Almanya’da federal hükümetin inisiyatifiyle kurulan Müslüman Düşmanlığı Bağımsız Uzman Heyetinin (UEM) yaklaşık üç yıllık bir çalışma sonucu hazırladığı ve 2023 Haziran’ında açıklanan Müslüman düşmanlığı raporunun geri çekildiği öğrenildi.

Müslüman ülkelerden gelmiş 5 milyon 500 bin kişinin yaşadığı Almanya’da yapılan bu usulde yürütülmüş en kapsamlı birinci resmi çalışma olma özelliğine sahip olan raporda, ülkedeki her iki bireyden birinin Müslümanlara yönelik düşmanca telaffuzlara onay verdiği tespiti yer alıyordu.

Berlin-Brandenburg Radyo ve Televizyon Kurumunun (rbb), Almanya İçişleri Bakanlığının Berlin Yönetim Mahkemesine gönderdiği bir yazıya dayandırdığı haberine nazaran, 1,5 milyon euroya mal olan rapor internet sitesinden kaldırıldı. Ayrıyeten, raporun kalan 200 basılı kopyasının da “imha edildiği” kaydedildi. İçişleri Bakanlığının bundan bu türlü raporu “Bakanlığın resmi bir açıklaması olarak kategorize edilebilecek” biçimde yayınlamayacağı belirtildi.

Rapor neden geri çekildi?

İçişleri Bakanı Nancy Faeser (SPD), Müslüman Düşmanlığı Bağımsız Uzman Heyetinin raporu sunulduğunda övgü dolu kelamlar sarf ediyordu. Bakan Faeser, rapor için kaleme aldığı önsözde, bu rapordaki tavsiyeleri önemli bir halde ele almanın ve “Müslümanlara yönelik düşmanlığa karşı kararlı bir biçimde harekete geçmenin” vaktinin geldiğini belirtiyordu.

Peki, UEM’nin raporu artık neden Bakanlığın internet sitesinden kaldırıldı? Bu adımın gerisinde, raporda ismi geçen ve İslamcılığı eleştiren üç kişinin itirazları yer alıyor. Bu isimler, “İyilik Ekseni” isimli sağ muhafazakâr blogun ortak yayıncısı Henryk M. Broder, Hristiyan Demokrat Birlik (CDU) Milletvekili Christoph de Vries ve İslamcılık uzmanı Sigrid Herrmann. Berlin-Brandenburg Radyo ve Televizyon Kurumunun haberinde, raporda bu şahıslardan ismen bahsedilerek, onların “Müslüman düşmanlığı” bağlamına yerleştirildiği belirtiliyor.

Herrmann uzun yıllardır “İslamcılık ve Toplum” isimli blogu yönetiyor ve iç istihbarattan sorumlu anayasayı müdafaa ünitelerine ve medyaya danışmanlık yapıyor. UEM raporu ise blog müellifinin “uzmanlık yahut ilgili lisan hünerleri olmamasına rağmen” blogunda kendisini “İslamcılık uzmanı” olarak tanımladığını belirtiyor.

Hermann, İçişleri Bakanlığı tarafından hazırlanan resmi bir raporda isminin geçmesinin bile bir uzman olarak mesleksel çalışmalarına büyük ziyan verdiğini söylüyor.

Almanya Cumhurbaşkanı Frank-Walter Steinmeier, Müslüman Düşmanlığı Bağımsız Uzman Heyetini kabul etmiştiFotoğraf: Britta Pedersen/dpa/picture alliance

Yayıncı Broder de raporda kendisinden bahsedilmesine karşı daha evvel yasal yollara başvurmuş ve bu başvurusu kabul edilmişti. Berlin-Brandenburg Yüksek Yönetim Mahkemesi kararında, özel hayatın kapalılığını ihlal ettiği gerekçesiyle İçişleri Bakanlığının Broder ile ilgili kısımları yayınlamayı durdurmasına hükmetmişti.

Mahkeme bilhassa, çalışmanın federal hükümetin resmi bir açıklaması olarak yorumlanabileceği gerçeğini eleştirmişti. İçişleri Bakanlığının itidal, objektiflik, istikrar ve “anayasal mesafe” ile yükümlü olduğu vurgulanmıştı. Mahkeme, Müslümanlara yönelik düşmanlıkla ilgili raporda Broder tarafından yapılan açıklamaların, müellifin prestijini zedeleyebilecek ölçüde yargılayıcı bir nitelikte sunulduğuna kanaat getirmiş ve potansiyel olarak muharririn ismine ziyan verici sözlere Bakanlık editörlüğü aracılığıyla resmi bir görünüm verilmiş olmasının sorun teşkil ettiğini belirtmişti.

