Merkezi Fransa’nın Strasbourg kentindeki Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) ByLock kullandıkları gerekçesiyle “terör örgütü üyeliği” kabahatinden yargılanıp çeşitli cezalara mahkum edilmiş bin kişi tarafından “hak ihlali” temelinde Ankara’ya karşı dava açmak için yapılan müracaatları bilgi ve görüş için Türk hükümetine iletti.

Toplam beş evrak halinde bildirim edilen dava müracaatları, 2019-2023 yılları ortasında AİHM gündemine taşınmış şikayetlerden oluşuyor. Müracaatçılar, haklarındaki mahkumiyet kararlarının Avrupa İnsan Hakları Mukavelesinin (AİHS) adil yargılanma hakkıyla ilgili 6’ncı ve kanunsuz ceza olamayacağını düzenleyen 7’nci unsurlarını ihlal ettiğini savunuyor.

Yüksel Yalçınkaya davasındaki emsal karar

AİHM, ByLock kullanımına ait davalarla ilgili pilot kararını (Yüksel Yalçınkaya davası) 26 Eylül 2023 tarihinde açıklamış, AİHS’nin 6 ver 7’nci hususlarına ek olarak toplantı ve örgütlenme özgürlüğüyle ilgili 11’inci ve kararların bağlayıcılığı ve infazıyla ilgili 46’ncı unsurlarının ihlal edildiğine hükmetmişti.

Eylül 2016’da tutuklandıktan sonra yargılanan eski öğretmen Yüksel Yalçınkaya, ByLock uygulaması kullandığı gerekçesiyle “FETÖ/PDY isimli silahlı terör örgütüne üye olma” cürmünden 6 yıl 3 ay mahpus cezasına mahkum edilmişti. AİHM, Yalçınkaya kararında, Türk hükümetinin yargılanma haklarına getirilen kısıtlamaları gereğince gerekçelendirmediği ve yargılamanın adil halde yürütülmediği sonuçlarına varmıştı.

Mahkeme, “suçun maddi ve manevi usnurları ortaya konulmadan, ByLock şifreli iletileşme uygulamasının kullanımına dayalı olarak silahlı bir terör örgütüne üyelikten mahkum edilmeyi” de “işlenmesinden evvel ögeleri kanunla belirlenmiş olmayan bir fiil hata sayılmaz” biçiminde değerlendirmişti.

AİHM, bu bağlamda “Türk yargısının ByLock kanıtına yönelik tekdüze ve genel yaklaşım benimsemesinin, bu suça dair ulusal hukukta yer alan gerekliliklerle bağdaşmadığını ve keyfi kovuşturma, mahkumiyet ve cezalara karşı tesirli garantiler öngören AİHS 7’nci unsurun husus ve gayesine muhalif olduğunu” not etmişti.

Kararda, AİHM gündeminde benzeri binlerce dava olduğu da vurgulanıp Ankara’dan bu belgeleri iç hukukta çözecek formüller üretmesi istenmişti.

Bylock, kullanıcıların şifreli halde mesajlaşmasına imkan tanıyan uygulama Fotoğraf: picture-alliance/Bildagentur-online/Ohde

Yalçınkaya’nın maddi ve manevi tazminat talebini geri çeviren AİHM, Türk hükümetinin yalnızca masraf ve mahkeme masrafı olarak 15 bin euro ödemesini kararlaştırmıştı. Karar temelinde davacının Ceza Muhakemesi Kanununun 311’inci unsuru uyarınca hakkındaki yargılamanın yenilenmesini isteme hakkı bulunuyor.

Türkiye için muhtemel sonuçları neler?

AİHM, Ankara’ya bildirim ettiği bin dava başvurusu hakkında yeni sorular yöneltmedi, savunma da istemedi. Buna karşılık Türk hükümetinin, Yalçınkaya davasında el alınmamış konularda görüş belirtebileceğini kaydetti. Ankara’nın görüş belirtmek için azami altı ay mühleti var.

Türk hükümetinin ikna edici yeni tezlerle gelmemesi ya da iç hukukta bu tip davalara ait bir formül üretmemesi halinde, bildirim edilen davalar ve şimdi sürece konulmamış emsal davalarda ihlal kararları çıkacağı belirtiliyor.

Binlerce müracaat sırada bekliyor

AİHM gündemindeki toplam dava müracaatının üçte birini Türkiye’ye karşı şikayetler oluşturuyor.

Türkiye şu anda AİHM’de hakkında en fazla dava başvurusu olan ülke pozisyonunda. Mahkeme gündeminde Türkiye’ye karşı yaklaşık 24 bin dava başvurusu bulunuyor. Bunların yüzde 80’inden fazlasını 15 Temmuz darbe teşebbüsü sonrası alınan önlemler kapsamındaki yargılamalara ait müracaatlar oluşturuyor.

Sadece ByLock kullanımına ait AİHM gündemindeki mecvut müracaat sayısı ise 8 binin üstünde. Potansiyel müracaat sayısı ise 100 bin olarak iddia ediliyor.

DW Türkçe’ye VPN ile nasıl ulaşabilirim?