Bugün, internetsiz bir hayatı düşünmek neredeyse imkansız. Bir toplumsal medya platformunun kısa müddetliğine fonksiyonsuz kalması dahi büyük krize sebep olabiliyor. Evet, toplumsal medya platformları milyarlarca bireye ulaşan kullanıcı sayılarıyla ve bilgiyi kullanma güçleriyle, global tertibin başat aktörleri ortasında yer alıyor. Mark Zuckerberg’in bundan tam 20 yıl evvel, 4 Şubat 2004’te, hizmete sunduğu toplumsal medya platformu Facebook artık Meta markası çatısı altında milyarlarca insanın günlük bilgilerini toplayan, 1 trilyon dolardan fazla bedele sahip dev bir şirket. The Economist mecmuasının haberine nazaran toplumsal medyalar her geçen gün popülaritelerini artırıyor: “Veri şirketi GWI’a nazaran geçen yıl (2023) ortalama bir internet kullanıcısı yaklaşık iki buçuk saatini (sadece) toplumsal medya platformlarında geçirdi. Pandemide artan kullanım bir daha eski düzeye inmedi. Veri.ia datalarına nazaran, 2020’den data Android aygıtlarla toplumsal medya uygulamalarında geçirilen müddet yüzde 42 artarak 2,3 trilyon saate ulaştı.” Velhasıl toplumsal medya platformları, 21. yüzyılda konvansiyonel medya ile birlikte enformasyonun ve bilgi paylaşımının kıymetli aktörlerinden biri oldu.

YAPAY ZEKA DENKLEME GİRDİ 

Günlük hayatımızda bu kadar “bağımlısı” olduğumuz toplumsal medya platformları geçen 20 yılda kıymetli bir “haber alma” kaynağına da dönüştü. Trilyonlarca datayı toplayan ve algoritmalarla bu dataları işleyip yönlendiren kelam konusu şirketler, Post-Truth (Hakikat Ötesi) kavramının uyrettin Altun editörlüğünde neşredilen “Enformasyon Savaşından Dezenformasyon Savaşına (Toplumlar Ortası Bağlantıda Yeni Dönem)” isimli eser, alanında uzman birçok akademisyenin kaleme aldığı makalelerle üstte kabaca özetlemeye çalıştığım olguyu ele alıyor, çarpıcı örneklerle zenginleştiriyor ve uğraş yollarını, Türkiye eksenli bir bakış açısıyla gösteriyor. Bu manasıyla, Türkçe literatüre tam da vaktinde değerli bir katkı sağlıyor.

ASİMETRİK SAVAŞIN UNSURLARI

2024 yılında dünya nüfusunun yarısından fazlası seçimlere gidiyor. 40 kadar ülkede beşerler kendilerini yönetecek başkanları seçmek için sandığa gidecek. Bu da kelam konusu ülkeleri, bilhassa toplumsal medya platformları üzerinden yönetilen dezenformasyon faaliyetlerine karşı açık maksat haline getiriyor.

Uygulama alanı için de münbid bir arazi haline geldi. Bilhassa son devirde Yapay Zeka teknolojisinde yaşanan gelişim ve günlük hayatta kullanıma sunulan Chatbotların yapabileceklerine ait ortaya konan örnekler, Batılı ülkelerde dahi alarma sebep olmuş durumda. Global köyden, agoralara ve oradan da yankı odalarına dönüşümün yaşandığı süreçte palavra haber, dezenformasyon, malenformasyon, mezenformasyon ve manipülasyon toplumların ruhsal sıhhatini ve devletlerin siyasetlerini derinden etkileyecek bir güce erişti. Cumhurbaşkanlığı Bağlantı Lideri Prof. Dr. Fahrettin Altun giriş kısmında bu tehdide şu sözlerle dikkati çekiyor, “Küresel bir irtibat sorunu olarak dezenformasyon ve manipülasyon asimetrik savaş, dijital ruhsal harp, ikna sanayisi, istek mühendisliği, kitle bağlantısı üzere alan ve bahislerle yakında bağlantılıdır.” Bugün internet üzerinden rastgele bir bilginin binlerce şahsa ulaşması, enter tuşuna bastıktan sonra, saniyelerle ölçülüyor. Bu da yeni medya olgusu altında toplanan araçların, toplumları yönlendirme, istikrarsızlaştırma konusunda aktifliğini daha evvel insanlık tarafından deneyim edilmemiş boyutlara ulaştırıyor. Fahrettin Altun’un da belirttiği üzere “Sosyal medya platformlarının, memleketler arası bağlantıların asimetrik ve dijital ruhsal harp kapsamında, örgütlü yapılar, algoritmalar ve dezenformasyonla, insanların özgür iradesini, siyasi eğilimlerini ve demokratik tercihlerini açık formda etkileyebilecek “öteki” yüzü olduğu görülmektedir.”

TÜRKIYE HEDEFTE

Özellikle Brexit süreci ve 2016 ABD Başkanlık Seçimleri, toplumsal medya platformları üzerinden üretilen dezenformasyonun ve hakikat ötesi telaffuzunun tesirinden hiçbir ülkenin uzak kalamayacağını göstermesi açısından kıymetli örnekler olarak karşımıza çıkıyor. Global alanda yükselen tesiriyle Türkiye de kelam konusu dezenformasyon faaliyetlerinin birinci gayelerinden biri durumunda. Hem konvansiyonel medya hem de toplumsal medya platformları üzerinden Türkiye’nin toplumsal bütünlüğü ve devletin prestijinin maksat alındığı da kitapta birçok örnekle ele alınıyor. Doç. Dr. Oğuzhan Bilgin’in kaleme aldığı “ABD ve Avrupa Sinema Sinemaları ile Televizyon Dizilerindeki Türk Aykırısı Manipülasyon” Türkiye’yi amaç alan algı operasyonlarının ne kadar ince ve çok merkezli yürütüldüğünü örnekleriyle gösteriyor. Alım birçok örneklerle zenginleştirdiği makalesinde, “Benzeri ölçekteki ülke yahut milletlerle kıyaslandığında Türkiye ve Türklere yönelik bir görmezden gelme ve yok sayma halinin yaygınlığından bahsedilebilir. Görmezden gelme, yok sayma hali de bir manipülasyon biçimidir” kelamlarıyla özetliyor.

Kitaptan bir alıntı:

“Kitlesel nezaret, dijital teknolojileri kullanan her bir bireyin yüz, ses tanıma sistemleri, parmak izi okuyucuları, pozisyon servisleri üzere yazılımlar aracılığıyla nezaretin bir kesimi haline gelmesiyle gerçekleşmektedir. Bu noktada teknolojik gelişmeler ile birlikte nezaret alanının her geçen gün genişlemekte olduğu ve şirketlerin kullanıcı dataları üzerinden güçlerini artırdığını söylemek mümkündür.”

-Büyük Data, Yapay Zeka ve Dijital Diktatörlük Çağında Demokrasinin Geleceği-