Türkiye’de bugünden tarihinden itibaren geçerli olmak üzere akaryakıtın litre fiyatına 1,37 TL, motorinin litre fiyatına da 1,13 TL artırım geldi Son yapılan artırımla birlikte akaryakıtın litre fiyatı 43,45 TL motorinin litre fiyatı 42,98 TL’ye çıktı.

Yılbaşında evvel ÖTV artırımı ile artan akaryakıt fiyatları akabinde Brent petrol ve döviz kurlarında yaşanan dalgalanma ile değişmeye devam ediyor.

Son artırımın akabinde yılbaşından bu yana fiyatlar akaryakıtta yüzde 26, motorinde yüzde 16 arttı. Ocak 2023’ten bu yana artış ise akaryakıtta yüzde 116, motorinde yüzde 90 oldu.

Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’nun (EPDK) yayınladığı son datalara nazaran 95 oktan akaryakıtın fiyatı Ocak 2023’te 20,11 TL idi. Geçen 14 ayda fiyatlar yüzde 99 arttı. Şubat ayı ortalaması 40,11 TL oldu.

Motorinde de durum değişmedi. Ocak 2023’te litre başına 22,61 TL olan motorin fiyatı Şubat 2024’te yüzde 88 artışla ortalama 42,53 TL’ye yükseldi.

Akaryakıt fiyatları bu seviyeleri ile tüm Avrupa Birliği (AB) ülkelerinin altında bulunsa da satın alma gücü üzerinden değerlendirildiğinde tam aykırısı bir tablo ortaya çıkıyor. Öte yandan Avrupa Birliği ülkelerinde akaryakıt fiyat artışlarının Türkiye’nin gerisinde kaldığı görülüyor.

EPDK datalarına nazaran Şubat 2024’te 27 AB ülkesinde ortalama motorin fiyatı litre başına 1,696 Euro olurken fiyatlar 2023 başından bu yana yüzde 4’ün üzerinde düştü.

AB ülkelerinde ortalama 95 oktan akaryakıt fiyatı da 14 ayda yalnızca yüzde 1,5 arttı.

Akaryakıt artırımları üretim ve nakliye maliyetlerini artırarak gelecek periyot artırımlarının da bir habercisi. Pekala akaryakıt fiyatlarındaki artış devam edecek mi, vatandaşı ne bekliyor?

Akaryakıt fiyatları nasıl hesaplanıyor?

Petrol Piyasası Kanunu’na nazaran petrol alım satımında fiyatlar en yakın erişilebilir dünya hür piyasa şartlarına nazaran oluşuyor. Buna nazaran Akdeniz-İtalyan piyasasında yayınlanan günlük CIF Akdeniz eser fiyatları ve günlük dolar kuru takip ediliyor. Beş günlük ortalama yüzde 3’ü geçerse artış ya da azalış, vergiler hariç elde edilen rafineri çıkış fiyatlarına yansıtılıyor.

Benzin ve motorin fiyatları hesaplanırken ise gümrüksüz rafineri fiyatına ÖTV ve Güç Piyasası Düzenleme Kurumu hissesinin eklenmesiyle KDV hariç rafineri satış fiyatı bulunuyor.

DW Türkçe’ye konuşan güç uzmanı Ali Arif Aktürk, hem Süveyş Kanalı’ndaki ıstıraplar hem de dolardaki yükselişin petrol fiyatlarını etkilediğine dikkat çekiyor.

Ucuz Rus petrolü neden fiyatlara yansımıyor?

Öte yandan Aktürk, Türkiye’de hem rafineri lisansı hem de dağıtım lisansı sahiplerinin son devirde Rusya’ya olan yaptırımlardan ötürü ucuzlayan Rus petrolü aldığına işaret ediyor. Pekala buna karşın fiyatlar neden düşmüyor?

Yunanistan ve Hindistan’ın da Türkiye’deki lisans sahipleri üzere ucuz Rus petrolünden faydalandığını söz eden Aktürk, “Ucuz alıyorlar fakat satarken dünya fiyatlarından satıyorlar” diyor.

Aktürk’ün verdiği bilgiye nazaran bu durum Petrol Piyasası Kanunu’nun 10’uncu Maddesi’ne dayanıyor. Kelam konusu unsurun lisans sahiplerine petrolü milletlerarası fiyattan satma yetkisi verdiğini belirten Aktürk, “Yani İtalya’daki CIF endeksinde belirlenen bir fiyatla satılıyor. Fakat alım maliyetleri milletlerarası piyasalardan değil; daha düşük fiyattan alıyorlar Rus petrolünü ve ürünlerini” diyor.

