Rusya, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in Temmuz ayı başında Astana’da bir ortaya gelebileceğini açıkladı. Uzun müddettir bir ortaya gelmeyen iki önderin gündeminde pek çok başlık bulunuyor.

Dışişleri Bakanı Hakan Fidan Çin ziyaretinin akabinde BRICS + toplantısı için gittiği Rusya’da Putin tarafından da kabul edildi.

Moskova’da gerçekleşen görüşmede basına bir açıklama yapan Putin, Erdoğan ile 3-4 Temmuz’da Astana’da bir ortaya geleceklerini duyurdu. Erdoğan’ın Astana’yı ziyareti ile ilgili Cumhurbaşkanlığı’ndan ise şimdi bir açıklama yapılmadı. Lakin edinilen bilgilere nazaran Erdoğan’ın Temmuz ayı programında Astana da yer alıyor.

Türkiye’nin diyalog ortağı olduğu Şangay İşbirliği Örgütü’nün (ŞİÖ) devlet ve hükümet liderleri Temmuz başında dönem başkanı Kazakistan’da bir araya gelecek.

Şanghay Beşlisi olarak da bilinen Şanghay İşbirliği Örgütü tepesine Erdoğan birinci defa 15-16 Eylül 2022 yılında katılmıştı. Erdoğan Özbekistan’ın Semerkant kentindeki doruktan dönüşünde yaptığı açıklamada vakit zaman gündeme gelen ŞİÖ üyeliğiyle ilgili soruya “Üye olmak-olmamak hepsi başka lakin bizim bu ülkelerle olan münasebetlerimiz, bu atılan adımla çok daha farklı bir pozisyona taşınmış olacaktır” demişti.

Erdoğan ile Putin yüz yüze en son 4 Eylül 2023’te Soçi’de görüşmüştü.

İki başkanın gündeminde neler var?

Uzun vakittir bir ortaya gelmeyen iki başkanın muhtemel görüşmesinin gündeminde Ukrayna ve Gazze’de devam eden savaşlardan ticari bağlantılara kadar geniş bir yelpazede bahisler bulunuyor.

Putin, Erdoğan ile bir ortaya gelerek tüm hususları konuşma fırsatı bulacaklarını belirtirken Suriye’ye de değinerek, “Astana formatının sürdürülmesi, terörle çaba edilmesi, bizim için en değerli olan bu tarafta durumun olağana dönüşmesinin sağlanması için üzerimize düşenin yapılmasının hakikat olduğunu düşünüyorum. Genel olarak durum olumlu tarafta gelişiyor” sözlerine yer verdi.

Bu çerçevede Erdoğan ile Putin’in Ukrayna ve Gazze’de devam eden çatışmaların yanı sıra Suriye belgesini da ele alması bekleniyor.

İki ülke ortasındaki görüşmelerde ayrıyeten Akkuyu Nükleer Güç Santrali ile ilgili gelişmeler, ikinci nükleer santral inşası, Türkiye’de kurulması planlanan doğal gaz merkezi üzere mevzular da masada olacak.

Putin Haziran ayı başında St. Petersburg Milletlerarası Ekonomik Forumu’nda düzenlediği toplantıda Türkiye’nin Ukrayna ile bağlantılarından duyduğu rahatsızlığı şu sözlerle aktarmıştı:

“Dikkatinizi çekmek istediğim bir bahis var. Türkiye, Ukrayna ile bazı alanlarda iş birliği yaparken, Ukrayna, Türkiye’ye gaz taşıyan boru sınırlarını vurmaya çalışıyor. Bu bir latife yahut rastgele bir formda abartma değil. Rus ordusunun elektronik harp sistemleri tarafından iki insansız hava aracı düşürüldü ve Karadeniz kıyısındaki gaz pompalama istasyonunun yanına düştü. Lütfen dostumuz Cumhurbaşkanı Erdoğan’a bu husus hakkındaki gerçeklerle ilgili bilgi verin. Karadeniz altındaki sevkiyat sistemini koruyan gemilere yönelik de daima insansız deniz araçlarıyla taarruz yapılıyor.”

İki ülke ticari bağlarında son durum ne?

İki başkanın konuşacakları bir öteki kıymetli bahsin ticari bağlantılar olacağı düşünülüyor.

