Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, 31 Mart’taki lokal seçim hezimeti sonrasında nasıl bir yol izleyeceği, bunun Türkiye’nin dış siyasetine nasıl yansıyacağı, büyük merak uyandırıyor.

Washington Enstitüsü’nün Kıdemli Araştırmacısı Soner Çağaptay, kısa vadede Türk dış siyasetinde büyük bir değişiklik beklemiyor.

AKP’nin seçim hezimetinde Türk ekonomisindeki gidişatın tesirli olduğuna işaret eden Çağaptay, Erdoğan’ın kısa vadede ekonomiyi tekrar rayına oturtmak isteyeceğini, iktisatta büyümeyi tekrar sağlayabilmesi için de yabancı borsalardan, piyasalardan ve ülkelerden yatırım akışına gereksinimi olduğuna dikkat çekti.

“Bu nedenle Körfez ülkeleri, Rusya ve Avrupa Birliği’nden (AB) kaynak transferi ve yatırım gelmesi için bir müddettir izlediği dış politikayı sürdürecektir” diyen Çağaptay, orta vadede ise durumun değişebileceği öngörüsünü lisana getirdi.

Soner ÇağaptayFotoğraf: privat

Erdoğan orta vadede strateji değişikliğine gidebilir

Erdoğan’ın ekonomiyi toparladıktan sonra kendisinden uzaklaşan seçmenleri geri kazanmaya çalışacağını söyleyen Soner Çağaptay, seçmenin bir kısmının hem iktisattaki gidişat hem de AKP’nin eskiyen yüzünden sıkıldıkları için mahallî seçimlerde sandığa gitmediğini, başka bir kısmının ise daha çok sağda yer alan Tekrar Refah Partisi’ne yöneldiğini kaydetti. “Bunların büyük bir kısmı aslında Tayyip Erdoğan’ı seven, onu yıllardır destekleyen seçmenler” diyen Çağaptay, kelamlarını şöyle sürdürdü:

“MHP son 5 sene AKP’den sıkılan fakat Tayyip Erdoğan’ı seven taban için bir alternatifti. Fakat MHP’nin de yüzü eskidi. Tekrar Refah’ın MHP’ye alternatif olma ihtimali var. Lakin Erdoğan’ın Tekrar Refah’ın tabanına bir ölçü yakınlaşması gerekecek, işte bunu da yeni bir Anayasa ıslahatı ile yapması mümkün. Yine Refah’ın istediği birtakım toplumsal muhafazakar siyasetlerin Anayasa’nın içine entegre edilmesi kelam konusu olabilir. Fakat bu da dış siyasette çok büyük değişim manasına gelmez. Şayet olur da Gazze savaşı devam ediyor olursa Erdoğan’ın daha sembolik adımlar atması kelam konusu olabilir. Fakat o basamakta dahi cumhurbaşkanının İsrail’le alakaları kopartmak istemediğini düşünüyorum. Zira Erdoğan Marmara gemisi krizinden ders çıkardı, İsrail- Filistin sıkıntısında kelam sahibi olmak için Türkiye’nin yalnızca Filistin ile değil İsrail’le de konuşuyor olması gerektiğinin farkında. İşte İsrail’i çok sert eleştiriyor olmakla bir arada alakaları hâlâ ayakta tutuyor olmasının ardına bence bu yatıyor.”

Batılı başkentlerde birinci etapta umut vardı

Bu ortada Batılı başkentlerde Türkiye’deki lokal seçim sonuçları hakkında yapılan birinci tahlillerde üç nokta öne çıktı.

Birincisi, inşa ettiği “tek adam rejimiyle” ülkesinin “rekabetçi otokrasi” olarak sınıflandırılmasına yol açan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Türk halkı nezdindeki popülaritesinin gerilemiş olması. İkincisi, seçmenlerin ağır baskılara karşın Türkiye demokrasisini savunmak ismine inatla direnç sergilemesi ve bu inadı ile ana muhalefetteki CHP’yi 47 yıl sonra Türkiye’nin birinci partisi pozisyonuna taşıması. Üçüncüsü de Erdoğan’ın “irtifa kaybı” olarak nitelendirdiği seçim hezimetini 31 Mart’ı 1 Nisan’a bağlayan gece yaptığı konuşma ile kabul etmiş ve “Bu seçimin galibi demokrasimizdir, ulusal iradedir” diyerek de “Hiçbir suretle milletimizin kararına hürmetsizlik etmeyeceğiz. Milletle inatlaşmaktan uzak duracağız” teminatını vermiş olması.