“Federal İçişleri Bakanı özür dilemeli”

Tepki veren isimlerden CDU’lu Federal Milletvekili Christoph de Vries de UEM raporunda, çok sağcı Almanya için Alternatif (AfD) partisinin telaffuzlarıyla ortasına ara koymamakla suçlanıyordu. De Vries, radikal İslamcılığa karşı argümanlarının tıpkı AfD’nin yaptığı üzere “düzenli İslami yapıları ve Müslümanların ortodoks-muhafazakâr bir kesitinin katı dini davranışlarını” da sıkıntısız bir biçimde içermesi nedeniyle eleştiriliyordu. Uzman kurulunun raporunda ayrıyeten şu sözler yer alıyordu: “CDU/CSU (de Vries) Müslümanlara yönelik düşmanlığa karşı çıkmış lakin (AfD gibi) ‘Müslüman tersi ırkçılık’ terimini kelamda uydurulmuş bir terim olarak reddetmiştir.”

Entegrasyondan yana olduğunu vurgulayan de Vries, bu paragrafları çalışmalarının karalanması olarak görüyor. Almanya İçişleri Bakanlığının mahkeme kararının akabinde “Müslüman düşmanlığı” ile ilgili raporu geri çekmesinin “Federal İçişleri Bakanı için her tarafıyla büyük bir yenilgi” olduğunu belirten de Vries, UEM raporunun günlük hayattaki Müslüman düşmanlığını vurgulama ve bu cins insan düşmanlığına karşı koyma tarafındaki özgün vazifesinden geriye çok az şey kaldığını da kelamlarına ekledi. De Vries, Federal İçişleri Bakanı’nı olaydan etkilenenlerden özür dilemeye çağırdı.

Berlin-Brandenburg Radyo ve Televizyon Kurumunun İçişleri Bakanlığına, raporda itiraz edilen tabirlerle ortasına ara koyup koymayacağı tarafındaki sorusuna cevaben ise Bakanlık “bunun Federal İçişleri Bakanlığının bir raporu olmadığını, bağımsız bir uzmanlar kümesi tarafından hazırlanan ve yalnızca bakanlık tarafından yayınlanan bir rapor olduğunu” her vakit açıkça söz ettiğini belirtmekle yetindi.

Müslüman düşmanlığı raporunda ne vardı?

2020 yılında kurulan Müslüman Düşmanlığı Bağımsız Eksper Heyetinin geçen yıl açıklanan raporuna nazaran, ülkede her iki bireyden biri Müslümanlara yönelik düşmanca telaffuzlara onay veriyor.

Rapora nazaran, bir dini cemaate açıktan üye olanlar ile giysisi prestiji ile Müslüman olduğu anlaşılan şahıslar, Müslüman düşmanı tavırdan en fazla muzdarip olan kısmı oluşturuyor. Bilhassa başörtülü bayanların, ağır bir formda düşmanca tavırla karşılaştıkları belirtilirken erkeklerin ise kendilerine yönelik saldırganlık ve şiddet eğilimine artan biçimde maruz kaldıkları raporda söz ediliyordu.

Rapor, Almanca medyada İslam konusundaki haberlerde genelde tek taraflılığa dikkat çekerken yapılan haberlerin de ekseriyetle olumsuzluk içeren çatışma ve problemleri işleyenler olduğu belirtiliyordu.

Müslüman düşmanlığı ile ne kastediliyor?

Müslüman Düşmanlığı Bağımsız Eksper Heyetinin raporunda, Müslüman düşmanlığı ile Müslüman ülkelerden gelmiş bireylerin hanesine yazılan genellemeler, değişmesi imkânsız olarak görülen yakıştırmalar, geri kalmış bir toplum imajı ve çoğunluk toplumu için tehdit oluşturduklarına ait yargılar ve argümanlar kastediliyordu. Bilinçsiz halde oluşmuş izlenim, yanlış bilgiler, genelleştirilmiş kaygılar ve Müslümanlara yönelik yapısal dezavantajların da raporu sunan uzmanlara nazaran toplumu bölünmeye götürdüğüne dikkat çekiliyordu. Araştırmayı yürütürken uzmanların çok sağcı ideolojilerle Müslüman ve Yahudi düşmanlığı ortasında da bağ saptadığının altı çizilmişti.

Hanau saldırısının 4’üncü yıldönümünde hayatını kaybedenler için 19 Şubat’ta merasim düzenlenmiştiFotoğraf: Hasan Bratic/picture alliance

Bilirkişi heyeti Hanau saldırısı sonrası kuruldu

Eldeki data ve araştırmalarla Müslümanlara ve İslam dinine dair algıyı ve düşmanlığı inceleyecek bir uzman heyetinin oluşturulması, 19 Şubat 2020’de Hessen Eyaleti sonları içinde yer alan Hanau kentinde düzenlenen ve ortalarında Türkiye kökenli göçmenlerin de bulunduğu dokuz kişinin katledildiği ırkçı atak sonrasında gündeme geldi. Heyet, birebir yılın Eylül ayında da bir evvelki hükümetin İçişleri Bakanı olan, Hristiyan Toplumsal Birlik (CSU) üyesi Horst Seehofer tarafından kuruldu. Bilim insanları ile farklı kuruluş temsilcilerinden oluşan 12 kişilik bağımsız heyet, hazırladıkları raporun Almanya’daki bütün kurum, kuruluş, tertip ve şahıslara yönelik olduğunu vurgulamıştı.

DW/AÜ,ETO,JD

DW Türkçe’ye manisiz nasıl ulaşabilirim?