Türkiye’de Menzil Cemaati içindeki iktidar savaşı Almanya’ya da uzandı. Cemaat üyelerine bağlı Stuttgart’daki tesislerin kullanımı konusunda Semerkand ve Serhendi kümeleri ortasında yaşanan tansiyon geçen hafta polisin çağrılması ve tarafları ayırmasıyla sonuçlandı.

Menzil Cemaati önderi Abdülbaki Erol’un geçen yaz hayatını kaybetmesinin akabinde oğulları ortasında başlayan güç çekişmesi bölünmeyle sonuçlanmıştı. En çok müridi olduğu kaydedilen oğlu Saki Erol, babasının vefatının akabinde cemaatin Semerkand Vakfı, yardım kuruluşu Beşir, gençlik federasyonu Gençkon ve iş insanları derneği TÜMSİAD üzere yapılarıyla ilişiğini kestiğini açıklamış ve faaliyetlerine kendi kurduğu Serhendi Vakfı, Serhendi Medya, Dehlevi Yayınları, yardım kuruluşu Nezir, hac ve umreler için de Karsı Arifan Turizm ile devam edeceğini duyurmuştu.

Saki Erol’a bağlı Serhendi’ye yakın toplumsal medya hesaplarından Stuttgart’taki hadiseye dair yapılan açıklamada, öbür küme Semerkandcıların Stuttgart’daki yerin kendilerine kullandırılmadığı argüman edildi. Açıklamada, “dergâh yahut “tekke” olarak da isimlendirilen yerin “halifelik” aldığı öne sürülen üç oğlun da müritlerinin kullanımına açık olduğu, mevcut idarenin bütün kümelere eşit imkan sunmakla yükümlü olduğu da savunuldu.

Castrop-Rauxel – Menzil’in Avrupa merkezi

Stuttgart’taki tansiyonun yaşanmasından kısa mühlet evvel ise Serhendi kümesinin önderi Saki Erol’un Almanya ziyaretine çıktığı duyurulmuş, ortalarında Menzil’in Almanya’daki en eski ve en güçlü cemaatinin bulunduğu küçük personel kenti Castrop-Rauxel’dakinin de yer aldığı pek çok yere gittiği görülmüştü.

İdari olarak Recklinghausen kentine bağlı olan yaklaşık 70 bin nüfuslu Castrop-Rauxel’da Menzil Cemaati’nin Avrupa’daki merkezi bulunuyor. Hollanda ve Belçika’ya yakınlığı nedeniyle cemaatin öteki ülkelerdeki müritleri de hafta sonları “Kasrevi Tekkesi” olarak niteledikleri bu yere geliyor.

Menzil’in Castrop-Rauxel’daki kayıtları birinci olarak 1988 yılına dayanıyor lakin ticari sicile bakıldığında 2004 yılında 50 bin euro sermaye ile burada evvel Buhara İthalat İhracat Limited Şirketi’nin faaliyete geçtiği, daha sonra Fatih İnanç ve Kültür Merkezi Limited Şirketi olarak çalışmalarına devam ettiği görülüyor. Sicildeki beyanda kamu faydasına çalışan bir kuruluş olduğu belirtilerek vergi muafiyetine dahil alanlarda faaliyet yürüttüğü söz ediliyor. Şirketin maksadı ise İslam dinini, Türk kültürünü desteklemek, gereksinim sahibi bireyler ile gençlere ve yaşlılara yardım sunmak üzere hizmetlerle açıklanıyor. Bu maksatlara ulaşmada ibadetler yapıldığı, hac tertibi ve kültürel etkinlikler düzenlendiği, gençler ile yetişkinlere İslam öğretisinin anlatıldığı ve sohbetler edildiği bilgisine yer veriliyor.