Türk seçmenin demokrasiye bağlılığı ve bilhassa de Erdoğan’ın seçim yenilgisi karşısında birinci etapta sergilediği ve AB’li diplomatların “ağırbaşlı” olarak nitelendirdikleri tavrı, hem AB’nin Dış Siyaset Yüksek Temsilcisi Josep Borrell hem de AB Komitesi’nin Komşuluk ve Genişlemeden Sorumlu Üyesi Oliver Varhelyi’nin ihtiyatlı da olsa “Türkiye ile ilgileri tekrar canlandırılmaya” hazır oldukları istikametinde açıklamalar yapmalarını beraberinde getirdi.

Manfred WeberFotoğraf: Mikko Stig/Lehtikuva/dpa/picture alliance

AB’den evvel olumlu açıklamalar geldi

Brüksel merkezli fikir kuruluşu Avrupa Komşuluk Kurulu’nun (ENC) Yöneticisi Samuel Doveri Vesterbye, yargı, parlamenter dokunulmazlık ve basın özgürlüğü üzere alanlardaki önemli problemlere karşın lokal seçimlerin Türkiye’de son derece çoğulcu ve istikrarlı bir siyasi partiler sisteminin mevcut olduğunu gözler önüne serdiğine işaret ederek “Borrell’in açıklamasının da işaret ettiği üzere lokal seçimlerin ortaya koyduğu tablo muhtemelen AB’deki siyasi karar alıcıları ve siyasetçileri Türkiye ile iktisat, siyaset ve nihayetinde de güvenlik alanlarında daha yakın ilgilerin geliştirilmesi konusunda motive edecektir” değerlendirmesini aktardı.

Vesterbye haklı çıktı. Dün Avrupa Halk Partisi’nin (EPP) Alman başkanı Manfred Weber, Türkiye ile Gümrük Birliği’nin derinleştirilmesine takviye açıkladı. Weber toplumsal medya hesabından, “EPP olarak daha fazla açılım sergilediği takdirde Türkiye ile Gümrük Birliği ve paydaşlığı derinleştirmeye hazırız” paylaşımını yaparken, tıpkı vakitte AB’nin Türkiye ile uzun vadeli ilgiye açıklık getirmek zorunda olduğuna dikkat çekerek “Türkiye’nin tam üyeliği her iki tarafa da çok yük getirecektir” tabirlerine yer verdi. Erdoğan, demokrasi ve hukuk devletinde yol açtığı gerileme nedeniyle Türkiye’nin üyelik kriterlerinden uzaklaştığını, AB’ye üyeliğin gündemde olmadığını biliyor. Türkiye açıklamalarında “tam üyelik maksadından vazgeçmediğini” vurgulasa da bu evrede öncelikli beklentisini Gümrük Birliği’nin modernizasyonu oluşturuyor.

Ancak dün Van’da yaşanan gelişmeler nedeniyle AB’deki optimist hava değişmeye başladı. AB’den gelen olumlu iletilerin yerini reaksiyon açıklamaları aldı.

Frank SchwabeFotoğraf: DW

Erdoğan’a Van tepkisi

Özellikle DEM Parti’nin oylarını arttırdığı Güneydoğu vilayetlerinde mazbataların seçilmiş kimi adaylara verilmemesi, hatta Van’da seçimi büyük farkla kazanan DEM Parti adayı Abdullah Zeydan’ın seçilme hakkının geri alınması, Vilayet Seçim Kurulu’nun mazbatanın seçimi kaybeden AKP’li aday Abdulahat Arvas’a verme kararı alması, reaksiyona yol açtı.

Sosyal Demokrat Partili (SPD) Frank Schwabe, toplumsal medyada yaptığı paylaşımda Van’daki seçimleri muhalefetteki DEM partisinin kazandığına dikkat çekerek, “Erdoğan hükümetinin seçim galibiyetini tanımaması, tüm demokratik unsurların önemli bir ihlalidir ve güçlü bir memleketler arası protestoya sebep olacaktır” ikazına yer verdi.

Almanya-Türkiye Parlamenterler Grubu’nun Yeşiller Partili Başkanı Max Lucks ise, “DEM’in seçilmiş adayının seçilme hakkının, seçildikten iki gün sonra geri alınması kabul edilemez” açıklamasıyla Abdullah Zeydan’ın yerinin Belediye Başkanlığı binası olduğunu vurguladı.

Bir öbür açıklama da Hür Demokrat Parti’nin (FDP) dış siyaset sözcüsü Ulrich Lechte’den geldi. Lechte, “Erdoğan ve AKP Türkiye’de mahallî seçimlerikaybetti. Bu, muhalefet güçleri ve demokratik sivil halkın verdiği açık bir bildiridir. Artık bu sonuçları kabul etmek Erdoğan’ın bir yükümlülüğüdür. Van’daki üzere sahneler kabul edilemez!” açıklamasını yaptı.

Samuel VesterbyeFotoğraf: privat

AB-Türkiye bağlantılarında ortodoks siyasetleri kriteri

Bu ortada Avrupa başşehirlerinde Erdoğan’ın iktisatta atacağı adımlar da büyük bir dikkatle izleniyor.

