Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın uzun bir ortadan sonra Irak’a gerçekleştirdiği resmi ziyarette Türkiye ile Irak ortasında yeni bir devrin açılmasını hedefleyen toplam 26 evraka imza atılırken, Erdoğan ile Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani “güvenlik iş birliği” konusunda iletiler verdi.

Erdoğan’ın Bağdat ve akabinde Erbil olarak devam eden iki ayaklı ziyareti kendisinin 13 yıl ortadan sonra bu ülkeye yaptığı birinci ziyaret niteliğinde. Türkiye’den cumhurbaşkanı seviyesindeki son ziyaret ise 2009 yılında Abdullah Gül tarafından yapılmıştı. Türkiye ile Irak ortasında yeni bir periyodun açılması için uzun bir vakittir altyapısı hazırlanan Irak ziyaretinde Erdoğan’a kalabalık bir bakan heyeti eşlik etti.

Bu kapsamda Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya, Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler, Ticaret Bakanı Ömer Bolat, Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu, Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı, Güç ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mehmet Fatih Kacır da heyetler ortası görüşmelerde Iraklı mevkidaşları ile bir ortaya geldi.

Hangi mutabakatlar imzalandı?

Ziyaretin birinci ayağı olan Bağdat’ta Erdoğan, Cumhurbaşkanı Abdullatif Reşid ve Başbakan Muhammed Şiya es-Sudani ile görüştü.

Ziyaret kapsamında hazırlıkları daha evvelden yapılarak Irak tarafı ile uzlaşıya varılan ve iki ülke alakalarını stratejik bir çerçeveye oturtmayı hedefleyen çeşitli alanlarda toplam 26 evrak imzalandı.

Bu evraklardan en kıymetlilerinden birisi bağlantıları yapısal çerçeveye oturtmayı amaçlayan “Stratejik Çerçeveye Ait Mutabakat Zaptı” oldu.

Buna ek olarak iki ülke İçişleri Bakanlıkları arasında “Güvenlik İş Birliği Mutabakat Zaptı” da imzalandı.

Türkiye Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı ile Irak Ulaştırma Bakanlığı ortasında uzun vakittir konuşulan “Kalkınma Yolu” projesiyle ilgili mutabakat zaptı da imzalanırken, birebir vakitte Irak tarafı için çok hayati bir mevzu olan Dicle ve Fırat ırmakları ile ilgili olarak “Su Alanında İş Birliği Çerçeve Anlaşması” imzalandı.

Kalkınma Yolu projesi için birebir vakitte Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Irak Başbakanı Sudani himayesinde Irak, Türkiye, Katar ve BAE ortasında Kalkınma Yolu Projesi’nde iş birliğine ait dörtlü mutabakat zaptına da imza atıldı.

Irak’ı Avrupa’ya ve dış dünyaya açacak olan Kalkınma Yolu projesinin finansmanı için Körfez ülkeleri ile bir müddettir temaslar sürdürülüyordu.

İki ülke savunma ve askeri alanında da kimi dokümanlar üstünde uzlaştı. Bu kapsamda “Türkiye Savunma Sanayii Başkanlığı (SSB) ile Irak Savunma Sanayii Kurulu (DIC) Ortasında Savunma Sanayii Alanında Stratejik İş Birliği Mutabakat Zaptı, Türkiye Millî Savunma Bakanlığı ile Irak Savunma Bakanlığı Ortasında Askeri Eğitim İş Birliği Mutabakat Muhtırası, Türkiye Millî Savunma Bakanlığı ile Irak Savunma Bakanlığı Ortasında Askeri Sıhhat Alanında Eğitim ve İş Birliği Protokolü” imzalandı.