Menzil Cemaati’nin merkezinin bulunduğu Adıyaman’ın Kahta ilçesindeki Menzil köyü ekonomik zenginliğiyle de civar köylerden ayrılıyor. Fotoğraf: Alican Uludag/DW

Cemaatin kentteki yapılanmasına ait DW Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Castrop-Rauxel Belediyesi de birebir adreste 2009 yılından bu yana bir seyahat şirketinin de kayıtlı olduğunu, ayrıyeten toptan ve perakende ticaret yapan bir öbür şirketin de 2013 yılından bu yana tekrar tıpkı adreste faaliyet gösterdiğini aktardı. Cemaatin dinler ortası diyaloğa açık olduğunu kaydeden Belediye, fakat ortak bir proje yürütülmediğini belirtti.

Menzil Cemaati Almanya’da nasıl yapılanıyor?

Osnabrück Üniversitesi İlahiyat Enstitüsü Öğretim Üyesi Sosyolog ve Din Pedagogu Prof. Dr. Rauf Ceylan’a nazaran Menzil, dünya çapında en âlâ örgütlenmeye sahip olan cemaatlerden biri. Bu cemaatin son 20 yılda devasa ekonomik bir yapılanma da kurduğunu anlatan Ceylan, Menzil’in Türkiye’de sahip olduğu hastaneler, seyahat şirketleri, medya ve yatırım şirketleri ile holdingler sayesinde güçlü bir ekonomik serveti bulunduğunu belirtiyor.

Cemaatin Avrupa’daki merkezi pozisyonundaki Castop-Rauxel kentindeki yer da ekonomik ve sosyo-kültürel faaliyetler açısından kıymet arz eden bir kompleks.

Menzil’in siyasi olarak göze çarpmayı istemediğini fakat siyasetin doruğuna etki edebildiğini söyleyen Ceylan, cemaatin Türkiye’deki üzere ön plana çıkmadan çalıştığı yurt dışını mali ve işçi açısından bir fırsat alanı olarak gördüğünü vurguluyor.

Menzil’in Almanya’daki yapısının siyasi taleplerde bulunmadığını, öbür kimi Müslüman cemaatler üzere hukuksal kişi olarak tanınmak için uğraş da harcamadığını aktaran Ceylan, cemaatin Almanya’da Türkiye modeline misal güçlü bir alt yapı kurduğunu belirtiyor. Her hafta Menzil’in merkezlerine dışardan şahısların getirildiğini söyleyen araştırmacı, “bu şahısların “tövbe ettirmek” ismi verilen bir ritüelle mürit yapıldığını, ortodoks ve ataerkil bu hareketin müritlerinin birçoklarının personel kesitinden geldiği” tespitini de paylaşıyor.

Abdülbaki Erol’un vefatı sonrasında üç oğlu ortasındaki çekişmeyi ve bunun Almanya’ya yansımasını kıymetlendiren Ceylan, bu yapılanmanın ticari güdümlü olduğunu unutmamak gerektiğini kaydediyor. Cemaatten ayrılan ve nadiren konuşan şahısların aktardığına nazaran de Almanya’da sağlanan mali kaynaklar Türkiye’de yeni yatırım için kullanılıyor.

Gecen yaz hayatını kaybeden Menzil Tarikatı önderi Abdülbaki Erol’un cenazesine yüzbinlerce kişi katılmıştı. Fotoğraf: Alican Uludag/DW

Cemaat resmi olarak güvenlik ünitelerinin radarında değil

Menzil Cemaati’nin Almanya genelindeki yapılanmasına ait açık resmi kaynaklarda bilgi bulunmuyor. Cemaat, İslam Toplumu Ulusal Görüş (İGMG), Diyanet İşleri Türk İslam Birliği (DİTİB), Furkan Cemaati ve Hizbullah üzere Almanya’daki güvenlik ünitelerinin “resmi” olarak radarında da değil.

