Irak’ın başşehri Bağdat’ta Türkiye ve Irak yetkilileri ortasında düzenlenen ortak güvenlik toplantısından bağlantıları daha da ileri götürmek için görüşmeleri ağırlaştırma kararı çıkarken, doruğun akabinde yayımlanan ortak bildiri ile Irak, topraklarından Türkiye’ye hücumlar düzenleyen PKK’yı birinci defa “yasaklı örgüt” olarak tanımladı.

Irak Dışişleri Bakanlığı’nda düzenlenen güvenlik toplantısına Türkiye’den Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Ulusal Savunma Bakanı Yaşar Güler ve MİT Lideri İbrahim Kalın katıldı.

Türkiye’nin Irak ile olan güvenlik iş birliğini daha fazla güçlendirmeyi hedefleyen toplantının son devirde iki ülke ortasında sıklaşan ziyaretlerin ve Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın Irak’ta yeni bir operasyona işaret eden açıklamasının akabinde yapılması açısından değer taşıyor.

Erdoğan 4 Mart’taki kabine toplantısından sonra “İnşallah bu yaz, Irak hudutlarımızla ilgili sıkıntıyı kalıcı olarak tahlile kavuşturacağız. Irak-Suriye sonları boyunca 30-40 kilometre derinliğinde güvenlik koridoru oluşturacağız” demişti.

Zirveye Türkiye’den MİT Lideri İbrahim Kalın, Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Ulusal Savunma Bakanı Yaşar Güler katıldı (Arşiv) Fotoğraf: ANKA

Ortak bildiride nelere işaret edildi?

Türkiye-Irak yetkilileri ortasında dün gerçekleştirilen doruğun akabinde gece geç saatlerde Türkçe ve Arapça metinler üzerinde uzun saatler uzunluğu çalışılan 7 unsurluk ortak bir bildiri yayımlandı.

Bildirinin en kıymetli kısmı PKK’ya atıfta bulunulan beşinci hususu oldu. Bu unsurda her iki tarafın da “Irak’ın siyasi birliğine, egemenliğine ve toprak bütünlüğüne” verdiği ehemmiyetin vurgulandığı belirtilerek, şöyle denildi:

“Taraflar ayrıyeten, PKK’nın Türkiye ve Irak için güvenlik tehdidi teşkil ettiğinin altını çizmişler ve kelam konusu örgütün Irak topraklarında mevcudiyet göstermesinin Irak Anayasası’nı ihlal ettiği manasına geldiğini kayda geçirmişlerdir. Türkiye, Irak Ulusal Güvenlik Kurulu tarafından PKK’nın Irak’ta yasaklı bir örgüt olduğu tarafında alınan kararı memnuniyetle karşılamıştır. Taraflar, Irak topraklarını kullanarak Türkiye’yi maksat alan örgüt ve uzantılarına yönelik alınması gereken tedbirler konusunu istişare etmişlerdir.”

Türk diplomatik kaynaklar Irak Ulusal Güvenlik Konseyi’nin PKK’yı yasaklı bir örgüt olarak ele almasının birinci sefer olduğuna dikkat çekiyor. Aralık ayında Ankara’da düzenlenen ortak tepede PKK’nın “ortak tehdit” olarak tanımlandığını hatırlatan kaynaklar, örgütün bu kere birinci defa Irak tarafından “yasaklı örgüt” olarak tanımlandığına dikkat çekiyor.

Irak Ulusal Güvenlik Konseyi’nin kararı dün geceki ortak bildiri ile birinci defa kamuoyuyla paylaşıldı.

AB’nin yanı sıra pek çok Avrupa ülkesi ve ABD tarafından terör örgütü olarak tanınan PKK, Irak’ta resmen terör örgütü olarak tanımlanmıyor. Ankara bu bahisteki beklentisini sıklıkla karşı tarafa iletiyor.

Ortak bildirinin bir öteki yeni ögesi birinci hususta yer verilen “ikili alandaki çeşitli sınamalar karşısında takınılacak ortak tutum” vurgusu olurken, bu konu güvenlik kaynaklarına nazaran PKK’ya karşı ortak çabayı de içerebilir.

Zirvenin bir öbür sonucu da iki ülkenin münasebetleri daha yapısal ve nizamlı bir çerçeveye oturtmak için bir mutabakat zaptı üstünde çalışmayı ağırlaştırma kararı oldu. Bu çerçevede iki ülke ortasında bakanlar seviyesinde terörle uğraş, ticaret, tarım, güç, su, sıhhat ve ulaştırma üzere alanlarda ortak daimî komiteler kurulacak.

Türkiye operasyona mı hazırlanıyor?

Türkiye’nin PKK ile çaba gayeli olarak Irak içerisinde 30-40 kilometre kadar derinliğe ulaşacak formda bir güvenlik koridoru açmak ve daha evvel Suriye’deki operasyonlarla kurulan inançlı bölgenin bir benzerini oluşturmak istediği belirtiliyor.

Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) Irak’ın kuzeyinde 2019 Mayıs ayından bu yana “Pençe” serisi harekatları gerçekleştiriyor. Erdoğan’ın bahsettiği son bir operasyonla Pençe serisinin gayesine ulaşmasının akabinde tamamlanmasının planlandığı konuşuluyor.

Güvenlik ünitelerinin değerlendirmelerine nazaran PKK Türkiye’ye yönelik akınlarını Suriye ile Irak ortasındaki koridoru kullanarak gerçekleştiriyor. Bu nedenle iki ülke ortasındaki kontağın koparılması ve Türkiye-Irak sonunun oluşturulan güvenlik koridoru ile inançlı kılınması kıymetli amaçlar olarak gösteriliyor.

