Anayasa Mahkemesi, Türk Ceza Kanunu’ndaki (TCK) “örgüt üyesi olmamakla birlikte örgüt ismine hata işleme” kabahatini düzenleyen kararı iptal etti.

ANAYASA MAHKEMESİ’NE “6. FIKRA İPTAL EDİLSİN” TALEBİ

Anayasa Mahkemesinin Resmi Gazete’de yayımlanan kararına nazaran, Patnos Ağır Ceza Mahkemesi ile İstanbul 22. Ağır Ceza Mahkemeleri, TCK’nin 220. unsurunun “Örgüt üyesi olmamakla birlikte örgüt ismine cürüm işleme” kabahatini düzenleyen 6. fıkrasının Anayasa’nın 2, 13 ve 38. hususlarına alışılmamış olduğunu ileri sürerek, iptali istikametinde karar verilmesini yüksek mahkemeden talep etti.

ANAYASA MAHKEMESİ ÇAĞRIYI DEĞERLENDİRMEYE ALDI

Başvuru kararlarında, itiraz konusu kuralın kamu gücünü kullanan organların keyfi davranışlarının önüne geçecek ve bireylerin hukuku bilmelerine yardımcı olacak halde erişilebilir ve öngörülebilir olmadığı, kuralda bellilik bulunmamasının hukuku devlet ile hatada ve cezada yasallık unsurlarıyla bağdaşmadığı ileri sürüldü. Talebi pahalandıran Anayasa Mahkemesi, kararında, itiraza bahis kuralın erişilebilir nitelikte kanun kararı olduğuna, bununla birlikte kuralın muhakkak olduğunun söylenebilmesi için uygulamasıyla ortaya çıkacak sonuçların da öngörülebilir olması gerektiğine vurgu yapıldı. Kararda, kuralın kamu otoritesinin Anayasa ile korunan temel haklara yönelik keyif müdahalesine karşı hami tedbir içerip içermediğinin de belirlenmesi gerektiği tabir edildi.

“ÖRGÜT İSMİNE İŞLENEN SUÇ” KAVRAMININ ALTI BOŞ BIRAKILDI

Kuralda yer alan “örgüt ismine işlenin suç” kavramından ne anlaşılması gerektiğine dair rastgele bir düzenlemeye yer verilmediğini ve işlenen hatalar ortasında bir ayrım yapılmadığının anlaşıldığı lisana getirilen kararda, şu sözlere yer verildi; “Başka bir tabirle, niteliğine ya da tartısına bakılmaksızın, rastgele bir hatanın örgüt üyesi olmayan bir kişi tarafından bir örgüt ismine işlendiği değerlendirildiğinde, bireyler ayrıyeten örgüte üye olma hatasından da cezalandırılmaktadır. Bu durum son derece ağır bir itham ve ceza öngören bir hatanın kapsamını ölçütleri meçhul olacak biçimde genişletmektedir. Yargı makamlarının da örgüt ismine işlenen cürüm kavramını her somut olayın özelliklerine nazaran farklı yorumladıkları ve makullüğün yargısal yorumla da sağlanamadığı anlaşılmaktadır.”

“SUÇUN ÖRGÜT ÜYELERİ TARAFINDAN İŞLENİP İŞLENEMEYECEĞİ GÖZETİLMELİ”

Kişinin örgüt ismine kabahat işlediğinin kabul edilmesi durumunda örgüte üye olma kabahatinden da cezalandırılmasını bellilik incelemesi bakımından gözetilmesi gereken öbür bir konu olduğu belirtilen kararda, “İlke olarak kişinin silahlı örgüte üyelikten cezalandırılabilmesi için aksiyonlarının sürekliliği, eşitliliği ve yoğunluğu yahut bu özellikler olmasa dahi cürmün niteliği ile örgütün hedefine ulaşma bakımından lakin örgüt üyeleri tarafından işlenip işlenemeyeceği gözetilmeli, örgütle organik bir bağının bulunduğu ve örgütün hiyerarşik yapısı içinde bilerek ve isteyerek hareket ettiği kâfi bir münasebetle gösterilmelidir” değerlendirmesi yapıldı.

“ÖRGÜT ÜYELERİNE NAZARAN ÇOK DAHA AĞIR CEZALAR ALABİLİYORLAR”

Kararda, şu sözlere yer verildi; “Buna rağmen itiraz konusu kural uygulandığında silahlı örgüte üye olma kabahati bakımından aranan belli kaideler, örgüte üye olmayan lakin örgüt ismine cürüm isleyen bir kimse tarafından aranmamakta ve her iki kategorideki kimseler ortasında rastgele bir ayrım yapılmaksızın örgüte üye olmayan fakat örgüt ismine hata isleyen bir kimse örgüt üyesi olarak cezalandırılmaktadır. Bu prestijle bir kimse silahlı örgütle zayıf da olsa bir halde teması bulunduğu argüman edilen bir cürüm işlediği gerekçesiyle, örgütle kontağı açıkça ortaya konulmaksızın, işlediği hatanın yanı sıra gerçek içtima kararları uyarınca ayrıyeten örgüt üyeliğinden de cezalandırılmaktadır. Bu durum, örgüt ismine hata işleyen kimsenin örgüt üyelerine nazaran daha ağır cezalarla müsabakasına neden olmaktadır. Ayrıyeten kuralın bir temel hakla ilişkisi olmayan hatalar bakımından da uygulanması mümkün olmakla birlikte işlenen hatanın temel hakların kullanımıyla ilgili olması durumunda kuralda yer alan örgüt ismine kavramının belirsizliğinden kaynaklı geniş yorumu nedeniyle kuralla tabir özgürlüğü, toplantı ve şov yürüyüşü düzenleme hakkı ya da örgütlenme yahut din ve vicdan özgürlüğü üzere temel haklar üzerinde güçlü bir caydırıcı tesir yaratılmaktadır.”

ANAYASA MAHKEMESİ’NDEN OY BİRLİĞİYLE İPTAL KARARI

Kararda, itiraza bahis kuralın, örgüt üyeliğine dair rastgele bir somut kanıt bulunmadan ve işlenen kabahatin niteliği ve yükü prestijiyle örgütün maksatlarına ne surette katkıda bulunduğu da dikkate alınmadan bireylerin örgüte üye olmak üzere son derece ağır bir kabahatten cezalandırılmalarına neden olacak formda geniş yorumlanmaya da müsait olduğu, hasebiyle kuralın kamu otoritesinin keyfi uygulamalarını önleyecek formda belli ve öngörülebilir nitelikte olmadığı, bu istikametiyle yasallık koşulunu taşımadığı da belirtildi. İtiraza husus kuraldaki “örgüte üye olmamakla birlikte örgüt ismine kabahat işleyen kişi, ayrıyeten örgüte üye olmak kabahatinden da cezalandırılır.” sözünün Anayasa’nın 38. unsuruna ters olduğuna hükmeden Anayasa Mahkemesi, TCK’nin “Örgüt üyesi olmamakla birlikte örgüt ismine cürüm işleme” cürmünü düzenleyen 220. hususunun 6. fıkrasını oy birliğiyle iptal etti. Kararda, birinci cümlenin iptali üzerine uygulanma imkanı kalmayan birebir fıkradaki ikinci ve üçüncü cümlelerin de iptalinin gerektiği belirtildi. Yüksek mahkeme, kararın 4 ay sonra yürürlüğe girmesini uygun gördü.