Son vakitlerde memleketler arası cürüm örgütlerinin Türkiye’yi merkez olarak seçtiği tezi sık sık gündeme geliyor. İçişleri Bakanlığına Süleyman Soylu’nun yerine Ali Yerlikaya’nın atanmasının akabinde yapılan operasyonlar da bu tezleri haklı çıkaracak örnekler sunuyor. Son aylarda çok sayıda milletlerarası kabahat örgütü başkanı, yöneticisi ve üyesi başta İstanbul olmak üzere çeşitli kentlerde yakalandı. Son operasyon 15 Aralık’ta duyuruldu. İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya, Interpol (Uluslararası Polis Teşkilatı) tarafından kırmızı bültenle aranan ve Belçika’da uyuşturucu ticareti yapan İngiltere vatandaşı Muhammed Zakir Miah ile Vietnam’da ağır yaralama hatasından aranan Çin vatandaşı Chen Xuefeng’in (Çen Şufeng) İstanbul’da yakalandığını açıkladı.

Ali YerlikayaFotoğraf: Cagla Gurdogan/REUTERS

Yakalanan birtakım isimlere Türk vatandaşlığı verildiğinin ortaya çıkması ise tartışmanın öteki bir boyutunu oluşturuyor. 4 Kasım’da düzenlenen operasyonda Avusturalya merkezli uyuşturucu ticareti örgütü Comanchero’nun kırmızı bültenle aranan önderlerinden Maximilian Rivkin ve Necmi Saki yakalanmıştı. Sırbistan kökenli İsveç vatandaşı olan Rivkin’in “Nikolaj Ankov” ismine düzenlenmiş Bulgaristan pasaportuyla Türk vatandaşlığına geçtiği ve Cem Cansu ismini aldığı ortaya çıkmıştı.

Organize hata örgütü üyeleri ortasındaki hesaplaşmalar da bu gelişmelerin bir sonucu olarak Türkiye’ye taşınıyor. Son yıllarda Rus, Azeri ve Balkan kökenli cürüm örgütlerinin birçok önderi ve üyesi Türkiye’de öldürüldü. Kabahat örgütlerinin Türkiye’ye kaymasına paralel limanlarda ele geçirilen uyuşturucu husus ölçüsü da arttı. 27 Ekim’de Mersin Limanı’nda 610 kilogram kokain ele geçirildi. Bu kokainler Ekvador’dan yola çıkan muz kolilerinin içinden çıktı. Birleşik Arap Emirlikleri’nde (BAE) bulunan ve organize cürüm örgütü davasından aranan Sedat Peker de Mersin Limanı’na işaret etmişti. Yeniden İstanbul Ambarlı ve İzmir Aliağa limanlarında da yüklü ölçülerde uyuşturucu ele geçirildi.

Türk vatandaşlığının kolay alınması

Peki son yıllarda Türkiye neden memleketler arası kabahat örgütlerinin akın ettiği bir ülke pozisyonuna geldi?

Uzmanlara nazaran bunun pek çok etkeni bulunmakla birlikte üç temel nedeni var: Kara para aklama şartlarının uygun olması, kolay vatandaşlık alınabilmesi ve vize uygulaması olmaması.

Yabancılar için Türkiye’de vatandaşlık almak sıkıntı değil. En az 500 bin Amerikan Doları karşılığında sermaye yatırımı gerçekleştirmek, en az 400 bin Amerikan Doları karşılığı taşınmaz satın almak ve bunu üç yıl satmamak, en az 50 kişilik istihdam sağlamak, en az 500 bin dolar mevduatı bankada üç yıl tutma üzere kuralları yerine getiren yabancılara Türk vatandaşlığı veriliyor. Şayet vatandaşlık alan memleketler arası cürüm örgütü yöneticisi hakkında Interpol tarafından aranma kaydı yoksa bu kişi Türkiye’de rahatlıkla faaliyet yürütebiliyor.

Eski İstanbul Emniyet Müdürlüğü Mali Cürümlerle Uğraş Şube Müdürü Furkan Sezer de yabancı mafya kümelerinin Türkiye’yi tercih etmelerinin en değerli sebeplerinden birinin “kolay vatandaşlık elde etmeleri” olduğuna işaret ediyor. Sezer’e nazaran Türkiye’nin Avrupa, Ortadoğu ve Asya ortasında bir köprü olması da bunu destekleyen nedenlerden biri.

