Türkiye’de motorin fiyatlarına (mazot fiyatı) bugünden itibaren geçerli olmak üzere 2,56 TL’lik artırım geldi. Son artırımla birlikte motorinin litresi İstanbul’da 44 lira, Ankara’da 45 lirayı geçti.

Benzin fiyatlarında artırım gerçekleşmezken motorine yapılan artırım sonrasında akaryakıt ile motorin fiyatları ortasındaki makas 5 TL’yi aştı.

Yılbaşında evvel ÖTV artırımı ile artan akaryakıt fiyatları akabinde Brent petrol ve döviz kurlarında yaşanan dalgalanma ile değişmeye devam ediyor. Ocak ayının başında akaryakıtın litresine ortalama 2,30 lira, motorinin litresine ise 2,17 lira artırım gelmişti. Ocak ayının sonunda motorine bir artırım daha yapıldı.

Motorine yapılan son artırımın akabinde yılbaşından bu yana fiyatlar yüzde 18,5 arttı. Mayıs ayındaki seçimlerden bu yana bakıldığında ise motorin fiyatlarına yüzde 130’a yakın artırım yapıldı.

Akaryakıt artırımları üretim ve nakliye maliyetlerini artırarak gelecek periyot artırımlarının da bir habercisi. Pekala akaryakıt fiyatlarındaki artış devam edecek mi, vatandaşı ne bekliyor?

Akaryakıt fiyatları nasıl hesaplanıyor?

Petrol Piyasası Kanunu’na nazaran petrol alım satımında fiyatlar en yakın erişilebilir dünya özgür piyasa şartlarına nazaran oluşuyor. Buna nazaran Akdeniz-İtalyan piyasasında yayınlanan günlük CIF Akdeniz eser fiyatları ve günlük dolar kuru takip ediliyor. Beş günlük ortalama yüzde 3’ü geçerse artış ya da azalış, vergiler hariç elde edilen rafineri çıkış fiyatlarına yansıtılıyor.

Benzin ve motorin fiyatları hesaplanırken ise gümrüksüz rafineri fiyatına ÖTV ve Güç Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) hissesinin eklenmesiyle KDV hariç rafineri satış fiyatı bulunuyor.

Dünyada petrol fiyatları ne durumda?

Kızıldeniz’de devam eden gerginliğin global petrol arzını sekteye uğratabileceği tasasıyla geçen hafta petrol fiyatları yaklaşık yüzde 5 yükseldi. Fiyatlar, İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Buyruk Abdullahiyan’ın İsrail ile Hamas ortasındaki savaşın diplomatik tahlile yaklaştığını işaret etmesinin akabinde Pazartesi hafif düşüşle yatay seyre geçti. Brent petrol 82 dolar, ABD ham petrolü 77 dolar düzeylerinde süreç görüyor.

Kızıldeniz’de, Husilerin tankerlere yönelik atakları ile başlayan gerginlik global piyasalarda petrol fiyatlarını etkiliyor. Petrol tankeri Marlin Luanda Husilerin saldırısına uğramıştıFotoğraf: Indian Navy/AP/dpa/picture alliance

DW Türkçe’ye konuşan güç uzmanı Ali Arif Aktürk, hem Süveyş Kanalı’ndaki dertler hem de dolardaki yükselişin petrol fiyatlarını etkilediğine dikkat çekiyor.

Ucuz Rus petrolü neden fiyatlara yansımıyor?

Öte yandan Aktürk, Türkiye’de hem rafineri lisansı hem de dağıtım lisansı sahiplerinin son periyotta Rusya’ya olan yaptırımlardan ötürü ucuzlayan Rus petrolü aldığına işaret ediyor. Pekala buna karşın fiyatlar neden düşmüyor?

Yunanistan ve Hindistan’ın da Türkiye’deki lisans sahipleri üzere ucuz Rus petrolünden faydalandığını tabir eden Aktürk, “Ucuz alıyorlar lakin satarken dünya fiyatlarından satıyorlar” diyor.

Aktürk’ün verdiği bilgiye nazaran bu durum Petrol Piyasası Kanunu’nun 10’uncu Maddesi’ne dayanıyor. Kelam konusu unsurun lisans sahiplerine petrolü milletlerarası fiyattan satma yetkisi verdiğini belirten Aktürk, “Yani İtalya’daki CIF endeksinde belirlenen bir fiyatla satılıyor. Fakat alım maliyetleri memleketler arası piyasalardan değil; daha düşük fiyattan alıyorlar Rus petrolünü ve ürünlerini” diyor.

