Stockholm Memleketler arası Barış Araştırmaları Enstitüsü (SIPRI), dünya genelindeki silah ve askeri teçhizat satışıyla ilgili 2019-2023 ile 2014-2018 yıllarını karşılaştırdığı raporunu kamuoyuna sundu. Raporda, Ukrayna-Rusya ve İsrail-Hamas savaşlarının birçok ülkenin ithalat ve ihracatına tesiri dikkat çekti.

Rapora nazaran son 10 senede Avrupa’nın silah ithalatı neredeyse iki katına çıktı, ABD ve Fransa’nın ihracatı arttı ve Rusya’nın ihracatı keskin bir biçimde düştü. Global silah ticaretinin hacmi ise yüzde 3,3 oranında azaldı.

Türkiye raporda silah satışlarını artıran ülke olarak öne çıktı.

Türkiye ihracatı yüzde 106 artırdı

Türkiye, raporda karşılaştırılan devirler ortasında silah ihracatını yüzde 106 artırarak yaklaşık iki katına çıkardı. SIPRI’nin raporuna nazaran Türkiye, dünyanın en büyük 11’inci silah ihracatçısı pozisyonuna geldi.

İlk 10 silah ihracatçısı ülkeler ABD, Fransa ve Rusya’nın akabinde İtalya, Güney Kore, Çin, Almanya, Birleşik Krallık, İspanya ve İsrail olarak sıralandı.

Türkiye, en fazla silahı yüzde 15 ile Birleşik Arap Emirlikleri’ne, ikinci olarak yüzde 13 ile Katar’a ve üçüncü olarak yüzde 11 ile Pakistan’a sattı.

Türkiye, Sahra Altı Afrikası bölgesine de yüzde 6,3 ile en çok silah tedarik eden dördüncü ülke oldu. Rapora nazaran bunun sebebi Nijerya’ya yapılan savaş helikopteri satışları ve bölgedeki birkaç ülkeye eğitim uçağı ve İnsansız Hava Aracı (İHA) teslimatı.

Raporda dünyanın en büyük 17’inci silah alıcısı olarak yer alan Türkiye’nin kelam konusu yıllar ortasında silah ithalatı ise yüzde 29 oranında düştü. Türkiye’nin silah temin ettiği en büyük üç ülke ise İspanya, İtalya ve Rusya.

Birleşik Arap Emirlikleri, Bahreyn ve Bangladeş’in en çok silah satın aldığı ikinci ülke olarak da Türkiye yer aldı.

Küresel silah ihracatının yüzde 42’si ABD’nin elinde

Rapora nazaran ABD 2019-2023 yıllarında bir evvelki periyoda kıyasla silah ihracatını yüzde 17 artırdı ve toplam global silah ihracatındaki hissesi yüzde 34’ten yüzde 42’ye çıktı. ABD, 2019-2023 tarihleri ortasında 107 ülkeye daha evvelki rastgele bir beş yıllık devirden ve başka tüm silah ihracatçılarından çok daha büyük ölçüde silah gönderdi.

Avrupa ülkelerinin 2019-2023 yıllarındaki silah ithalatının yaklaşık yüzde 55’i ABD tarafından sağlandı. Bu oran 2014-2018 ortasında yüzde 35’ti.

ABD ve Batı Avrupa’daki ülkeler, 2014-2018’de tüm dünyadaki silah ihracatının yüzde 62’sini gerçekleştirirken bu oran 2019-2023’te yüzde 72’ye yükseldi.

Fotoğraf: Alexei Alexandrov/AP/picture alliance

Raporun sonuçlarını değerlediren SIPRI Silah Transferi Programı Yöneticisi Mathew George, “ABD, dış siyasetinin değerli bir tarafı olan silah tedarikçiliğinde global rolünü artırdı ve geçmişte olduğundan daha fazla ülkeye silah ihraç etti” dedi.

Almanya’nın silah ihracatı düştü, Fransa’nın arttı

Dünyanın en büyük beşinci ihracatçısı pozisyonunda yer alan Almanya’nın silah ihracatı ise kelam konusu yıllar ortasında yüzde 14 düştü. Rapora nazaran 2019-2023 yılları ortasında Almanya’dan en çok silahı Mısır, Ukrayna ve İsrail aldı.

Almanya’nın silah ithalatı da 2014-2018 ile 2019-2023 yılları ortasında üç katına çıktı.

Silah ihracatı 2019-2023 yılları ortasında bir evvelki periyoda nazaran yüzde 47 artan Fransa, birinci kere Rusya’nın önüne geçerek dünyanın en büyük ikinci silah ihracatçısı oldu. Fransa’nın silah ihracatının en büyük alıcısı yaklaşık yüzde 30’luk hisseyle Hindistan. Artış büyük ölçüde Hindistan, Katar ve Mısır’a sattığı savaş uçaklarından kaynaklandı.