Furkan Sezer, “varlık barışı”nın da kara para sahiplerinin evvel vatandaşlık aldığı ve devamında kara parayı Türkiye’ye getirerek finansal sisteme soktuğuna dair müşahedeler olduğuna işaret ediyor. Bu iki nedeni birlikte kıymetlendirmekte yarar olduğunu kaydeden Sezer, bir öbür faktörün de Türkiye’ye seyahatlerde birçok ülkeye vize uygulanmaması olduğunu belirtiyor. Sezer, yabancıların ticaret hayatının içine rahatça dahil olabilmeleri ve bir Türk vatandaşı üzere sistemde bulunabilmelerinin de değerli bir etken olduğunu aktarıyor.

Varlık barışı, gerçek ve hukukî bireylerin yurt içi ve yurt dışındaki varlıklarını Türkiye’de kayıt altına alması ve bunun karşılığında da kimi imtiyazlardan faydalanması manasına geliyor.

Pandemiden sonra para ve insan geçişlerinin artması

Pandemiden sonra hem ülkeler ortası para geçişlerin hem de insan geçişlerinin daha bariz ve artan bir ivmeyle gerçekleştiğini söyleyen Sezer, her şeyin ihraç ve ithal edilmesinin kolaylaştığı bir sistemde, mafya ve kara paranın ülkeler ortasında rahatça dolaşmasına imkan tanıdığını söz ediyor:

“Bizim buradaki duruşumuzu memleketler arası cürüm örgütleri ve kara para ile ne kadar ve nasıl çaba ettiğimiz gösterecektir. Bizim ayrıyeten bir gri liste sorunsalımız var. Bu da bizi kara para ve memleketler arası hata örgütleriyle çabada faal kılmak için bir motivasyon kaynağı. Ben FATF’ın 2024 yılı Haziran ayında vereceği kararı siyasi, ideolojik ve din eksenli soslara batırmadığı surece ülkemizin gri listeden çıkartılacağına yönelik olacağına inanmaktayım.”

Uluslararası bir teşkilat olan Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü’ne (OECD) bağlı Mali Hareket Gücü (FATF) Türkiye’yi kara para aklama ve terörizmin finansmanının engellenmesinde yetersiz kaldığı için gri listeye almıştı. Türkiye’nin gri listede olması yabancı yatırımcılar karşısında bir prestijinin gölgelenmesine neden oluyor.

Yasal düzenlemelerle sağlanan kolaylıklar

Kara para aklamanın son devirde artan bir olgu olmadığını belirten vergi uzmanı Ozan Bingöl ise iki yıl evvel de kara paranın tıpkı yoğunluk ve hacimde olduğunu, lakin son devirdeki operasyonların kara para ve aklama faaliyetlerini görünür kıldığını düşünüyor.

Türkiye’de “kara para yetiştirmek” için uygun bir yer bulunduğunu söyleyen Bingöl, neredeyse her yıl çıkarılan ve nedense bir türlü barışılamayan varlık barışı uygulamasına işaret ederek kelamlarını şöyle sürdürüyor:

“Bu tıp uygulamalar, kaynağı belgisiz paraların kolay kolay sisteme girmesine taban hazırlıyor. Kara para sahibi bir kişi bunu aklayabilmek için yüzde 15-20 ortası komite vermeye razıyken kamunun yüzde 2 vergiyle yahut vergisiz olarak kaynağı bilinmeyen parayı buyur etmesi üzere garip bir durum ortaya çıkıyor. Kara para sahibi birisi için inanılmaz bir imkandır bu üslup uygulamalar.”

“Stok affı” üzere vergi yapısını erozyona uğratan, kara para aklamaya taban hazırlayan düzenlemeler olduğuna işaret eden Bingöl, “Son periyottaki stok affı ve gibisi uygulamalar yoluyla işletmelerde olmayan stoklar düşük oranlı vergi ödenerek varmış üzere beyan ediliyor. Sonra bu fiyatlar üzerinden kesilen faturalarla kara para sisteme sokuluyor. Polat (Dilan – Engin Polat) olayında bu konu aleni olarak ortalığa saçıldı. Yani yasal düzenlemeyle buna yer hazırlanıyor. Biz stok affının yanlışlığını yasa teklifi etabında yazıyla uyarmıştık. Lakin duymazdan geldiler” diyor.

