İslam Niyet Enstitüsü Lideri Mehmet Görmez, İslam’da savaş hukuku ve savaş ahlakını anlattı. Peygamber Efendimizin uygulamalarını ve hadislerini de aktaran Görmez, Mekke’nin fethinde Peygamberimizin sahabelere verdiği üç derse dikkati çekti. 

Mehmet Görmez’in konuşmasından öne çıkan başlıklar şöyle: 

“GAZZE ÇOCUK MEZARLIĞINA DÖNDÜ”

Tarihte savaşlar daima var oldu fakat bugüne kadar savaş ahlakından mahrum bu türlü bir katliam görülmemiştir. Bütün devletlerin savaş hukukuna dair kabul ettiği ne varsa ihlal edildi. Cenevre Kontratlarının bütün hususları daha evvel Ruanda’da Afganistan’da, Bosna’da nasıl çiğnendiyse, tekrar çiğnendi. Rastgele bir devleti bırakın rastgele bir terör örgütü dahi bu kadar çocuk katletmemiş, sivilleri amaç almamıştır. Siviller hastaneye sığındığında hastaneler, okullara sığındığında okullar, kamplara gittiğinde kamplar bombalanıyor. Koca kent çocuk mezarlığına dönmüş durumda.

2,5 milyon insan açlığa, susuzluğa mahkum edilmiş durumda. İlaçtan, besinden, ışıktan yoksun. Üstelik bütün bunlar da çağdaş dünyanın gözü önünde olup bitiyor.

İslam’da savaş hukuku ve savaş ahlakına dair birtakım notlar paylaşmak istiyorum.

İslam medeniyeti hiçbir medeniyette görünmeyen savaş hukuku ve savaş ahlakı miras bıraktı.

SAVAŞ HUKUKU VE AHLAKININ TEMELLERİ KUR’AN-I KERİM’DE

Savaşlarda dokunulmazlığı olan beşerler kimlerdir? Sivil-asker ayrımını nasıl yaparız? Sivillere nasıl muamele edilir? Gece baskınlarının kararı nelerdir? Siviller canlı kalkan olarak kullanılabilir mi? Yahut kullanılırsa Müslümanlar nasıl hareket edecek? Eman dileyenlere nasıl muamele edilecek? Düşmanların mülkü yağmalanabilir mi? Tabiatın hakkını, kentlerin hukukuna nasıl riayet edilir? Azap yapmak caiz midir? Harp esirlerinin kararları nelerdir? Yaralıları tedavi ettirmek gerekli mi? Düşman ölülerini ne yapmak gerekir? Bu ve gibisi sorular etrafında merhamet yüklü bir adaleti tesis edecek, İslam medeniyetinin yüz akı kozmik prensip ve prensipleri İslam’ın birinci yüzyılında bu literatürde tartışıldığını ve her birinin bir sonuca bağlandığını görüyoruz.

Savaş hukuku ve ahlakının temellerini Kur’an-ı Kerim’de görüyoruz. Lakin hicretten sonra Cenab-ı Hak onlara savunma savaşının müsaadesini verdi. Ama savaş müsaadesi ayetlerinde daima şöyle bir ayet geçer: “Ancak sizinle savaşanlarla savaşın fakat savaşın sonlarını aşmayın. Allah savaş hukukunun hudutlarını aşanları sevmez.” Bu sonları Hazreti Peygamber hem kelamlarıyla hem hayatıyla ortaya koydu. Savaş hukukunun özellikle Hazreti Peygamber’in lisanında ‘en çok savaşta dokunulmayacaklar kimlerdir?’ Bunu görüyoruz.

Allah Resulü orduyu savaşa gönderirken şunu demiştir: Allah’ın ismiyle gidin, Allah Resulü’nün ismiyle hareket edin fakat hiçbir piri fani ihtiyara dokunmayın, öldürmeyin. Hiçbir çocuğu öldürmeyin. Hiçbir bayana el sürmeyin, öldürmeyin. Çok gitmeyin. Islah edici olun. İhsanda bulunun.

ALLAH’IN İKAZI: CEZALANDIRIRKEN MİSLİYLE MUKABELE EDİN

Bazen bu mevzularda uyarıldığına şahit oluyoruz. Mesela Uhud Savaşı’nda, Hazreti Hamza’nın bütün organlarının kesildiğini biliyoruz. Amcasını bu haliyle görüp gözyaşları dökerek dua ettikten sonra mübarek lisanından şöyle bir cümle dökülür: “Allah’a hamd olsun ki biz de onlardan en az 70 kişiyi bu halde cezalandıracağız.” Lakin Hazreti Cebrail ikaz mahiyetinde Nahl Suresi’nin şu ayetini getirir: “Cezalandıracağınız vakit size yapılanın misliyle mukabele edin.” Gerisinden şu söz yer alır: “Fakat sabrederseniz bu sizler için daha hayırdır.” Cenab-ı Hak, Hazreti Peygamber üzerinden savaşta kin, öfke ve intikamla hareket edip çok gitmeyi yasakladığını söz buyurmuş oluyor.

