İngiliz haber ajansı Reuters’a konuşan mevzuyla ilgili bilgi sahibi dört İranlı kaynak ve bir diplomat, Kızıldeniz’deki ataklarla Çin ile İran ortasındaki ticari bağlara dair değerlendirmelerin Pekin ve Tahran’da yakın vakitte düzenlenen birkaç toplantıda yapıldığını tabir ettiler, lakin bu toplantıların ne vakit yapıldığı ya da kimlerin bu toplantılara katıldığı konusunda detay vermediler.

Görüşmeler hakkında bilgi sahibi İranlı bir yetkili şunları söyledi:

“Esasında Çin şöyle diyor: ‘Eğer çıkarlarımız rastgele bir formda ziyan görürse, bu durum Tahran’la olan ticaretimizi etkileyecektir. Bu yüzden Husilere itidalli olmalarını söyleyin’.”

İranlı kaynakların verdikleri bilgiye nazaran, Çinli yetkililer Çin ile ilişkili rastgele bir geminin taarruza uğraması ya da Çin’in çıkarlarının rastgele bir halde etkilenmesi durumunda İran’ın Çin’i büyük bir hayal kırıklığına uğratacağını belirttiler. İranlı kaynaklardan biri, Çin’in İran için değerli olduğunu ancak İran’ın Yemen’deki Husilerin yanı sıra Gazze, Lübnan, Suriye ve Irak’ta da vekilleri bulunduğunu ve bölgesel ittifaklarının karar alma sürecinde kıymetli bir rol oynadığını tabir etti.

HUSİLERİN SALDIRILARI

Yemen’in büyük kısmını denetim eden İran dayanaklı Husiler, Filistinlilere takviye olmak için Kızıldeniz’den geçen gemilere Kasım 2023’ten beri saldırıyor. Kızıldeniz’deki taarruzlar, global ticari geçişlerin yaklaşık yüzde 12’sinin yapıldığı Süveyş Kanalı’ndan gemilerin geçmesini engelledi. Süveyş Kanalı, Asya ile Avrupa ortasındaki ticari nakliyecilik için hayati kıymete sahip.

Husilerin Kızıldeniz’in girişindeki Babülmendep Boğazı’ndan geçen gemilere saldırması global ticareti sekteye uğratmış ve birçok deniz nakliyeciliği şirketinin gemilerini Ümit Burnu rotasına yönlendirmesine yol açmıştı. Gemilerin Afrika’nın etrafından dolaşması sevkiyat müddetini yaklaşık 10 ila 14 gün uzatabiliyor. Bu da navlun ve sigorta maliyetlerini keskin bir formda artırıyor.

Kızıldeniz’deki gemilere yönelik akınların sebep olduğu ticari aksamalar nedeniyle ABD’li elektrikli araç üreticisi Tesla, Berlin fabrikasındaki araba üretimini süreksiz olarak durduracağını, çoğunluk payı Çinli Geely’e 0175.HK ilişkin araba üreticisi Volvo Cars ise Belçika’daki fabrikasında üretimi üç günlüğüne durduracağını açıklamıştı.

Bunun üzerine ABD ve İngiltere, Yemen’deki Husilere karşı deniz ve havadan misilleme atakları düzenlemişti. İran ise bu ataklardan dolayı ABD ve İngiltere’yi kınamıştı.

ÇİN’LE İRAN’IN TİCARİ İLİŞKİLERİ

Çin son on yıldır İran’ın en büyük ticari ortağı olsa da iki ülke ortasındaki ticari ilgi orantısız bir durumda.

Ticaret tahlil şirketi Kpler’in tanker takip bilgilerine nazaran, Çinli petrol rafinerileri geçen yıl İran’ın ihraç ettiği ham petrolün yüzde 90’ından fazlasını satın aldı. ABD’nin İran’a yönelik yaptırımları nedeniyle ABD’li ve Avrupalı şirketler İran petrolünü alamazken, bu durumu fırsat bilen Çinli şirketler İran petrolünü yüksek iskontolu olarak satın aldı.

Buna rağmen, İran petrolü Çin’in ham petrol ithalatının sırf yüzde 10’unu oluşturuyor. Çin’in güç muhtaçlığını karşılamak için öteki ülkelerden birçok tedarikçisi var.