Ziyaret çerçevesinde iki ülke ortasında ayrıyeten şu evraklara imza atıldı:

“Türkiye Dışişleri Bakanlığı Stratejik Araştırmalar Merkezi Başkanlığı ile Irak Dışişleri Bakanlığı Dış Hizmetler Enstitüsü Arasında İş Birliği Mutabakat Zaptı, Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) ile Irak Ticaret Odaları Birliği Ortasında Mutabakat Zaptı, Türkiye Devlet Arşivleri Başkanlığı ile Irak Kültür, Turizm ve Eski Eserler Bakanlığı Milli Kütüphanesi ve Arşivi Ortasında Mutabakat Zaptı, Türkiye Diyanet İşleri Başkanlığı ile Irak Sünni Vakfı Divanı Ortasında İslami İşler Alanında İşbirliği Mutabakat Zaptı, Türkiye ile Irak hükümetleri Ortasında Medya ve Bağlantı Alanında İşbirliğine Ait Mutabakat Zaptı.”

Bunlara ek olarak çalışma hayatı, sıhhat ve tıp, eğitim, aile, kültür ve turizm, yatırımların karşılıklı teşviki ve korunması, güç, spor, adalet, tarım, bilim ve teknoloji, eser güvenliği üzere farklı alanlarda dokümanlara imza atılırken, iki ülke ticaret bakanlıkları ortasında ortak komite kurulması da kararlaştırıldı.

Irak Başbakanı Sudani ve Cumhurbaşkanı ErdoğanFotoğraf: Turkish Presidency/Murat Cetinmuhurdar/Handout/Anadolu/picture alliance

Erdoğan’dan yeni devir ve PKK mesajları

Görüşmelerin akabinde Erdoğan ile Sudani ortak basın toplantısı düzenlerken, mutabakatların imza merasimi de gerçekleştirildi.

Erdoğan ortak basın toplantısında ziyaretinin ve imzalanan mutabakatların Türkiye-Irak ilgilerinde “yeni bir dönüm noktası” olacağına inandığını belirterek, imza atılan stratejik çerçeve mutabakatının iki ülke için sağlam bir yol haritası olacağını kaydetti.

Söz konusu muahedeyi “Güvenlik, terörle gayret, iktisat, ticaret, güç, ulaştırma, etraf, hudut aşan sular, sıhhat, eğitim üzere pek çok alanda teknik müzakerelerin sürdürülmesini ve takibini sağlayacak ortak daimî komiteler kurulmasına karar verdik” kelamlarıyla anlatan Erdoğan, imzalanan başka dokümanların de hayata geçirilmesi için uyum içinde olacaklarını kaydetti.

Erdoğan’ın basın toplantısında vurgu yaptığı bir öteki mevzu PKK ile uğraş oldu.

Görüşmelerin en kıymetli gündem unsurlarından birisini “güvenlik ve terörle mücadelenin” oluşturduğunu söyleyen Erdoğan, kelamlarını şöyle sürdürdü:

“Irak topraklarından Türkiye’yi maksat alan terör örgütü PKK’ya ve uzantılarına karşı alabileceğimiz müşterek adımları istişare ettik. PKK’nın Irak’ta yasaklı örgüt ilan edilmesini memnuniyetle karşıladık. Resmen terör örgütü ilan edilerek Irak topraklarındaki varlığının en kısa vakitte sonlanacağına olan güçlü inancımı bu vesileyle mevkidaşlarımla paylaştım. Bu komşuluk ve kardeşlik hukukumuzun da gereğidir. Irak hükümetinin bu doğrultuda atacağı her adımda gereksinim duyacağı tüm dayanağı sağlamaya hazırız.”

Irak için çok kıymetli olan “su” konusuna da değinen Erdoğan, bu alanda Irak’ın yaşadığı kahırların farkında olduklarını söz ederek, “Şu bir gerçek ki iklim krizi ve kuraklık Irak olduğu kadar Türkiye’yi ve dahi bütün dünyayı olumsuz etkiliyor. Ayrıyeten su ölçüsü kadar israfın önüne geçilerek suyun verimli kullanılması da önemlidir” diye konuştu.

