Türkiye, tüm dünyada 125 yıldır Personel Bayramı olarak anılan 1 Mayıs Milletlerarası Birlik, Çaba ve Dayanışma Günü’ne yeniden Taksim tartışmaları ve yasaklar eşliğinde hazırlanıyor.

İstanbul Valisi Davut Gül, 1 Mayıs Emekçi Bayramı’nı Taksim Meydanı’nda kutlamanın bu yıl da yasak olduğunu açıkladı. Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) Taksim yasağına karşı geçen yıl verdiği “hak ihlali” kararını hatırlatan sendikalar ve meslek kuruluşları karara reaksiyon göstererek Taksim ısrarını sürdürüyor.

Taksim’in sembolik önemi

1 Mayıs’ın sol için ideolojik olarak tarihi bir kıymeti bulunuyor. Her yıl 1 Mayıs’ta yalnızca çalışanlar değil, aydınlar, sanatkarlar, öğrenciler, bayanlar ve toplumun farklı kesitleri emek ve demokrasi gayretinde birleşiyor.

Taksim Meydanı ise demokrasi ve emek çabası hafızasıyla toplumun belleğinde yer edinen değerli yerlerden biri. Meydan’ın sol hareket ve işçiler için sembolik bir manası var.

Türkiye’nin birinci geniş iştirakli 1 Mayıs kutlamaları 1976’da Devrimci Emekçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) öncülüğünde bu Meydan’da yapıldı. Bir sonraki yıl da Türkiye tarihinin en kanlı katliamlarından biri 1 Mayıs 1977’de Taksim’de yaşandı.

Kanlı 1 Mayıs ve sıkıyönetim

O tarihte sol ve emekçi hareketi çok güçlüydü ve giderek güçleniyordu. 1 Mayıs 1977’de Taksim Meydanı’ndaki kutlamalara yaklaşık 500 bin kişi katılmıştı. Meydana bakan Sular İdaresi binası ve bugünkü The Marmara Oteli üzerinden açılan ateş sonrası 37 kişi hayatını kaybetti, yüzlerce kişi yaralandı. Failleri bulunamadı. Her yıl 1 Mayıs’ta hayatını yitirenler için Çıkarı yokuşu başına karanfiller bırakılıyor. Şişhane ve Kadıköy’de de anma yapılıyor.

Sendika temsilcilerine nazaran bu katliam, Türkiye’yi 12 Eylül karanlığına ve darbe şartlarına götüren değerli bir dönüm noktası oldu.

Kanlı 1 Mayıs’ın akabinde 1978’de daha kalabalık bir 1 Mayıs kutlaması yapılsa da akabinde sıkıyönetim şartları geldi. 12 Eylül darbesiyle birlikte Taksim Meydanı’nda 1 Mayıs aktiflikleri yasaklandı. 2007 yılında gözaltılara karşın Taksim’e çıkıldı.

“Güç kullanılarak” durduruldular

2010 yılında ise AKP hükümeti, Taksim’i tekrar 1 Mayıs kutlamasına açtı. Lakin 1 Mayıs burada üç yıl üst üste coşkuyla ve hiçbir sorun yaşanmadan kutlansa da bu uzun sürmedi. 2013’ten itibaren yasaklar tekrar devreye girdi.

Dönemin İstanbul Valisi Hüseyin Avni Memnun, 1 Mayıs’ta miting yapmak için Taksim Meydanı’na gidenlerin “güç kullanılarak” durdurulacağını açıkladı. O denli de oldu. Taksim için Beşiktaş, Şişli, Tarlabaşı tarafından yola çıkan, ortalarında DİSK, Türk-İş, Kamu İşçileri Sendikaları Konfederasyonu (KESK), Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB), Türk Tabipleri Birliği (TTB) ve farklı siyasi partilerin olduğu kortejler polisin sert müdahalesiyle karşılaşırken çok sayıda kişi yaralandı, 72 kişi ise gözaltına alındı. DİSK’in Şişli binası da gaz bombalarının maksadı oldu.

Sendikalar ve meslek odaları, 2014 ve 2015 yıllarında da 1 Mayıs Personel Bayramı’nı Taksim Meydanı’nda kutlama kararı nedeniyle polis müdahalesi ve gözaltılarla karşılaştı. Yasak kararı Anayasa Mahkemesi’ne taşındı.

Kutlamaların adresi değişmişti

DİSK, 2016’ya kadar Taksim iradesiyle öteki bir meydanda 1 Mayıs kutlamasa da 10 Ekim Ankara Gar Katliamı bir kırılma noktası oldu ve kutlamalar tekrar Taksim dışındaki alanlara kaydı.

Son yıllarda Türk-İş, 1 Mayıs için İstanbul dışındaki vilayetleri tercih ederken, DİSK, KESK, meslek odaları ve CHP, HDP üzere muhalefet partileri 1 Mayıs’ı İstanbul, evvel Bakırköy’de sonra Maltepe’de kutlamaya başladı. DİSK’e bağlı birtakım sendikalarla birlikte Umut Sendikası (Umut-Sen), İnşaat Çalışanları Sendikası üzere sendikalar ise bu periyotta Taksim yasağına karşı çıkmayı sürdürürken gözaltılarla karşılaştı.

Sendika ve meslek odalarının Taksim yasağına ait yaptığı AYM başvurusu geçen yıl sonuçlandı.