Almanya’da iç istihbarattan sorumlu Anayasayı Muhafaza Teşkilatı (BfV) ve İçişleri Bakanlığı da Menzil Cemaati ile ilgili, öğretisi, gayeleri, dernek ve üye sayısı üzere mevzularda bilgi ve data toplanmadığını belirterek DW Türkçe’nin mevzuyla ilgili sorularına karşılık vermedi.

Menzil’in nadiren bilgi paylaşımı yapan yapılarından Berlin’deki Semerkand İnanç ve Kültür Merkezi Derneği ise 2019-2023 yıllarında Federal İçişleri Bakanlığı öncülüğünde yürütülen Almanya İslam Konferansı çerçevesindeki “Camilerin Ahenk, Açılım, Ağ Kurma ve İşbirliği” isimli projede yer aldığını ve bunu muvaffakiyetle tamamladığını gösteren bir sertifikayı paylaşıyor. Dernek, cami ve ibadethane olması dışında kültürler ve dinler ortası diyalog, manevi danışmanlık, gençlik eğitimi, kültürel, sportif ve toplumsal aktiviteler düzenlediğini, ayrıyeten çocuklara üniversiteliler tarafından verilen ders yardımı hizmeti ile gençlerin seküler eğitminin de teşvik edildiği savunuyor.

Cezaevlerinde manevi danışmanlık hizmeti

Cemaatin Almanya’daki yayınlarının satışına büyük kıymet verdiği ve Erol Media ismi altında Köln’de kayıtlı bir şirketin internet üzerinden satışlar yaptığı da dikkat çekiyor.

Menzil’in Almanya’da bilinen bir başka faaliyeti ise yıllardır cezaevlerinde manevi danışmanlık hizmeti vermesi. Buna öncelikle Kuzey Ren-Vestfalya eyaletinde başlayan ve daha sonra öteki bölgelerde de faaliyetler yürüten cemaatin, asıl hedefinin ise kendine yeni üyeler kazandırmak olduğu düşünülüyor.

Almanya’da cezaevleri 16 eyaletin adalet bakanlıklarının idaresinde. DW Türkçe, Menzil’in merkezi sayılan Castrop-Rauxel’in de bulunduğu Kuzey Ren-Vestfalya Adalet Bakanlığına cemaatin hala kaç cezaevinde manevi danışmanlık hizmeti verdiğini sordu. Bakanlık yanıtta, Menzil Cemaati’nden iki imamın Essen ve Herford kentlerindeki cezaevlerinde misyon yaptığını, mahkumlara dua, ibadet ve sohbet hizmeti verdiklerini, vaazların Almanca yapıldığını, faaliyetlerinin siyasi ileti içermesinin de yasak olduğunu kaydetti.

Almanya’da 2015’te tutukluların radikalleştiği argümanları cezaevlerinde istekli olarak çalışan imamların sorgulanmasına yol açmış, 15 Temmuz darbe teşebbüsü sonrası da Türk imamların Ankara’ya bağlılığı nedeniyle güvenilirliklerine yönelik tenkitler lisana getirilmişti. Akabinde cezaevlerindeki imamların çalışma kuralları ve güvenirlikleri sıkı kontrole tabi olmuş, manevi danışmanlık yapan imam sayısı süratle düşüş kaydetmişti.

Menzil’in Almanya’daki imamlar konusundaki çalışmalarına bakıldığında 15 yıl evvel kurduğu ve dernek statüsünde olan Berlin’deki Buhara Enstitüsü de dikkat çekiyor. Almanya’da imam eğitimi verme gayesiyle kurulduğu bildirilen bu enstitü, başta yedi yıllık bir eğitimden yola çıktıysa da gördüğü çok ilgi üzerine yatılı olan bu eğitimin müddetini dört yıla indirerek kapasitesini genişletmişti. Verdikleri bilgiye nazaran gençler burada haftada 35 saate kadar ders görüyor, lakin ders dışında da çok sayıda toplumsal faaliyetlerde bulunuyor.

DW Türkçe’ye sansürsüz nasıl ulaşabilirim?