Erdoğan, kurdukları ortak daimî komitenin su alanındaki iş birliğini ele alacağını da kaydetti.

Basın toplantısının akabinde Türkmenlerle de bir ortaya geleceğini söyleyen Erdoğan, akabinde Erbil’e gideceğini hatırlattı. Erdoğan Irak’ta siyaset yelpazesindeki hassas istikrara de atıfta bulunarak, şöyle konuştu:

“Irak’a yönelik siyasetimizde farklı etnik, mezhebi yahut dini kesitler ortasında ayrım gözetmediğimizin bilinmesini isterim. Hangi etnik kökene ve mezhebe mensup olursa olsun Irak halkı bizim kardeşimizdir, dostumuzdur. Tüm Iraklı bir bütün olarak görüyor ve Irak’ın demografik zenginliğine büyük paha veriyoruz.”

Irak Başbakanı Sudani’den güvenlik iş birliğine atıf

Basın toplantısında Irak Başbakanı Sudani de imzalanan dokümanlara ait bilgi vererek güvenlik iş birliği konusunda konuştu.

Rudaw’a nazaran Sudani “Türkiye ve Irak’ın istikrarını sağlayacak güvenlik işbirliğinde mutabık kaldık” derken, kelamlarını şöyle sürdürdü:

“Irak topraklarından öbür bir ülkeye hücum düzenlenmesine müsaade veremeyiz. Irak ve Türkiye’nin güvenliği parçalanamaz bir bütündür.”

Ziyaret ve Irak tarafının açıklamaları Türkiye’nin yakında PKK ile çaba için yapmayı planladığı operasyon öncesi değer taşıyordu. Erdoğan 4 Mart’taki kabine toplantısından sonra “İnşallah bu yaz, Irak hudutlarımızla ilgili sıkıntıyı kalıcı olarak tahlile kavuşturacağız. Irak-Suriye hudutları boyunca 30-40 kilometre derinliğinde güvenlik koridoru oluşturacağız” demişti.

Sudani, stratejik iş birliği için yol haritası olması için pek çok evraka imza attıklarını da söyleyerek, su konusunda Dicle ve Fırat ile ilgili ortak kimi projeler ve alt yapının geliştirilmesine ait çalışmaların gündemde olacağı bilgisini verdi.

Bağdat’ın akabinde Erbil ikinci durak

Erdoğan’ın Bağdat’ın akabinde ziyaretinin ikinci durağı Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nin (IKBY) başşehri Erbil olacak.

IKBY Başkanı Neçirvan Barzani Erdoğan temaslarını Bağdat’ta sürdürdüğü sırada toplumsal medya hesabından Türkçe bir paylaşım yaparak “Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Bağdat ve Erbil’e yaptığı tarihi ziyaret bölgede hassas bir periyoda denk geliyor” tabirlerini kullandı.

Barzani, Irak ve Kürdistan Bölgesi ile Türkiye ortasındaki güçlü siyasi, ekonomik ve güvenlik bağlarının kıymetli olduğunu belirterek, “Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı Erbil’de ağırlamaktan memnunluk duyuyorum. Barış, istikrar, ekonomik kalkınma üzere kıymetli hususları ele alacağız” dedi.

Erbil’deki gündem başlıklarının PKK ile gayretin yanı sıra güç olması da bekleniyor. Yarı özerk durumdaki Kürt bölgesinden Türkiye’ye uzanan Kerkük-Yumurtalık petrol boru sınırı memleketler arası tahkim mahkemesinin Ankara’nın Irak merkezi hükümetini baypas eden petrol ihracatı için Irak’a 1,5 milyar dolar ödemesine hükmetmesinin akabinde Mart 2023’ten bu yana kapalı durumda.

Petrol ve gaz gelirlerinin paylaşımı konusu Bağdat ile Erbil ortasındaki tartışmalı mevzulardan birisi.