Yargıtay 3. Ceza Dairesi’nin Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) Türkiye Personel Partisi (TİP) Hatay Milletvekili Can Atalay’a ait ikinci hak ihlali kararını da uygulamaması üzerine Atalay’ın avukatları üçüncü sefer AYM’ye kişisel müracaatta bulundu. Avukatlar, hem İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesinin hem de 3. Ceza Dairesinin kararlarına ait başka farklı müracaat yaptı.

Yargıtay’ın ikinci defa AYM kararına uymamasının akabinde iki sorunun karşılığı aranıyor: Can Atalay’ın vekilliğinin düşüp düşmeyeceği ve AYM’nin ihlal kararının nasıl uygulanacağı.

Hukukçular, Yargıtay kararının bir cürüm teşkil ettiğine ve bir emsal oluşturma riskine de dikkat çekiyor. Anayasa hukukçusu Prof. Dr. Şule Özsoy Boyunsuz, Yargıtay’ın planlı, şuurlu ve kurgulanan bir krizin aktörü haline geldiği, Atalay’a yapılanın “kişiyi hürriyetinden mahrum kılma suçu” olduğu görüşünde. İnsan hakları hukukçusu Avukat Kerem Altıparmak da Yargıtay’ın bu yorumuyla artık başka bütün mahkemelerin AYM kararlarına uymamasının önünü açabileceğini düşünüyor.

AYM ile Yargıtay 3. Ceza Dairesi ortasında 25 Ekim’deki birinci ihlal kararının akabinde başlayan kriz, ikinci ihlal kararının uygulanmamasıyla yeni bir boyut kazanmış, 3. Ceza Dairesi Atalay kararına “hukuku bedel ve geçerlilik izafi edilemeyeceği” gerekçesiyle uymamıştı.

Atalay’ın vekilliği düşecek mi?

Yargıtay, Atalay’ın mahkûmiyet kararının 28 Eylül’de onandığını ve bu nedenle “anayasal mecburilik gereği” Atalay’ın milletvekilliğinin düşürülmesi gerektiğini belirterek kararın bir örneğini TBMM’ye gönderdi. TBMM Lideri Numan Kurtulmuş, birinci ihlal kararı sürecinde Atalay hakkındaki mahkûmiyet kararını TBMM Genel Heyet gündemine getirmemişti. Atalay’ın vekilliğinin düşmesi için onama kararının TBMM Genel Şurası’nda okunması gerekiyor. İstanbul’da dün bir açıklama yapan Adalet Bakanı Yılmaz Tunç, “kesinleşmiş bir karar kelam konusu” olduğunu belirterek “Bu kesin karar de şu an TBMM’de. TBMM de kendi gündemine hâkim, daima bir arada süreci göreceğiz” dedi.

Onama kararının TBMM’de okunmasıyla Atalay’ın vekilliğinin düşmesi halinde bunun geri dönüşü mümkün. Daha evvel aldığı mahkûmiyet kararı mutlaklaşan periyodun HDP Kocaeli Milletvekili Ömer Faruk Gergerlioğlu’nun da TBMM’de vekilliği düşürülmüştü. Lakin AYM’nin hak ihlali kararının akabinde bu karar TBMM Genel Şurası’nda okunmuş ve Gergerlioğlu tekrar vekillik sıfatı kazanmıştı.

AYM’nin kararı nasıl uygulanabilir?

Can Atalay krizindeyanıtı aranan ikinci soru ise AYM’nin ihlal kararının nasıl uygulanacağı. Can Atalay’ın avukatları, bu hususta iki yol izleme kararı aldı. Bu kapsamda avukatlar birinci olarak dün AYM’ye iki farklı kişisel müracaatta bulundu. Bu müracaatlardan birincisi, İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesinin Atalay’a ait ihlal kararına bakmayıp belgeyi Yargıtay’a göndermesine ait kararına karşı oldu. Avukatlar, bu yolla AYM’den çıkacak yeni ihlal kararıyla İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi’ni karar vermeye zorlamayı planlıyor. Atalay’ın avukatlarının ikinci başvurusu ise Yargıtay 3. Ceza Dairesinin ikinci ihlal kararına uymamasına yönelik kararına yönelik yapıldı.

Fotoğraf: Tuncay Yıldırım/DW

Diğer yandan Can Atalay cephesi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) müracaatta bulunmayı da tartışıyor. Şimdi hazırlıkları tamamlanmayan müracaatın önümüzdeki günlerde yapılması planlanıyor. Daha evvel tutuklu Vakit gazetesi müellifleri Mehmet Altan ve Şahin Alpay hakkında da AYM’nin verdiği hak ihlali kararları uygulanmamıştı. Bu süreçte avukatları, AİHM’e başvurmuş ve Strasbourg’dan da ihlal kararı çıkarmışlardı.

