Senegal‘de Müridi tarikatının kıymetli yapılarından ve inşaatında Türklerin de çalıştığı Diourbel Ulu Cami, neredeyse 100 yıllık geçmişiyle tarihe meydan okuyor.

Başkent Dakar’a yaklaşık 150 kilometre aradaki Diourbel kentinde bulunan cami, Afrika’ya mahsus yalın mimarisi ve Müridi tarikatı için taşıdığı mana prestijiyle ülkedeki en değerli mescitler ortasında yer alıyor.

Müridilik’in kurucusu Pir Ahmadu Bamba’nın (1853-1927) ömrünün son 15 yılını geçirdiği Diourbel, birebir vakitte Fransız sömürgeciliğinin İslamiyet’in ülkede yayılmasını engellemek için verdiği gayretin izlerini taşıyor.

İslamiyet’in 11. yüzyılda Kuzey Afrika ve Orta Doğu’dan gelen tüccar ve din alimleri sayesinde ulaştığı Senegal‘de tarikatlar da 19. yüzyıl ortaları ve 20. yüzyıl başlarında süratle yayılmaya başladı.

Senegal, Fransa’nın 19. yüzyılda Batı Afrika’da başlattığı sömürgecilik faaliyetlerinin merkezinde yer alırken, Fransız sömürgeciliğine karşı da tarikatları ve alimleriyle barışçıl lakin yılmaz bir uğraş verdi.

Benin, Burkina Faso, Fildişi Kıyısı, Gine, Mali, Moritanya, Nijer, Senegal ve Togo’nun bulunduğu toprakları kapsayan “Fransız Batı Afrikası” olarak isimlendirilen koloni bölgesi, Senegal’den yönetildi.

Fransızlar, Senegal’de İslam’ın yayılmasını engellemeye çalışsa da tasavvuf temelli tarikatların pasif direnişi sayesinde başarılı olamadı. Bu süreçte bilhassa Bamba’nın sömürgeciliğe karşı şiddet içermeyen çabası, Fransızların reaksiyonunu çekti ve sömürge idaresi, Bamba’yı talebelerinden uzaklaştırmak için Gabon ve Moritanya’ya sürgüne gönderdi.

Yapımında Türklerin çalıştığı Diourbel Camisi

Bu sürgünlerin, Senegallilerin Bamba’ya olan sevgisini artırarak, takipçilerinin daha da çoğalmasını sağladığını gören Fransız sömürge yönetimi, bu sefer de Bamba’yı aşina olmadığı bir kentte mesken mahpusunda tutmaya karar verdi.

Müridilik’i kurduğu kutsal Touba kentine girişi yasaklanan Bamba, o periyot ülkenin geri kalanına göre daha laik nizamın karar sürdüğü Diourbel kentine getirildi.

Ömrünün son 15 yılını Volofçada “Ndiarem” olarak da bilinen Diourbel’de kısmi mesken mahpusunda geçiren Bamba’nın tek başına ayakta durduğu ve yüzünü bir şalla örttüğü meşhur siyah beyaz fotoğrafı da müşahede altında tutulduğu meskenin önünde çekildi.

Bamba’nın yaşadığı meskenin etrafında hayli kısıtlı bir alan içerisinde hareket etmesine müsaade verildi ve her hareketi de Fransızlar tarafından yakından takip edildi.

Ev mahpusunda tutulduğu konutun tam karşısına da Bamba’nın dileği üzerine Diourbel Ulu Cami inşa edildi. Üretimine 1918’de başlanan ve temelini Bamba’nın attığı Diourbel Ulu Cami, 1925’te Bamba’nın vefatından 2 yıl evvel tamamlandı.

Müridi kaynaklarına nazaran, Bamba’nın bir küme talebesi, bir vesileyle İstanbul’a gitti ve oradaki mescitlere hayran kalarak, Türk personelleri Diourbel’e davet etti. Bunun üzerine inşaatta çalışmak üzere Diourbel’e gelen Türk emekçiler bir mühlet kentte ikamet etti.

Bazı rivayetlere nazaran, yaklaşık 100 yıllık geçmişi bulunan tarihi yapı, İstanbul’daki Osmanlı mescitlerinden esinlenilerek inşa edildi.

Türk personellerin o periyot giydiği kıyafetlerin de bugün ülkede “Turki Ndiarem” ismiyle bilinen bir çeşit klasik kaftana ilham verdiği belirtiliyor.