Alman Federal Meclisi’nde görüş bildiren hukukçular, uzmanlar ve insan hakları savunucuları “Standartlara uymayan kulüpten atılmalı” diyerek Avrupa Kurulu’nun artık Osman Kavala’yı özgür bırakmayan Türkiye’ye karşı daha sert tavır takınması gerektiği savundu.

Federal Meclis İnsan Hakları Kurulu, Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi’nin (AİHS) yürürlüğü girmesinin 71’inci ve İnsan Hakları Kozmik Beyannamesi’nin kabul edilmesinin 76’ınci yıldönümü vesilesiyle Berlin’de özel bir oturum düzenledi.

Avrupa Konseyi’nin kurucu üyeleri ortasında yer alan Türkiye, AİHM’in Kavala’nın hür bırakılması tarafındaki kararını uygulamayı reddediyor.Fotoğraf: Dwi Anoraganingrum/Panama Pictures/picture alliance

Pazartesi günü düzenlenen oturumda, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) ve Avrupa Kurulu’nun AİHS’nin uygulanmasının garanti altına alınmasında oynadıkları rol masaya yatırıldı.

Türkiye’nin Konsey’in güvenirliğini zedelediği uyarısı

Oturuma davet edilen hukukçular, uzmanlar ve insan hakları savunucuları hem kelamlı hem de yazılı olarak kurulun sorularını yanıtladı.

Yöneltilen sorular ortasında “AİHM’in rolünün güçlendirilmesi için ne yapılmalı?”, “Kararların aktif bir formda uygulanması nasıl sağlanabilir?”, “AİHS’nin tesirli bir biçimde uygulanması için Avrupa Kurulu kurumlarının elinde bulundurduğu araçların kullanımını nasıl değerlendiriyorsunuz?” üzere sorular yer aldı.

Uzmanlar, bu sorulara verdikleri karşılıklarda iş insanı ve insan hakları aktivisti Osman Kavala ile HDP’nin eski eş genel liderleri Selahattin Demirtaş ve Figen Yüksekdağ’ın özgür bırakılması istikametinde AİHM’nin verdiği kararları uygulamamakta direnen Türkiye’ye de dikkat çektiler. AİHM kararlarını uygulamamakta direnenlerin “demokrasiler kulubünden” çıkartılması gerektiğini savunan uzmanlar, aksi takdirde Avrupa Kurulu’nun güvenirliğini yitireceği ihtarında bulundu.

HDP’nin eski eş liderleri Selahattin Demirtaş ve Figen Yüksekdağ.Fotoğraf: picture-alliance/AP Photo/L. Pitarakis

“AİHM kararlarını uygulamayanlara daha sert karşılık verilmeli”

Oturuma katılan uzmanlardan biri olan Dr. Günter Schirmer, Türkiye üzere AİHM kararlarını uygulamayanlara daha sert karşılık verilmesi gerektiğine işaret etti.

Avrupa Kurulu Parlamenterler Meclisi Hukuk İşleri ve İnsan Hakları Komisyonu Sekretaryası Başkanı Schirmer, Avrupa Konseyi’ne üyelik için hukukun üstünlüğü üzere belli taban standartların yerine getirilmesi gerektiğinin altını çizdi.

Avrupa Kurulu’na AİHS’de tanımlanan insan haklarının mümkün olan en düzgün formda uygulanmasını sağlama iradesine sahip ülkelerin üye olması gerektiğine dikkat çeken Schirmer, bu iradeyi paylaşmayan ülkelerin artık bu kulübün bir üyesi olamayacağını, “Kendisine hürmet duyan her kulüp, kırmızı çizgiler çizer. Bunlara riayet etmeyenler üye olamaz ya da üye kalamaz” kelamlarıyla aktardı.

Günter Schirmer, değerlendirmesinde üyelerin AİHM kararlarına uymasını sağlamak için öngörülen prosedürler bulunduğunu, bunların da uygulanması gerektiğini savundu. Schirmer, Türkiye’ye dikkat çekerek şu görüşe yer verdi:

“Kanaatimce Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi, bilhassa de Türkiye’nin Kavala davasında yaptığı üzere, bir devletin bir kararı uygulamayı açıkça reddetmesi halinde, kararların uygulanmamasına daha sert reaksiyon verebilir ve vermelidir.”

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi.Fotoğraf: Vincent Kessler/REUTERS

Bazı üye ülke hükümetlerinin, ülkelerinde insan haklarının içinde bulunduğu durumun eleştirilmesini olabildiğince önlemeye çalıştıklarını söyleyen Schirmer, bu hükümetlerin Avrupa Kurulu üyeliğini prestij ve birebir vakitte yatırım çekmek için hukuk güvenliği ile hukukun üstünlüğünü belgeleyen bir tıp pak kağıdı üzere kullanmaya çalıştıklarına işaret etti, “Bunu da ucuza, yani kendi iktidarlarını tehlikeye atmadan almak istiyorlar” dedi.

Günter Schirmer, Avrupa Kurulu kurumlarının ise “bu pak kağıdını” fakat gerçek hukuk devleti ıslahatları, bilhassa de işleyen ve her şeyden evvel bağımsız bir yargının yine inşası, niyet özgürlüğünün de korunması kuralıyla vermesi gerektiğini savundu.