Suriye ile Irak ortasındaki geçişkenliğe daha evvel Hakan Fidan da dikkat çekmiş ve PKK’nın Sincar, Mahmur, Kandil ve Süleymaniye’nin yanı sıra birçok Irak köyünü işgal ettiğini söyleyerek, “örgütün Suriye ve Irak ortasında hudutları yok sayarak kurduğu terör koridoruyla bu iki bölgeyi birleştirme arayışı içinde olduğunu” belirtmişti.

Hükümete yakın medya kuruluşları Ankara’daki güvenlik kaynaklarına dayandırdıkları haberlerinde Türkiye ile Irak ortasında ortak harekât merkezi kurulacağını ve bu yolla iki ülke üniteleri ortasında eşgüdüm sağlanacağını belirtiyor.

Aynı vakitte Türkiye’nin Irak’taki Pençe Kilit operasyonları kapsamında kurduğu süreksiz üs bölgelerinin genişletilmesi ve lojistik ögelerle tahkim edilmesi de gündemde. TSK’ya yönelik son taarruzlarda çok sayıda askerin ömrünü yitirmesi bu süreksiz üslerin ne kadar güçlü olduğuna yönelik tartışmalar başlatmıştı.

İki ülke ortasındaki güvenlik trafiği

Türkiye’nin Irak ile güvenlik alanındaki son devirdeki görünen ağır diplomasi trafiğinin birinci adımları aslında yaz aylarında atıldı.

Fidan misyona gelmesinin akabinde Ağustos ayında birinci defa gittiği Irak’ta gerek Bağdat idaresi gerekse Irak Kürdistan Bölgesel İdaresi (IKBY) ve Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) yetkilileri ile bir ortaya geldi.

19 Aralık’ta ise Irak’ın Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Fuad Hüseyin Ankara’ya geldi. Dışişleri Bakanlığı’ndaki heyetler ortası görüşmeye Ulusal Savunma Bakanı Yaşar Güler ve Iraklı mevkidaşı Sabit Abbasi de katıldı.

Bu görüşmeden sonra yayımlanan ortak bildiride iki ülke heyetlerinin terörle uğraş, güvenlik ve su alanları başta olmak üzere ikili ve bölgesel bahislerde kapsamlı istişarelerde bulundukları belirtildi. Bildiride ayrıyeten “Taraflar, bu görüşmeler sonucunda iki ülke ortasındaki münasebetlerin her alanda daha da ilerletilmesi ve kapsamlı ve kurumsal bir mahiyette yürütülmesi üzerinde mutabık kalmışlar, bu taraftaki güçlü ortak siyasi iradelerini beyan etmişlerdir” denildi.

6 unsurluk ortak bildiride Türkiye’nin Irak’ın siyasi birliği, egemenliği ve toprak bütünlüğüne verdiği değer tekrar edilirken, “PKK’nın oluşturduğu tehdit” tabirleri de kayda geçirildi.

Bu değerli ziyaretin akabinde ise PKK’dan 22-23 Aralık ve 12 Ocak tarihlerinde gerisi arkasına akınlar geldi. Bu ataklarda 22 asker hayatını kaybetti.

Diplomasi trafiği hücumların akabinde Güler ve Kalın’ın ziyaretleri ile devam ederken, TSK üst seviye kumandanları birkaç gün evvel hudut ötesinde Iraklı yetkililerle bir ortaya gelmişti. Ulusal Savunma Bakanlığı (MSB) kaynakları bu toplantının Pençe-Kilit Harekât bölgesinin sonları içerisinde gerçekleştirildiğini belirterek, “Iraklı yetkililerle olan toplantıda Irak-Türkiye hudut sınırının güvenliği ele alınırken Irak vatandaşlarının güvenliğini arttırmaya yönelik önlemler de görüşüldü. Önümüzdeki devirde bu biçim iş birliği ve uyum toplantıları devam edecektir” diye konuştu.

Bu ortada Bağdat’taki bugünkü güvenlik doruğundan sonra ve muhtemel bir operasyon öncesinde bir öteki değerli adım Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın seçim sonrası bahar aylarında Irak’a yapmayı planladığı ziyaret olarak görülüyor.

Ortak bildiride bu ziyaretin “ikili alakalarda bir sıçrama sağlamasının” umulduğu belirtildi.

Kalkınma Yolu ve güç iş birliği

Bu ortada iki ülke ortasında son devirde güvenlik alanındaki yakınlaşmayı besleyen iş birliği alanları olarak Kalkınma Yolu ve güç iş birliği öne çıkıyor.

Irak açısından olduğu kadar Türkiye için de değerli görülen Kalkınma Yolu ile Doğu Asya ve Basra Körfezi ülkelerinden Irak’ın güneyinde inşa edilen Fav Limanı’na gelecek yüklerin evvel Türkiye’ye, buradan da Avrupa’ya ulaştırılması planlanıyor.

Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Öncü Keçeli, tepeye ait iki gün evvel yaptığı bilgilendirmede masada güç konusunun da olduğunu söyleyerek Irak’taki doğalgaz kaynaklarının geliştirilmesi ve bunların memleketler arası pazarlara sevk edilmesinin ele alınacağını kaydetmişti.

Irak-Türkiye petrol boru sınırı bir müddettir kapalı durumda. Ankara bu boru sınırından sevkiyata başlanabileceğini Irak tarafına iletmiş durumda. Fakat Irak’ın kendi iç politik istikrarlarının yanı sıra farklı nedenlerle sevkiyata başlama konusunda şimdi hazır olmadığı belirtiliyor.