Avrupa ülkelerinin silah ithalatı ortalama olarak Ukrayna savaşı nedeniyle yüzde 94 oranında artış gösterdi. Avrupa ülkelerinin 2019-2023 yıllarındaki silah ithalatının yüzde 55’ini ABD gerçekleştirdi. Bölgenin ikinci ve üçüncü tedarikçileri ithalatın sırasıyla yüzde 6,4’ünü ve yüzde 4,6’sını oluşturan Almanya ve Fransa oldu.

Şubat 2022’den itibaren en az 30 ülkenin Ukrayna’ya askeri yardım olarak büyük ölçüde silah almasının akabinde Ukrayna da Avrupa’nın en büyük, dünyanın dördüncü büyük silah ithalatçısı haline geldi.

Ancak uzmanlar, 2023 yılı için “ihracat” teriminin esasen aldatıcı olabileceğini, zira bu savunma teçhizatlarının Ukrayna’ya satışla değil hibe yoluyla verildiğine dikkat çekiyor. 2019-2023 periyodunda Ukrayna’nın en kıymetli silah tedarikçileri yüzde 39’luk hisseyle ABD oldu, onu Almanya yüzde 14’le ve Polonya yüzde 13’le izledi.

SIPRI uzmanlarından kıdemli araştırmacı Pieter Wezeman, bundan sonraki periyoda ait “Yaklaşık 800 savaş uçağı ve savaş helikopteri de dahil olmak üzere pek çok yüksek pahalı silah siparişi veriliyor, Avrupa’nın silah ithalatı muhtemelen yüksek düzeyde kalacak” değerlendirmesini yaptı.

Rusya sırf 12 ülkeye silah ihraç etti

Raporda daha evvel olduğu üzere, dünya çapında en değerli beş silah ihracatçısı olarak ABD, Fransa, Rusya, Çin ve Almanya yer aldı. Lakin Ukrayna savaşı nedeniyle sıralama değişti ve Rusya üçüncü sıraya kaydı. Rusya’nın ihracatı yüzde 53 üzere kıymetli bir oranda düştü.

Rusya’dan savunma teçhizatı alan ülkelerin sayısı da kıymetli ölçüde azaldı. 2019 yılında 31 ülke Moskova’dan silah almaya devam ederken 2023’e gelindiğinde bu sayı yalnızca 12’ye düştü ve Hindistan ile Çin açık orta en kıymetli ülkeler oldu.

Fotoğraf: Csaba Krizsan/dpa/picture alliance

Bu iki ülke tıpkı vakitte petrol ve gaz üzere öbür mallar için de Rusya ile ticaret yapmaya devam eden ülkeler. Raporun muharrirlerinden Pieter Wezeman, DW’ye yaptığı açıklamada “Diğer durumlarda, ABD ve Avrupa devletleri Rus silahlarının potansiyel alıcıları üzerinde baskı uyguladı. Rus savaş uçakları almak isteyen ve ABD tarafından bundan vazgeçmesi için baskı gören Mısır’ın artık savaş uçakları için Fransa’ya yönelmesi buna bir örnek” dedi.

Hindistan en büyük silah ithalatçısı

Silah transferlerinde en büyük hisse Asya’da. Rapora nazaran Hindistan, dünyanın en büyük silah ithalatçısı. Ülkenin silah ithalatı yüzde 4,7 arttı. Silah ithalatını yüzde 43 oranında artıran Pakistan da 2019-2023 yılları ortasında dünyanın en büyük beşinci silah ithalatçısı oldu ve ithalatın yüzde 82’sini Çin’den sağladı.

Rapora nazaran 2019-2023 yılları ortasında milletlerarası silah transferlerinin yüzde 30’u Ortadoğu’ya gitti. Bu periyotta en çok ithalat yapan 10 ülke ortasında üç Ortadoğu ülkesi yer aldı: Suudi Arabistan, Katar ve Mısır.

Rapora nazaran 2019-2023 yılları ortasında dünyanın en büyük ikinci silah ithalatçısı olan Suudi Arabistan, global silah ithalatının yüzde 8,4’ünü oluşturdu. Suudi Arabistan’ın silah ithalatı 2019-2023 yılları ortasında yüzde 28 düştü. Katar, 2014-2018 ile 2019-2023 yılları ortasında silah ithalatını neredeyse dört katına çıkararak dünyanın en büyük üçüncü silah ithalatçısı oldu. Ortadoğu ülkelerinin silah ithalatının çoğunluğu ABD, Fransa, İtalya ve Almanya tarafından sağlandı.

SIPRI, 1950’den bu yana her yıl, devletler, milletlerarası kuruluşlar ve devlet dışı kümeler ortasındaki büyük silahların memleketler arası transferleri hakkında bilgi paylaşımı yapıyor.

DW/CH,EÇ,HS

DW Türkçe’ye sansürsüz nasıl ulaşabilirim?