“Nereden buldun?” diye soran yok

“Nereden buldun?” sorusunun sorulmamasının da kara paraya kapı araladığını söyleyen Bingöl, “Türkiye’de apansızın milyon dolarlarla ortalıkta dolaşan birisine rastgele bir kamu otoritesinin ‘bir dakika, sen bu kadar parayı nereden buldun?’ deme yetki ve misyonu yoktur. Mevcut iktidarın 2002 yılında iktidara geldikten sonra yürürlüğe sokmadığı ve kaldırdığı birinci konu ‘nereden buldun?’ ile ilgili yasal düzenlemedir” diyor.

Ozan Bingöl Fotoğraf: Privat

Suç örgütü önderlerinin siyasilerle yakın bağlarının de bu problemde değerli bir rol oynadığını kaydeden Bingöl, kara paranın artmasındaki öbür bir nedeninin “kripto varlık piyasasındaki regülasyon boşluğu” olduğunu söz ediyor. Bingöl, son devirde kripto varlıkların para aklama olaylarında sıklıkla kullanıldığını gördüklerini lisana getiriyor:

“Ama Türkiye’de kripto varlık piyasası regüle edilmemiş bir alandır. Bu bölümde her yıl milyarlarca liralık vergi kaybı yanında önemli kara para aklama riskleri de kelam hususudur. Bu alanın düzenlenmemesi ‘bilinçli bir tercih midir’ diye sormadan edemiyorsunuz. Vergi tabanını genişletmek yerine daima dar gelirli üzerine yıkanlar neden bu tıp alanları radarlarına almazlar, diye sormak gerekir.”

Kara para ile nasıl gayret edilmeli?

Mücadele için ise kara para aklamanın mantığının ve taraflarının uygun anlaşılması gerektiğinin altını çizen Bingöl, “Bunda kara paranın aklanmasıyla uğraş konusundaki temel yaklaşım kusurlarımız tesirli oluyor. Kara para kabahatten elde edilen malvarlığı bedelidir. Hata geliri, kabahatin varlığına işaret eder” diyor.

Uyuşturucu, yasa dışı kumar, tefecilik, rüşvet, zimmet, bayan ticareti ve daha pek çok kabahatle elde edilen gelirin kara para olduğuna işaret eden Bingöl, “ortalıkta nereden kazanıldığı aşikâr olmayan milyonlarca dolarla dolaşan ve bunu aleme toplumsal medyadan duyuranlar” olduğunu hatırlatıyor:

“Türkiye’de kara para ak para ayrımı oturmuş değil. Değeri de yok. O denli olunca, aslında pek çok kişinin Türkiye’de kara para aklamak için uğraşmasına gerek de yok. Zira parayı nasıl kullanırsanız kullanın size hesap soran bir sistem yok. Ben o yüzden, kara para sahiplerinin Türkiye’de kara para aklama aksiyonuna girişmeye pek de gereksinim duymadıklarını düşünen biriyim. Toplumsal medyadan sağır sultanın bile duyacağı, en körün bile göreceği formda kendinizi ortaya atmazsanız kimsenin sizin kara paralarınızla neler yaptığınızı sorma üzere uğraş içinde olması kelam konusu olmamaktadır. Hakikaten de bugüne kadar kısmen bu türlü oldu. Kara para aklama işi; organize, profesyonel ve çok taraflı bir iştir. Ortada iki yarım akıllı dolanıyorsa aklamayla çaba değil, işin sulandırılması kelam bahsidir.”

Ozan Bingöl, sahiden kara para aklamayla uğraş ediliyorsa “kara paracı (mafya), aklayıcı (kamuoyu yüzü), bankacı, finansçı, meslek mensubu, avukat, yargı, kolluk, siyasetçi, bürokrasi” ayaklarının ortaya konulması gerektiğini tavsiye ediyor. Bingöl, “Ortada yalnızca kamuoyunda öne çıkan bir iki fenomen, bir itirafçı, bir hukukçu ve bir de meslek mensubu varsa işin derinliklerine inilmemiş demektir. Asıl büyük fotoğraf görülmüyor demektir” diye konuşuyor.

DW Türkçe’ye VPN ile nasıl ulaşabilirim?