Akaryakıt fiyatlarının Türkiye’de enflasyonun en değerli kalemlerinden biri olduğunu vurgulayan Aktürk, hasebiyle bu durumun EPDK üzere düzenleyici kurumlar tarafından en azından süreksiz mühletle düzenlenmesinde yarar olduğu görüşünde. Petrol Piyasası Kanunu’nun 10’uncu Unsuru’nun askıya alınabileceğine işaret eden Aktürk, “Ya da EPDK’nın yeniden yetkisi var. Maliyetlerdeki bu düşüşü kesinlikle pompaya yansıtmak gerekiyor. Zira enflasyon aldı başını gidiyor. Akaryakıta gelen her türlü artırım, navlun masrafları üzerinden enflasyonu da önemli halde etkiliyor” diye konuşuyor.

DW Türkçe’ye konuşan TMMOB Makina Mühendisleri Odası Güç Çalışma Kümesi Lideri Oğuz Türkyılmaz da Rusya’nın elindeki petrolü çoklukla Brent fiyatlarının yaklaşık yüzde 10-15 altında sattığını söylüyor. Türkiye özelinde hangi fiyatın uygulandığının resmi olarak açıklanmadığının altını çizen Türkyılmaz, Türkiye’nin petrol ithalatında rakamsal olarak gerçekleşen düşüşün piyasayı Rus petrolünün yönlendirdiğini gösterdiğini ekliyor.

Akaryakıtta vergi oranları nasıl etkiliyor?

Bu yıl akaryakıt fiyatlarında birinci defa otomatik ÖTV artışı nedeniyle fiyat artışına da gidildi.

Ocak ayının başında, 2023 enflasyonunun aşikâr olmasının akabinde, akaryakıtta ÖTV oranı yüzde 25,6 oranında artırıldı. Buna nazaran ÖTV meblağları 95 oktan akaryakıtta 7,52 TL’den 9,45 TL’ye, motorinde 7,05 TL’den 8,86 TL’ye çıktı. 98 oktan akaryakıtın ÖTV fiyatı ise litrede 7,88 liradan 9,91 liraya çıktı.

Temmuz 2023’te ise akaryakıtta KDV oranı yüzde 18’den yüzde 20’ye yükseltildi.

Hem ÖTV hem de KDV artışları pompaya artırım olarak yansıdı.

Oğuz Türkyılmaz, artan fiyatların yüksek vergi oranlarıyla da kontaklı olduğu görüşünde. Türkyılmaz, “Her akaryakıt istasyonu bir vergi dairesi ofisi üzere çalışıyor. Açıkçası hem ÖTV hem KDV çok yüksek” diyor.

Fiyatlar daha da yükselir mi?

Ortadoğu’da tansiyon petrol fiyatlarının seyrinde belirleyici olurken Yemen’deki Tahran dayanaklı Husiler, Kızıldeniz’deki gemileri taciz etmeye ve nakliyeyi aksatmaya devam ediyor.

Aktürk’e nazaran petrol piyasasındaki en büyük telaş tansiyonun Hürmüz Boğazı’na sıçraması. Buradan geçen petrol kaynaklarının dünya petrolünün yaklaşık yüzde 20’sini oluşturduğunun altını çizen Aktürk, “Böyle bir durum gerçekleşirse hem Brent petrol hem de öbür petrol eserlerinin fiyatları alır başını gider” diyor.

Ancak Husilerin ataklarında bir azalma olur ve Süveyş yine eski rejimine dönerse petrol fiyatlarındaki artışın durulacağını lisana getiren Aktürk, fiyatlarda 5 Kasım’da gerçekleştirilecek ABD seçimlerinin de tesirli olabileceği görüşünde.

Aktürk, “Akaryakıt fiyatları Amerikan seçmenini de etkiliyor. Amerika kesinlikle stratejik petrol rezervlerini milletlerarası fiyatların denetim edilmesi emeliyle kullanır. Yeniden de Süveyş’teki gerginliğin yerini sakinliğe bırakıp bırakmaması fiyatlardaki en değerli belirleyici olacaktır” diyor.

Türkiye’nin petrol ithalatında Rusya faktörü nedeniyle radikal bir artış beklemeyen Oğuz Türkyılmaz, Rusya’dan alınan doğal gaza ait de Türkiye açısından bir sorun olmayacağı görüşünde. Öte yandan Türkyılmaz, bu yıl elektrik ve doğal gaz fiyatlarına artırım bekliyor.