağı konuşulan Oscar 2017’de gittiği Çin’de 6 yıldır futbol hayatını devam ettiriyor lakin Avrupa’da bir piyasası kalmadı. Yeniden vatandaşı Hulk 5 sene Çin’de forma giydi, ayrıldığında ülkesi Brezilya’ya dönebildi. Ramires birebir aynı bahtı yaşadı, Jackson Martinez güzel bi dönüş yapamadı, Alex Teixeira Beşiktaş’a geldi lakin form olarak bitmişti, Alexandre Pato bir daha toparlanamadı ve Ezequiel Lavezzi mesleğini orada noktaladı. Kesinlikle çok ender de olsa tekrar büyük kadro yapan isimler oldu (Axel Witsel, Yannick Carrasco, Stephan El Shaarawy) lakin genel olarak Çin’e gidenlerin dönüşü pek de uygun olmadı.

Hedefe ulaşana kadar devlet desteği

Suudi Arabistan hükümeti emsal senaryoyu yaşamamak için gelirler ve kalite açısından dünyanın en güzel liglerinden biri olma amacına ulaşana kadar lige finansal dayanak vermeyi taahhüt etti. Emel İngiltere Premier Lig ve İspanya La Liga ile yarışmak… Yani maksat çok büyük.

‘Kendi ticari bedelimizi elde etmemiz önemli’

Ligin operasyon yöneticisi Carlo Nohra da daha evvel yaptığı açıklamada bunu çok net bir halde lisana getirmişti. Nohra, “Amacımıza ulaşana kadar takviye alacağız. Ancak kendi mali büyümemizden sorumlu olmamızı ve büsbütün hükümet sermayesine dayanmamamızı sağlayabilmek için kendi ticari bedelimizi elde etmemiz de önemli” demişti. Artık burada şunu sorabilirsiniz: ‘Suudi Arabistan, futbol sanayisinden hissesi nasıl alacak?’

İşte artık de bu sorunun karşılığını ve dolaylı olarak Suudiler’in dev yatırımlarının dünya futboluna tesirini ele alalım.

DÜNYA FUTBOLUNA TESİRİ NASIL OLABİLİR?

Neredeyse yalnızca bir transfer periyodunda birçok yıldızı takımına katan Suudiler’in bu yıldız avının sürdürülebilir olduğunu düşündüğümüzde Avrupa’da yani UEFA tertipleri olan Şampiyonlar Ligi, Avrupa Ligi ve Konferans Ligi’nde üst seviye yıldız kalmaması ya da çok azalması kuvvetle beklenen. Zira Avrupa kıtası dışına çıkan futbolcuların Avrupa arenasında uzunluk gösterme talihleri yok. Keza Lionel Messi örneği de önümüzde. Messi, Sergio Busquets ve Alaba üzere isimler de MLS tercih etti. Bu coğrafyalardaki süperstarlar da Avrupa’dan uzak kaldığı için farklı kıtalardan en yeterli ekiplerin katılacağı, kağıt üstünde şu anda ‘FIFA Kulüpler Dünya Kupası’ olarak düzenlenen turnuva daha geniş çaplı ve en üst seviye olacak biçimde daha tesirli bir biçimde tekrar revize edilerek düzenlenebilir.

‘Avrupa Muhteşem Lig’ büyük bir tehditti

Baktığımızda zati FIFA ve UEFA gelirleri artırmak ismine bir müddettir büyük uğraş sarf ediyor. O denli ki dev kulüpler de Şampiyonlar Ligi üzere en itibarlı turnuvanın gelir sayılarından mutlu değil. Hatta hatırlanacağı üzere; çok yakın vakitte Real Madrid, Barcelona ve Juventus başta olmak üzere UEFA’dan ayrılarak ‘Avrupa Muhteşem Lig’ isminde tekrar bir turnuva oluşturmayı ve bu doğrultuda daha büyük gelir kalemlerine sahip olmayı öngörmüştü. Fakat bu durum, ağır yaptırımlar tehditleriyle rafa kaldırılmıştı.

FIFA ve UEFA harekete geçti

Ancak dev grupların gelirlerden rahatsız olması FIFA ve UEFA’yı da harekete geçirdi. Gelirlerin artması için uğraşan iki dev kurum, gözle görülür değişimler yaptı. Örneğin FIFA, 2022 Dünya Kupası’nı Katar’da düzenledi. Bu turnuva birinci defa bir Ortadoğu coğrafyasında ve birinci kere bir kış ayında düzenlenmişti. Sebebi de getireceği astronomik gelirlerdi… Baktığımızda gelecek dönem Şampiyonlar Ligi formatının değişecek olması (İsviçre sistemiyle lig formatına dönülecek, daha fazla ekip ve maç oynanacak) da buna bir örnek. Yani daha fazla para kazanılabilmesi, futbol sanayinin büyümesi ismine aslında her şey mümkün.

2034 Dünya Kupası’nı aldılar!

Son olarak 2034 Dünya Kupası da Suudi Arabistan’a verildi. Bu da işte başta söylediğimiz ‘Vizyon 2030’ projesine uygun. 2030’a kadar maksatlar gerçekleştirilmeye çalışılacak ve sonrasında birinci Dünya Kupası’na konut sahipliği yapabilme talihine sahip olacaklar. Bu durumda ülkeye milyonlarca turist çekme ve para akışı sağlama üzere önemli avantajlar getiriyor. Olağan ki 2034 için önümüzde 11 yıl var. Suudiler’in gelişimini, projelerinin istikrarını göreceğiz.