Hazreti Ebubekir, Resulullah’ın vefatından çabucak sonra Usame bin Zeyd’i Şam’a yolcu ederken, Allah Resulü’nün savaşla ilgili unsurlarını tek tek sıralar:

“Ey beşerler; ihanet etmeyin, çok gitmeyin, pak insanları mağdur etmeyin, azap yapmayın, küçük rastgele bir çocuğu öldürmeyin, yaşlılara dokunmayın, bayanlara dokunmayın, öldürmeyin, hurma ağaçlarını devirmeyin, yakmayın, meyveli hiçbir ağacı kesmeyin, rastgele bir koyunu, ineği, deveyi kesmeyin, yalnızca yiyeceğiniz kadar kesebilirsiniz. Siz, birtakım beşerler göreceksiniz onlar kendilerini manastırda ibadete adamışlardır. Onları yaptıklarıyla baş başa bırakın, onlara da dokunmayın.”

HAZRETİ EBUBEKİR’İ ÖFKELENDİREN HADİSE

Ukbe bin Amir bir Hristiyan kasabayı fethetmiştir. Başlarında zalim bir patrik vardır. Patriğin başını keserek Medine’ye gönderir. Allah Resulü’nün halifesi Sıddık-ı Ekber buna çok öfkelenir. “Siz azıtmışsınız. Allah Resulü’nün sünnetlerini bırakıp Bizans’ın berbat sünnetlerine mi uymaya başladınız? Bana kelle taşımayın, haber yazın” der ve gerisinden Allah Resulü’nün harika bir hadisini hatırlatır: Siz bilmiyor musunuz Peygamber Aleyhisselam kentleri yağmalamayı, azap yapmayı yasakladı. Kıyamet gününde en şiddetli azap görecek üç çeşit insan sayar: Birisi peygamber katilleri, birisi insanları dalaleti sürükleyen yönetimci, başkası de birisine azap yapan.

HAZRETİ ÖMER: CEZASINI ŞAHSEN BEN VERİRİM

Savaş hukuku ve savaş ahlakı özellikle Hazreti Ömer devrinde teminat altına alınmıştır. Hazreti Ömer de Ebu Ubeyde bin Cerrah’ı Şam’a gönderirken şu hutbeyi irad etmiştir: Allah’ın ismi ve yardımıyla gidin. Allah’tan zafer dileyerek gidin. Sabırdan ve haktan ayrılmayın. Allah yolunda savaşın fakat savaşın hukukunu, sonlarını aşmayın. Allah hudutları aşanları sevmez. Düşmanla karşılaştığınızda kaygıya kapılmayın. Gücü elde ettiğinizde sakın insanlara azap yapmayın. Galip geldiğinizde çok gitmeyin. Yaşlıları öldürmeyin, bayanları öldürmeyin, yeni doğmuş çocukları öldürmeyin. Savaşın kızıştığı anlarda dahi bunları unutmayın, ganimete dalmayın. Cihadı dünya menfaatiyle kirletmeyin. Allah ile yapacağınız alışverişteki kar ile yetinin.

Hazreti Ömer devrinde İran’da bir Müslüman asker bir düşman askeri yahut kumandanına eman diledikten sonra öldürür. Bu haber Hazreti Ömer’e ulaşınca ordu kumandanına ültimatom gönderir. “Her kim birini eman diledikten sonra öldürürse onun cezasını şahsen ben kendim veririm” der.

Filistin topraklarında Hazreti Ömer’in Resulullah’ın vefatından 6 yıl sonra harika girişi, orada verdiği emanname savaş hukuku ve savaş ahlakı unsurlarını içine alır.

