Rehinelerin kurtarılmasıyla ilgili tartışmalarda gündeme gelen bir mevzu da, İsrail’in 1986 yılından beri uyguladığı Hannibal Protokolü. Protokolün hedefi, “ölü bir askerin rehin alınan bir askerden daha uygun olduğu” temelinde. Ordunun bir askerin kaçırılmasını önlemek için gerekli her türlü aksiyonu yapmasına müsaade vermek olarak da özetlenebilir.

İsrail askerlerinin kaçırılmasını önlemek hedefiyle başlatılan ve yıllar içinde çok sayıda değişime uğrayan protokol, askeri sır olduğu için içeriği tam olarak bilinmiyor. İsrail içinde de tartışmalı olan Hannibal Protokolü, “Kaçıranı da kaçırılanı da öldür” diye de tanımlanıyor.

Neden bu protokol var?

Protokole dair yazılı bir metnin olmadığı biliniyor. Kuralın hedefi ise askerin kaçırılmasının düşmana sağladığı avantaj. Kuralın altında, bir askerin kaçırılmasının düşman için stratejik atak olması ve bunun müzakere gücü vererek ulusal moral ve kamu takviyesini etkileme gücünü sağlayabilmesi yatıyor.

Öyle ki, 2006 yılında, İsrail askeri Gilad Shalit, Hamas tarafından kaçırıldığında 5 yıl esir kalmıştı. Sonunda ise muahedeye varılarak binden fazla Filistinli mahkumun özgür bırakılması karşılığında o da özgür bırakıldı. Bu, İsrail’in bir askeri için özgür bıraktığı en yüksek mahkum sayısıydı. Ama bu durum ulusal onuru zedelemiş olarak görüldü.

Şimdi ise 7 Ekim’de kaçırılan 200 civarı esir, İsrail için hayli yaralayıcı oldu. 20’ye yakın İsrailli askerin Hamas’ın elinde olduğu belirtiliyor. Sivilleri özgür bırakma konusunda Hamas müzakerelere açık davranırken, askerleri elinde koz olarak tutmaya devam ediyor.

Peki, İsrail rehineleri kurtarmaya yönelik nasıl bir atılım izliyor? Hamas’ın yanıtı ne olabilir? Necmettin Erbakan Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Öğretim Üyesi Dr. Gökhan Çınkara ile konuştuk.

“İsrailli rehineler travma yarattı”

Çınkara, İsrail için esir konusunun büyük bir travma yarattığını söylüyor. Esir sayısının birinci sefer bu kadar çok olduğuna değinerek, kara harekatının değerli nedenlerinden biri olduğunu belirtiyor.

“Esirler konusunda İsrail siyasi tarihine baktığımız vakit şu an Gazze’de tutulan İsrailli esirlerin sayısı hem asker hem sivil olarak hiç olmadığı kadar yüksek. Aslında bundan ötürü hem İsrail toplumunda hem de diaspora Yahudilerinde büyük bir travma var. Aslında İsrail’in Gazze’ye yönelik başlatmış olduğu kara harekatı bu durumun en değerli bileşeni diyebiliriz. Aslında dikkat edilecek olursa hem Başbakan hem de ilgili bakanlar açıklama yaptıkları vakit daima bu bahse atıf yapıyorlar.”

“Rehineler konusunda birçok farklı görüş var”

Hamas’ın yapısı ve iç ayrılıkları nedeniyle esir takasları konusunda farklı fikirlerin olduğunu belirtiyor Çınkara.

“ABD ve Katar ortasında esir takası için müzakere takımı kurulmuştu lakin başarılı olamadılar. Bu yüzden Katar’da mevcut olan Hamas yöneticilerinin Gazze’dekiler üzerindeki nüfuzunun varsayım edildiği kadar çok fazla olmadığı tespiti yapılıyor. O açıdan Hamas’a baktığımız vakit da zati Hamas tek bir blok değil. Alışılmış ki kurumları var, kurumsal yapısı var.

Gazze’nin bir nevi yöneticisi diyebileceğimiz en üstündeki kişi Yahya Sinvar. Bu kişi de vaktinde İsrail tarafından bırakılan esirlerden biri. Hamas’ın yöneticisi üzere bir isim. Ancak İsrail’de artık onu amaç gösteriyorlar. Esir takasının sonucu olarak.

Bir yandan da Lübnan’da Hamas takımları, grupları var. Onlar daha farklı hareket ediyorlar. Yani esasen Filistin siyaseti bölünmüş ve ayrışmış. Mutabakat sağlanamıyor. Birtakım sesler diyor ki İsrail elindeki yaklaşık 5 bin kişilik Filistinli mahkumu salsın. İkincisi askeri operasyonları durdursun. Biz de çabucak bu elimizdeki esirleri salalım. Lakin İsrail tarafı bilindiği üzere bunu durdurmayacağını söylüyor.”

Askeri operasyon ağırlaştıkça Hamas’tan daha farklı hareketler beklenebilir. Zira halkına moral vermesi açısından, ‘mücadele veriyoruz’ mesajı verilebilir.

“Psikolojik direncin yıkılması sağlanabilir”

İsrail operasyonları ilerlettikçe moral bozmaya yönelik adımların olabileceğini belirtiyor Çınkara. Hamas’ın buna rağmen esir askerler noktasında yanıt verebileceğine işaret ediyor.

“Hamas, İsrail kamuoyunda baskı oluşturmak için esir askerleri öldürme adımını atabilir. Gazze’nin işgaline karşılık bu türlü bir koz oynayabilir. Sivil rehineler noktasında bir şey olacağını düşünmüyorum fakat askerler açısından olabilir. Kara operasyonu ilerledikçe karşı tarafın ruhsal direncini kırmak açısından.”

“Hamas’tan farklı atılımlar gelebilir”

İsrail rehineler için diplomatik adımlara da yöneliyor. Çınkara, Lübnan’daki Hizbullah’ın da teşebbüsleri olduğunu söylüyor.

“İsrail, Gazze’deki esirlerin salınmasına yönelik memleketler arası diplomatik teşebbüsleri yönetecek, koordine edecek bir eski büyükelçi atadı. Bu da kıymetli bir gelişme. Demek ki bir şey var. Lübnan’ın da burada değerli bir aktör olarak bu müzakerelerde yükseldiğini düşünüyorum. Zira onların da oyuna girdikleri söyleniyor. Zira orada da değerli Hamas mensupları var. Lübnan’da eski istihbarat liderin da değerli faaliyetleri olduğu yazıyor Arap medyasında. Tahminen de kimi tesirler yakında görülecek.

Ama askeri operasyon ağırlaştıkça Hamas’tan daha farklı hareketler beklenebilir. Zira halkına moral vermesi açısından, ‘mücadele veriyoruz’ iletisi verilebilir.”