Anayasa Mahkemesi geçen yıl Ekim ayında aldığı kararla Taksim Meydanı’nda yapılacak 1 Mayıs kutlamalarının yasaklanmasının hak ihlali olduğunu bildirdi. AYM, Taksim’de kutlama yapılmasının engellenmesinin “Anayasa’nın 34. unsurunda teminat altına alınan toplantı ve şov yürüyüşü düzenleme hakkının engellenmesi” olduğuna karar verdi ve Taksim’in personeller açısından sembolik manası olduğunu belirterek, “Taksim Meydanı işçilerin ortak hafızasıdır” dedi.

Geçen yıl da 1 Mayıs kutlamalarına polis müdahale etmiştiFotoğraf: KEMAL ASLAN/REUTERS

AYM’nin hak ihlali kararı 1 Mayıs kutlamalarının Taksim’de yapılmasının önünü açtı.

Sendikalar ve odalar Taksim’de olacak

DİSK Genel Başkanı Arzu Çerkezoğlu, 2 Nisan’da bütün konfederasyonlara, sendikalara ve işçilere seslenerek yaklaşan 1 Mayıs Emekçi Bayramı için Taksim Meydanı’na davet yaptı.

“1 Mayıs’ta demokrasi artık, Taksim artık diyoruz. Kararımız nihaidir. 1 Mayıs sabahında bir elimizde karanfil, bir elimizde çocuklarımızla Taksim Meydanı’na yürüyeceğiz” diyen Çerkezoğlu, akabinde da öteki emekçi örgütlerle birlikte resmi başvuruyu İstanbul Valiliği’ne yaptı.

DİSK ile birlikte KESK, TMMOB, TTB ve Türk Dişhekimleri Birliği (TDB) de 1 Mayıs’ta Taksim’de olacaklarını duyurdu.

Ancak Anayasa Mahkemesi’nin 5 ay evvel verdiği hak ihlali kararına karşın Taksim Meydanı yeniden 1 Mayıs kutlamalarına kapatıldı. İstanbul Valisi Davut Gül, 23 Nisan kutlamalarının akabinde yaptığı açıklamada, “1 Mayıs 2012 yılından itibaren Taksim’de kutlanmıyor. Münasebetiyle Taksim bu manada bu çeşit aktifliklerin tamamına kapalı. Biz başta DİSK, KESK ve gibisi kuruluşlar olmak üzere talep eden herkesle konuştuk. Taksim’de bu sene olmayacağını kendilerine izah ettik” dedi.

Yerlikaya: Yasak yok kısıtlama var

İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya ise Anayasa Mahkemesi kararının güzel okunması gerektiğini belirterek, kararı “Bir yasak yok kısıtlama var” diye savundu.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan da tartışmaya ”Taksim’de hayatlarını kaybeden işçilerimizin isimlerini bile hatırlamayanların, onların aziz anılarını kullanarak, bu alanda kitlesel kutlama inadı, 1 Mayıs’ın dayanışma ruhunu zedelemektedir” kelamlarıyla katıldı.

Taksim’de yasak kararına karşı muhalefetten de sendika ve meslek odalarından da reaksiyon geldi.

Ana muhalefet partisi CHP’nin Genel Lideri Özgür Özel TBMM küme toplantısında Taksim’in 1 Mayıs’a açılması için davet yaptı. Özel, AYM kararlarının bağlayıcılığına işaret ederek “Türkiye Cumhuriyeti bir anayasa devletidir… Bu ülkede şayet devlet olacaksa, yani insanların canı ve malı inançta olacaksa en üstteki cumhurbaşkanından en sade vatandaşa kadar herkes bu Anayasa’ya bağlı olacak” tabirlerini kullandı.

DİSK Genel Lideri Çerkezoğlu ise Türkiye Barolar Birliği Lideri Erinç Sağkan ve Anayasa hukukçusu Prof. Dr. İbrahim Kaboğlu ile açıklama yaptı.

“Milyonlarca yürek Taksim Meydanı’yla atacak”

“Milyonların gözü kulağı İstanbul Taksim 1 Mayıs alanında olacak ve milyonlarca yürek Taksim Meydanı’yla atacak” diyen Çerkezoğlu, “Taksim, 1 Mayıs alanıdır ve bu hukukî, tarihi, toplumsal bir hakikattir. Taksim’in 1 Mayıs alanı olduğu gerçeğinin 2013 yılından beri büsbütün keyfi bir biçimde yok sayılmasına, inkâr edilmesine 11 yıl sonra 2024 1 Mayıs’ında artık son verilmelidir” diye ekledi. Sağkan ve Kaboğlu da Anayasa Mahkemesi’nin verdiği “hak ihlali” kararına uyulması daveti yaptı.

Altmış dört müellif ve sanatçı ise 1 Mayıs kutlamalarının adresinin Taksim Meydanı olduğuna dikkat çekerek “yasakçı tavra son verilmesi” tarafında davette bulundu. Davet metninde “Özgürlük içinde kutlanacak bir bayram ülkemize yeterli gelecektir” denildi.

DİSK, KESK, TMMOB, TTB ve TDP, 1 Mayıs 1977’de hayatını yitirenleri anmak için pazar günü Çıkarı Yokuşu, Şişhane ve Kadıköy’de bir ortaya gelecek. Sendika ve meslek odaları 1 Mayıs’ı Taksim’de kutlama kararından vazgeçmiyor.

DW Türkçe’ye sansürsüz nasıl erişebilirim?