(ENC) Yöneticisi Samuel Doveri Vesterbye’e nazaran Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in ortodoks iktisat siyasetlerini ne kadar dengeli bir biçimde uyguladığı, Türkiye’nin önümüzdeki devirde dış dünya ile bağlantılarını etkileyecek değerli bir etken.

“Yani yüksek faiz oranları koruma edilecek mi? Kamu harcamaları sonlandırılacak mı? TL’yi istikrara kavuşturmak ve milletlerarası piyasalarda itimat tesis etmek için gerekli adımlar atılacak mı? Türkiye’nin döviz rezervindeki gidişat ve kamu ihalelerindeki durum yakından izlenecek” diyen Vesterbye, ortodoks siyasetlerinin uygulanmaya devam edilmesi halinde Türkiye’nin orta ve uzun vadede daha sağlıklı bir iktisada kavuşabileceğini, Şimşek’in siyasetlerine devam etmesine müsaade verilmesinin tıpkı vakitte Türkiye-AB ilgileri için de büyük kıymet taşıyacağını kaydetti.

ENC Yöneticisi, “Çünkü ortodoks ekonomi politikaları, Gümrük Birliği müzakereleri de dâhil olmak üzere münasebetlerin geliştirilmesinde kilit rol oynayacaktır” dedi.

Erdoğan Washington’a seçim kaybetmiş başkan olarak mı gidecek?

Peki Türk halkı nezdindeki popülaritesinin gerilediğini gözler önüne seren mahallî seçim sonuçları, Erdoğan’ın milletlerarası siyaset sahnesindeki pozisyonunu nasıl tesirler?

Erdoğan’ı önümüzdeki haftalarda dış siyasette ağır bir diplomasi trafiği bekliyor. Irak’a yapacağı ziyaretin akabinde Erdoğan Türkiye’ye birinci devlet ziyaretini gerçekleştirmesi öngörülen Almanya Cumhurbaşkanı Frank-Walter Steinmeier’ı ağırlayacak. 9 Mayıs’ta ise Erdoğan’ın ABD Başkanı Joe Biden’ın davetlisi olarak Washington’a gitmesi öngörülüyor.

Soner Çağaptay, “Cumhurbaşkanı Erdoğan Washington’a yakın zamanda seçimleri kaybetmiş bir siyasetçi olarak mı gelecek yoksa gelmeden evvel içeride ve dışarıda pozisyonunu güçlendirmeyi hedeflediği adımlar mı atacak?” tabirleriyle herkesin aklındaki soruya dikkat çekti. Bu sorunun karşılığını Erdoğan atacağı adımlarla verecek.

Nicholas DanforthFotoğraf: privat

“Erdoğan partisi AKP’den daha popüler”

DW Türkçe’nin sorularını yanıtlayan ABD’li Türkiye uzmanı Nicholas Danforth, seçim sonuçlarının, Türk hükümetinin ekonomik performansından duyulan memnuniyetsizliğin arttığı bir devirde, aslında Erdoğan’ın partisinden daha tanınan olduğunu teyit eder nitelikte olduğu görüşünde.

Avrupa ve Dış Siyaset Vakfı’nda (ELIAMEP) Türkiye uzmanı Danforth, “Bu durum, Erdoğan’ın son cumhurbaşkanlığı seçimini ulusal güvenlik konusunda çok kutuplaşmış bir referanduma dönüştürme stratejisini haklı çıkarıyor üzere görünüyor. Son iki gün içinde, Kürt ve PKK aksisi tavrını süratle sürdüreceğinin işaretlerini gördük bile. Bu da daha fazla hudut ötesi askeri operasyon, Kürt siyasetinin daha fazla kriminalize edilmesi ve CHP’nin daha fazla vatan haini olarak damgalanmaya çalışılması manasına geliyor” diye konuştu.

Ayrıca Gazze konusunda “yumuşak” ve “ikiyüzlü” olmakla eleştirilen Erdoğan’ın bu algıyı yıkmaya çalışmak için “düşük maliyetli sembolik adımlar atmaya” girişebileceğine yönetim eden Danforth, Erdoğan’ın Washington ziyareti için de şu sözleri kaydetti:

“Tüm bunlar Erdoğan’ın zati garip geçecek olan Beyaz Saray ziyaretini daha da garip bir hale getirecek. Washington işbirlikçi otoriterleri eğlemekten rahatsızlık duymuyor ve idare muhtemelen bu ziyareti İsveç’in NATO üyeliği için ödenecek küçük bir bedel olarak kabul ediyor. Fakat Erdoğan’ın kendi seçmenlerinden adeta fırça yemiş olmasından bu kadar kısa bir müddet sonra ABD’de ağırlanması, daha da makus görünecek.”

DW Türkçe’ye sansürsüz nasıl erişebilirim?