Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü’nün (OECD) yıllık çalışma saatleriyle ilgili paylaştığı datalar birinci bakışta ürkütücü gelebilir. Zira bu bilgilere nazaran 2022 yılında ABD’deki ortalama yıllık çalışma saati 1810, Türkiye’de 1732, Almanya’da ise yalnızca 1340 saat.

Ancak iş gücü piyasası uzmanı Enzo Weber, bu datadan Almanların tembelleştiği sonucunun çıkartılmaması gerektiğini söylüyor. Weber, İstihdam Piyasası ve Mesleksel Araştırmalar Enstitüsü’nde (IAB) araştırmalar yürütüyor. Bu enstitü, Federal İstihdam Dairesi’ne bağlı bir niyet kuruluşu pozisyonunda.

Weber, Almanya’nın öbür birçok ülkeye kıyasla çok yüksek bir bayan istihdam oranına sahip olduğuna dikkat çekerken, yaklaşık her iki bayandan birinin yarı vakitli çalıştığı bilgisini paylaşıyor, bunun da yıllık ortalama çalışma saatlerini düşürdüğüne işaret ediyor.

Örneğin şayet bir ülkede iki erkek on saat çalışıyorsa, ortalama çalışma müddeti on saattir (10+10):2=10. Şayet öteki bir ülkede iki erkek on saat ve bir bayan dört saat çalışıyorsa, ortalama çalışma mühleti sekiz saattir (10+10+4):3=8.

Almanlar daha az değil, daha fazla çalışıyor

Enzo Weber, OECD’nin bilgilerinin aslında tam bilakis Almanya’da daha fazla çalışıldığını ortaya koyduğunu söylüyor.

Almanya’da erkeklerin tam vakitli çalıştığı, bayanların ise meskende oturduğu günler artık geride kaldı. Bugün bayanların yüzde 77’si çalışıyor. Bu oran, birden fazla bayan yarı vakitli çalışıyor olsa da, iş dünyasındaki bayan oranının son 30 yılda kıymetli ölçüde arttığı manasına geliyor.

Enzo WeberFotoğraf: IAB/picture alliance/dpa

Daha az çalışma dileği yok değil

Gerçi Almanların daha az çalışmak istedikleri de bir gerçek. Anketler de bu eğilimi gösteriyor. IAB’nin bir araştırmasına nazaran tam vakitli çalışan bayanların neredeyse yarısı çalışma saatlerini altı saat azaltmak istiyor. Erkeklerde ise daha az çalışmak isteyenlerin oranı daha yüksek. Yüzde 60’ı çalışmalarını yaklaşık 5,5 saat azaltmak istiyor. Lakin bu istek yeni değil, daha az çalışma isteği onlarca yıldır var ve vakit içinde çok da değişmedi.

Z jenerasyonu da ününden daha iyi

Z jenerasyonu olarak isimlendirilen ve 1995 ile 2010 yılları ortasında doğan şahısların prestiji, bilhassa iş hayatı ve çalışma saatleri kelam konusu olduğunda aslında makus. Mümkün olduğunca çok boş vakit ve mümkün olduğunca yüksek maaş istedikleri sık sık gündeme getiriliyor. Fakat Enzo Weber bunu da doğrulamıyor.

İş gücü piyasası uzmanı Weber, Z jenerasyonunun çoğunluğunun işte başarılı olmaya ehemmiyet atfettiklerini, kendilerinden evvelki jenerasyonlardan farklı olmadıklarını söyleyerek şu bilgileri aktarıyor:

“Bence herkes mümkün olduğunca çok boş vakit ve yüksek maaş istiyor… Gençler ile ilgili ulaştığımız bilgiler: Çalışma saatleri isteğinde olağandışı bir durum yok, mesleksel bağlılıkta olağandışı bir gerileme yok, evvelden olduğundan daha fazla oranda iş değişikliği yok.”

“Çalışma hayatında esnekliğe gereksinim var”

Bu ortada Almanların hayat şekilleri da değişti. Weber, “Artık ekonomik mucize periyodundaki tek kişinin para kazandığı hane halkı artık neredeyse hiç yok” diyor. Günümüzde ekseriyetle her iki eşin de çalıştığını ve bu nedenle aşikâr bir esnekliğe muhtaçlık duyulduğunu anlatıyor.