“İç hukuk yolu tükendi, tek seçenek AİHM”

Ancak birtakım hukukçular, artık AYM kararlarının uygulanmaması nedeniyle tesirli bir iç hukuk yolu olmadığını belirterek bu mevzuda Atalay’ın direkt AİHM’e gitmesi tarafında de görüş lisana getirdi.

Anayasa Hukukçusu Prof. Dr. Şule Özsoy Boyunsuz, AYM yolunun işlemediğine işaret ederek “Bir insan hakları davasında işlemeyen yollar denendi, iki karar alındı, icra edilmedi, iç hukuk yolları bitti. Demek ki burada karar icra edilemiyor. Bu takdirde AİHM’e gitmeleri lazım” diyor. Lakin AİHM’in de verdikleri kararların uygulanmadığını belirten Boyunsuz, buna karşılık Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi eliyle bu kararların icra edilmeye çalışılabileceğini kaydetti.

İnsan hakları hukukçusu Kerem Altıparmak da misal görüşte. Artık sırf Can Atalay’ın değil, misal durumdaki milletvekillerinin de direkt AİHM’e başvurabileceğini kaydeden Altıparmak, “Bundan sonra rastgele bir milletvekili, milletvekili seçilmeden evvel başlanılan soruşturmanın devamıyla ilgili bir müracaat yapacaksa, AYM’nin artık tesirli bir hukuk yolu olmadığını söyleyerek AİHM gidebilir. Şu anda Can Atalay da bir AİHM başvurusu yapabilir. Daha evvel Şahin Alpay ve Mehmet Altan kararları uygulanmayınca onlar AİHM başvurusu yapmışlardı. AİHM kararı çıkıncaya kadar karar uygulanmıştı lakin AİHM tekrar de ihlal bulmuştu” değerlendirmesini yapıyor.

Cumhurbaşkanlığı Hukuk Siyasetleri Şurası Başkanvekili Mehmet Uçum ise toplumsal medya hesabından AYM’ye yönelik tenkitlerini sürdürdü. AYM’nin geçmişte verdiği 367 krizi, AKP kapatma davası sürecindeki kararlarını anımsatan Uçum, “Türkiye’de Anayasa Mahkemesi (AYM) kurulduğu günden bugüne kadar pervasız anayasa tanımazlığı ve cüretkar hukuk ihlalleriyle malul olmuş bir yapıdır” dedi. Uçum, AYM’ye ait yasal ve anayasal değişiklik yapılmasının muhtaçlık olduğunu savundu.

“Yargıtay şuurlu ve planlı bir krizin aktörü”

Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Şule Özsoy Boyunsuz, Yargıtay’ı Anayasa’dan almadığı bir yetkiyi kullanmakla da eleştirdi. Yargıtay’ın şuurlu, planlı ve kurgulanan bir krizin aktörü haline geldiğini belirten Boyunsuz şu değerlendirmeyi yaptı:

“Birtakım siyasi planlar doğrultusunda kabahat işlemeye itildiklerini düşünüyorum. Bu kişiyi hürriyetinden alı koyma cürmünü, vazifesi berbata kullanma cürmünü oluşturuyor. Baktığım vakit Mehmet Uçum’un tweetlerine, bunun bir yerlerde kurgulandığı anlaşılıyor. Bir anayasa değişikliğine, yeni bir anayasayı kendi tabanında zemin hazırlamak için çok popülist taktiklerle yapılıyor. Öteki yandan da kişisel müracaat, temel hak ve özgürlüklerin artık sistemde istenmediği de anlaşılıyor.”

İnsan hakları hukukçusu Kerem Altıparmak ise Yargıtay’ın bu kararıyla artık bütün mahkemelerin AYM kararlarına uymamasının önünü açtığına işaret etti. “Buradan çıkacak sonuç, AYM kararlarını beğenmeyen, anayasaya ters bulan tüm mahkemelerin AYM kararlarıyla bağlı olmadığı ve keyfi olarak bunu uygulamayı reddedebileceğiz” diyen Altıparmak, bu tutarsızlığın kararı uygulamama konusundaki ısrardan kaynaklandığını söyledi. Altıparmak, “Çünkü şöyle bir durum var: AYM kararına bu yahut diğer evrakta katılmayabilirsiniz. Eleştirebilirsiniz ancak AYM kararına katılmadığım için AYM kararına uymama yetkim de var dediğinizde, o bütün mahkemeler için geçerli olan bir yetkiye dönüşür. Sonuç olarak hiçbir AYM kararı bağlayıcı olmaz” dedi.

DW Türkçe’ye sansürsüz nasıl ulaşabilirim?