Tarih değiştikten sonra savaş aletlerindeki büyük gelişmeler İslam fakihlerini tartışmaya sevk etmiştir. O gün şimdi ortada kimyasal silah, nükleer bomba, fosfor bombası, kitle imha silahları yok. Lakin birinci kere mancınıkla tanıştılar. Yahut Rum ateşi olarak isimlendirilen; ucunda ateş yahut zehir olan oklarla tanıştıklarında, veyahut düşmanların çocukları ve bayanları kalkan olarak kullandıklarına şahit olduklarında savaş hukuku ve ahlakının unsurlarını tekrar kaleme aldılar. Bu yeni durumlar yeni tartışmaları beraberinde getirdi. Mesela mancınıkla kentin ortasında kimlerin öleceğini bilmeden bu silahı kullanmak hakikat olur mu yahut kentlerin yakılmasına sebep olmak mümkün olur mu? Genel olarak savaşın zorunluluklarıyla İslam ümmetinin bekasıyla savaşın hukuku ve ahlakı ortasındaki dengeyi korumak için çok kıymetli prensip ve temeller ortaya koydular. Mesela mancınıkla surlar vurulsun fakat kentler tahrip edilmesin dediler. Yakmak katiyen caiz değildir. Zati bayan ve çocukların kalkan olarak kullanılması caiz olmadığı üzere, kullanılırsa da Müslümanların savaşa orta verecekleri açıkça söz edildi.

PEYGAMBER EFENDİMİZİN MEKKE’NİN FETHİNDE VERDİĞİ 3 DERS

Mekke’nin fethine giderken savaş hukuku ve savaş ahlakına verdiği üç ders.

Ordu Medine’den çıkarken sancak Saad bin Ubade’nin elindedir. Saad bin Ubade, devesinin üzerinde yükselerek şöyle bir konuşma yapar:

“Bugün etin kemikten ayrılan kuvvetli savaş günüdür. Bugün Allah’ın kan dökmeyi bize helal kıldığı gündür. Bugün Allah’ın Kureyş’i zehir kılacağı gündür.”

Mekkelilerden çok çekti Müslümanlar. Hicrete zorlandılar, Medine’de onlardan kalmak için savaşlar düzenlendi. Herkeste bir öfke var, beşer sonuçta. Ancak ona karşın kin ve öfke kokan bu sözler, Allah Resulünü rahatsız etti. Elinden sancağı alarak oğluna, bir öteki rivayete nazaran de Hazreti Ali’ye verdi. Ve sonra şu konuşmayı yaptı.

“Bugün merhamet günüdür. Bugün Allah’ın kan dökmeyi haram kıldığı gündür. Bugün Allah’ın Kureyş’i aziz kılacağı gündür.”

Birinci dersi bu formda verdi. Yola koyuldular. Lakin yolda bir çalının tabanında üç tane yavru yavrulayan bir köpek gördü Allah Resulü. Devesinden indi, köpeğine ve yavrularına merhametle baktı. Sonra bir sahabeyi yanına çağırdı, ‘Sen bu yavruların yanında ordu ziyan vermesin diye nöbet bekleyeceksin’ dedi.

Üçüncü dersi Mekke’ye girerken verdi. ‘Ebu Sufyan’ın konutuna giren inançtadır, kapısını kapatıp konutuna giren inançlıdır, her kim Mescid-i Haram’a sığınırsa güvendedir’ dedi. Sonra herkesi topladı. Evvel onlara, ‘Size ne yapacağımı zannediyorsunuz’ diye sordu. Sonra şöyle dedi: Bugün size Yusuf’un kardeşlerine söylediklerini söylüyorum. Bugün size bir kınama bile yoktur.

Bazıları Hazreti Peygamber’in bu talimatına uymadılar. Resulullah Halid bin Velid’i bu kabile üzerine gönderdi. Halid bin Velid bu kabileden kimilerini öldürdü. Bunu duyunca Peygamber Efendimiz şöyle dedi: Allah’ım, Halid’in yaptıklarından ben beriyim, sana sığınıyorum. Ve Hazreti Ali’yi göndererek öldürülen insanların diyetlerini ödetti.

İki dünya savaşının vahşetine şahit olan insanlık büyük acılar deneyim etti ve bir daha yaşamamak için de kelamda bir mukavele imzaladı. 1850’lerde kontratlar imzalandı. Savaşta hastalar ve yaralılar, siviller, savaş esirleriyle ilgili protokoller imzalandı. Bu ek protokoller ise savaş mağdurlarıyla ilgili oldu. Savaş hukukunun cüzi birtakım kısımlarını ihtiva ettiği halde ne Ruanda’da ne Bosna’da ne Afganistan’da uygulanmadı. Gazze’deki vahşette, katliamda esamesi bile okunmuyor. İnsanlık büyük bir imtihan veriyor. Yol ayrımındayız. Tek tesellimiz yeryüzünün en yırtıcı ideoloji olarak isimlendirebileceğimiz Siyonizmden güç devşiren bir terör devletinin insanlık vicdanının meşruiyetini kaybetmeye başlaması tahminen de en büyük tesellimizdir. Bu katliamın bir an evvel son bulması Rabbimizden niyazımızdır. Bütün halkların Gazze yanında yer alması en büyük duamızdır. Cenab-ı Hak şehitlerine rahmet eylesin.