Enzo Weber, “Herkes hayatının hangi evresinde ne kadar çalışacağını seçmekte özgür olmalı” diyor. Haftada 5 ya da 4 iş günü üzere düzenlemelere gerek olmadığını savunan Weber’e nazaran bireylerin tüm hayatları boyunca ne kadar çalışacaklarını kendilerinin belirlemesi gerektiğini savunuyor.

İş gücü piyasası uzmanı, “Daha esnek çalışma modelleri, emeklilik çağındaki insanları da çalışmaya devam etmeleri için motive edebilir” görüşünü aktarıyor.

Weber’e nazaran, koronavirüs salgını esnek ve taşınabilir çalışmanın işe yaradığını gösterdi ve artık bunun geri dönüşü yok. Uzman, ayrıyeten çalışma hayatının insanların şad olacağı halde düzenlenmesinin mantıklı olacağının da altını çiziyor.

İş gücü piyasasındaki pazarlık konumları değişti

Günümüzde daha kısa ve esnek çalışma saatleri taleplerinin hayata geçirilmesi mümkün. Kitlesel işsizliğin yaşanmadığı bu periyotta, Covid salgını sırasında edinilen deneyimler ve iş gücü açığı buna imkan sağlıyor.

Peki “daha az çalışmak”, vasıflı iş gücüne yönelik artan talep ve refah kaybına uğramama dileğiyle nasıl bağdaşıyor? Yalnızca demografik eğilimler nedeniyle 2035 yılına kadar Alman iş gücü piyasasında yaklaşık yedi milyonluk iş gücü açığı olacağı belirtiliyor.

Verimlilik kilit bir faktör

Çalışılan saat sayısının artmaması, hatta azalması durumunda kullanılabilecek bir kaldıraç, işin kalitesini, yani verimliliği artırmaktır.

İnsanları azamî çalışma saatlerine zorlamanın mantıksız olduğunu söyleyen Weber, yapılan işin kalitesinin artırılması gerektiği görüşünde. Bunun da daha fazla eğitim, dijitalleşmeye yatırım, yapay zeka ve iktisadın ekolojik olarak tekrar yapılandırılması yoluyla yapılabileceğini söylüyor.

Weber proaktif bir kalifikasyon siyasetinin değerli olduğuna inanıyor. Uzman, çalışanlar yapısal değişimin gerisinde kalana kadar beklenmemesi gerektiğini, bunun yerine insanları inisiyatif alabilecekleri ve etkin bir rol oynayabilecekleri bir pozisyona getirmenin değer taşıdığına işaret ediyor.

Verimlilik artışı yavaşladı

Ancak şu sıralar verimlilik açısından işler pek de iç açıcı görünmüyor. Weber, “durgunluk hakim” diyor. Global McKinsey Enstitüsü (MGI) tarafından yapılan bir araştırmaya nazaran Almanya 1997 ve 2007 yılları ortasında yüzde 1,6’lık bir verimlilik artışı yakaladı. Lakin 2012 ile 2019 yılları ortasında bu oran yarı yarıya azaldı, yüzde 0,8’e geriledi.

Bu durum kısmen, emek ağır hizmetler üzere alanlarda çok iş imkanı yaratılmış olmasından kaynaklanmakta. Bakım, eğitim ve sıhhat bölümlerinde verimlilik artışı daha sonlu ölçüde mümkün.

Marcel FratzscherFotoğraf: Bernd von Jutrczenka/dpa/picture alliance

Genel iktisattaki verimlilik de geriledi, birçok şirket nitelikli eleman meşakkati nedeniyle çalışanlarını elinde tutmaya devam ediyor, bu da iş gücü maliyetlerinin düşürülemediği manasına gelmekte. Bu da verimliliği düşürüyor.

Alman Patronlar Birliği’nin (BDA) Dijital Kurulu’na nazaran teknolojik gelişime, dijitalleşmeye ve ekolojik dönüşüme yapılan yatırımlar da artırılmalı.

Ayırca hala kullanılmayan iş gücü potansiyeli de mevcut. Berlin’deki Alman İktisat Araştırmaları Enstitüsü’nden (DIW) Marcel Fratzscher, “Bu yalnızca bayanların istihdamı ve yarı vakitli çalışan insanların çalışma saatlerindeki artış için değil, tıpkı vakitte okul yahut mesleksel nitelikleri olmayan ve çoklukla erken bir kademede iş hayatının üretken bir kesimi olmak için birçok fırsattan yoksun kalan çok sayıda göçmen ve Alman için de geçerlidir” diyor.

DW Türkçe’ye sansürsüz nasıl erişebilirim?