“Standartlara uymayanlar kulüpten atılmalı”

Avrupa İstikrar İnisiyatifi Başkanı Gerald Knaus da AİHM kararlarını yok sayan ve uygulamayan üyelere karşı daha kararlı bir tavır sergilenmesi gerektiğini savunuyor.

Avrupa Kurulu’nun geçmişte AİHM kararlarını sistematik olarak uygulamayan Azerbaycan ve Rusya’ya karşı çok tutarsız yaklaşım sergilediğine, Almanya’nın uzun mühlet tüm aksiliklere karşın Rusya’yı Konsey’de tutmaktan yana tutum aldığına işaret eden Knaus, bunun Konsey’e büyük ziyan verdiğine, bu yanlışların tekrarlanması gerektiğine vurgu yaptı.

Uzmanlara nazaran siyasi tutukluların olmadığı bir Avrupa gayesine ulaşmak için Türkiye’nin de atması gereken adımlar bulunuyor. Fotoğraf: SWR

Knaus, bu yanlışların yol açtığı “güvenirlik krizinin” nasıl aşılabileceğine ait değerlendirmelerini de aktardı. Avrupa Kurulu’nun bir “demokrasiler kulübü” olduğunun üyelere hatırlatılması gerektiğini belirten Knaus, standartlara uymayan ülkelerin de kulüpten atılması gerektiğinin altını çizdi.

“Türk makamları isteksiz”

Federal Meclis İnsan Hakları Kurulu’nun sorularını yanıtlayan bir öbür uzman da Memleketler arası Af Örgütü Almanya’nın Genel Sekreter Yardımcısı Christian Mihr’di. Mihr, giderek daha az sayıda hükümetin Avrupa insan hakları sistemine bağlılık sergilemesinin son derece telaş verici olduğunu söyleyerek Türk hükümetine işaret etti.

Rusya’nın Avrupa Kurulu üyeliğinden çıkartılması kararınında geç kalındığına, bunun AİHM kararlarını hiçe sayan öbür üyelerde tekrarlanmaması gerektiğine vurgu yapan Mihr, Avrupa Kurulu’nun Türkiye hakkında başlattığı ihlal sürecine karşın Osman Kavala’nın hala tutuklu olduğunu anımsattı.

Uluslararası Af Örgütü Almanya’nın Genel Sekreter Yardımcısı Christian Mihr.Fotoğraf: DW

Türkiye’nin Selahattin Demirtaş ve Figen Yüksekdağ’ın hür bırakılmasına ait AİHM kararlarını da şimdi uygulamadığını hatırlatan Mihr, “Bağlayıcı AİHM kararlarına karşın Kavala, Demirtaş ve Yüksekdağ’ın tutukluluk hallerinin devam etmesi, Türk makamlarının memleketler arası insan hakları yükümlülüklerine uyma konusunda isteksiz olduklarını ortaya koymaktadır” görüşünü kaydetti.

Türkiye üzere memleketler arası yükümlülüklerini yerine getirmeye reddeden ülkelere karşı gerekli adımların atılması gerektiğini savunan Mihr, Alman milletvekillerine tavsiyede bulundu:

“Burada hem Avrupa Kurulu’na hem de üye devletlerine vazife düşmekte. Örgütün tüm üniteleri mahkeme kararlarının ve Avrupa Kurulu organlarının tavsiyelerinin uygulanmasını sağlamakla yükümlü. Mahkeme kararlarının göz arkası edilmesinin ya da sivil topluma ve bağımsız yargıya yönelik hücumların sonuçları olacağı açıkça söz edilmelidir. Bunların Türkiye ile ikili bağlantılarda de sonuçları olacağı iletisi verilmelidir. Aksi takdirde AİHM’nin otoritesi ve bir bütün olarak Avrupa insan hakları sistemi ziyan görecektir.”

“Türkiye’nin ihraç edilmesi mümkün”

Geçmişte AİHM’de yargıç olarak misyon yapmış olan Prof. Dr. Angelika Nussberger de oturumda Alman milletvekillerinin “Siyasi tutukluların olmadığı bir Avrupa maksadına ulaşmak için neler yapabilir?” sorusunu yanıtlarken Türkiye’ye değindi.

Köln Üniversitesi Avrupa İnsan Hakları Müdafaa Akademisi Yöneticisi olarak vazife yapan Nussberger, Bakanlar Komitesi’nin AİHM’in Kavala kararını uygulamayan Türkiye’ye yönelik gerekli önlemleri alması gerektiğine işaret ederek “Türkiye’nin Avrupa Kurulu’ndan ihraç edilmesi de mümkün olabilir” görüşünü kaydetti.

Prof. Dr. Angelika Nussberger, geçmişte AİHM yargıcı olarak misyon yaptı.Fotoğraf: Jean-Francois Badias/AP/picture alliance

Bakanlar Komitesi’nin kararları uymamakta direnen ülkelere öngörülen siyasi önlemleri uygulamayarak insan hakları müdafaa sisteminin genelinin zayıflamasına yol açtığına dikkat çeken Nussberger, “Ancak burada yeniden, her vakit olduğu üzere, şu sorun ortaya çıkmakta: Bilhassa çok sayıda insan hakları ihlali ile suçlanan devletler Avrupa Kurulu üyeliğinden çıkartılmak istenmiyor, zira bu, ilgili devletin iç işleyişine olumlu tesirde bulunma imkanının kaybedilmesine yol açabilir.”

DW Türkçe’ye sansürsüz nasıl erişebilirim?