Akaryakıt fiyatlarının Türkiye’de enflasyonun en kıymetli kalemlerinden biri olduğunu vurgulayan Aktürk, hasebiyle bu durumun EPDK üzere düzenleyici kurumlar tarafından en azından süreksiz mühletle düzenlenmesinde yarar olduğu görüşünde. Petrol Piyasası Kanunu’nun 10’uncu Unsuru’nun askıya alınabileceğine işaret eden Aktürk, “Ya da EPDK’nın tekrar yetkisi var. Maliyetlerdeki bu düşüşü kesinlikle pompaya yansıtmak gerekiyor. Zira enflasyon aldı başını gidiyor. Akaryakıta gelen her türlü artırım, navlun sarfiyatları üzerinden enflasyonu da önemli formda etkiliyor” diye konuşuyor.

DW Türkçe’ye konuşan TMMOB Makina Mühendisleri Odası Güç Çalışma Kümesi Lideri Oğuz Türkyılmaz da Rusya’nın elindeki petrolü ekseriyetle Brent fiyatlarının yaklaşık yüzde 10-15 altında sattığını söylüyor. Türkiye özelinde hangi fiyatın uygulandığının resmi olarak açıklanmadığının altını çizen Türkyılmaz, Türkiye’nin petrol ithalatında rakamsal olarak gerçekleşen düşüşün piyasayı Rus petrolünün yönlendirdiğini gösterdiğini ekliyor.

Akaryakıtta vergi oranları nasıl etkiliyor?

Bu yıl akaryakıt fiyatlarında birinci defa otomatik ÖTV artışı nedeniyle fiyat artışına da gidildi.

Ocak ayının başında, 2023 enflasyonunun muhakkak olmasının akabinde, akaryakıtta ÖTV oranı yüzde 25,6 oranında artırıldı. Buna nazaran ÖTV meblağları 95 oktan akaryakıtta 7,52 TL’den 9,45 TL’ye, motorinde 7,05 TL’den 8,86 TL’ye çıktı. 98 oktan akaryakıtın ÖTV fiyatı ise litrede 7,88 liradan 9,91 liraya çıktı.

Temmuz 2023’te ise akaryakıtta KDV oranı yüzde 18’den yüzde 20’ye yükseltildi.

Hem ÖTV hem de KDV artışları pompaya artırım olarak yansıdı.

Oğuz Türkyılmaz, artan fiyatların yüksek vergi oranlarıyla da irtibatlı olduğu görüşünde. Türkyılmaz, “Her akaryakıt istasyonu bir vergi dairesi ofisi üzere çalışıyor. Açıkçası hem ÖTV hem KDV çok yüksek” diyor.

Fiyatlar daha da yükselir mi?

Ali Arif Aktürk’e nazaran petrol piyasasındaki en büyük telaş Ortadoğu’daki tansiyonun Hürmüz Boğazı’na sıçraması. Buradan geçen petrol kaynaklarının dünya petrolünün yaklaşık yüzde 20’sini oluşturduğunun altını çizen Aktürk, “Böyle bir durum gerçekleşirse hem Brent petrol hem de öteki petrol eserlerinin fiyatları alır başını gider” diyor.

Ancak Husilerin ataklarında bir azalma olur ve Süveyş tekrar eski rejimine dönerse petrol fiyatlarındaki artışın durulacağını lisana getiren Aktürk, fiyatlarda 5 Kasım’da gerçekleştirilecek ABD seçimlerinin de tesirli olabileceği görüşünde.

Aktürk, “Akaryakıt fiyatları Amerikan seçmenini de etkiliyor. Amerika kesinlikle stratejik petrol rezervlerini memleketler arası fiyatların denetim edilmesi gayesiyle kullanır. Yeniden de Süveyş’teki gerginliğin yerini sakinliğe bırakıp bırakmaması fiyatlardaki en değerli belirleyici olacaktır” diyor.

Petrol, son olarak ABD Merkez Bankası’nın (Fed) bu yıl faiz oranlarını düşürmeyi planladığının sinyalini vermesinin akabinde paha kazandı.

Brent petrol 87 dolar, ABD ham petrolü ise 82 dolar civarında seyrediyor.

Editörün notu: Birinci olarak 13.02.2024 tarihinde yayımlanan bu haber akaryakıta gelen son artırımların akabinde bugün güncellenmiştir.