Putin açıklamasında iki ülke ticaret hacminde geçen yılki yükselişe karşın bu yıl düşüş yaşandığına işaret ederek, bunun ihraç ve ithal edilen malların fiyat düzeltmesinden dolayı gerçekleştiğini ve bu durumu telafi etmeyi umduklarını söylemişti. Fidan ise “ticaret konusunda atılması gereken adımlar bulunduğunu” aktardı.

Rusya uzmanı Aydın SezerFotoğraf: Privat

Dış Siyaset ve Dış Ticaret uzmanı Aydın Sezer, Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek göreve geldikten sonra uyguladığı iktisat siyasetinde Batı dayanağı aradığını hatırlatarak, ABD ve İngiltere başta olmak üzere Batı ülkelerinin ise Şimşek’in karşısına Türkiye-Rusya alakalarını ve ambargolara uyulmamasını çıkarttığını aktarıyor.

Erdoğan’ın 7 Ekim’den sonra İsrail’e ve Başbakan Benyamin Netanyahu’ya yönelik tavrının da Batılı finans kuruluşlarında yankı bulduğunu söyleyen Sezer, Batı kuruluşlarından finans bulma ile ilgili iki taraflı bir zahmet yaşandığını söylüyor.

Sezer, Ankara’nın Rusya’ya uygulanan ambargolara katılmama ile ilgili sergilediği bir hal bulunduğunu da anımsatarak, lakin el altından birtakım kamu bankaları üzerinden firmaların yaptırımlara uymasının sağlanmaya çalışıldığını ve bunun da hem ticaret hacmini düşürdüğünü hem de Rusya tarafında düşünce yarattığını belirtiyor.

ABD, Aralık ayında Rusya ile ticaret yapan firmalara aracılık eden finans kuruluşlarını da ambargo kapsamına alacağını açıklamıştı.

Sezer, “Bizim oraya yönelik ihracatımızın bir kısmı esasen öbür ülkelerden gelen malların transitine yönelikti. Hem o hem de Türkiye eseri olsa bile ambargo kapsamında olan eserlerde ihracat yapamıyoruz. Hasebiyle Putin bu durumu sıklıkla gündeme getiriyor” değerlendirmesini yapıyor.

Putin, St. Petersburg Memleketler arası Ekonomik Forumu’nda düzenlediği toplantıda Türkiye’de hükümetin iktisat bloğunun son vakitlerde Batılı finans kuruluşlarından hibe almaya tartı verdiğini söyleyerek, “Bu muhtemelen berbat bir şey değil lakin şayet Rusya ile ticari ve ekonomik bağların kısıtlanmasıyla temaslı olursa, o vakit Türk iktisadının yararından çok kaybı olur. Bana nazaran bu türlü bir tehdit var” biçiminde konuşmuştu.

İki önderin gündemine doğal gaz konusunun da gelmesi bekleniyorFotoğraf: picture-alliance/dpa/K. Okten

Bu ortada Sezer Türkiye’nin Rusya’ya geçen yıl ödemediği ve ertelenen doğal gaz borçlarını hala ödemediğini de hatırlatarak, S-400 hava savunma sisteminin taksitlerinin ödemesinde de gecikme olduğunu ve hatta en son Rusya’nın ödememeden kaynaklı ek borcu 10 gün kadar evvel bir kararname ile sildiğini kaydediyor.

Türkiye ve BRICS

Fidan ile Putin’in görüşmesinde son haftalarda evvel Çin akabinde Rusya ziyaretleri ile gündemin üst sıralarına taşınan BRICS konusu da ele alınırken, Putin ile Erdoğan’ın görüşmesinde de ele alınması olası mevzular ortasında yer alıyor.

Ankara’daki diplomasi kulislerinde NATO üyesi olan ve ticaretinin de çok büyük kısmını AB ve ABD ile sürdüren, AB üyelik başvurusu bulunan Türkiye’nin BRICS’e üyeliğinin ihtimal dahilinde olmadığı fakat çok kutuplu bir dünyada diyalog kanallarının geliştirilmesine ehemmiyet verildiği belirtiliyor.

Putin’in Fidan ile görüşmesinde yaptığı “Türkiye’nin BRICS’in çalışmalarına yönelik ilgisini memnuniyetle karşılıyoruz. Birlik ülkeleri ile birlikte olma isteğini kesinlikle her formda destekleyeceğiz” açıklaması dikkat çekmişti.

Fidan ise BRICS + toplantısında yaptığı konuşmada Türkiye’nin birliğe ve bölgeye bakışını şu sözlerle açıklamıştı:

“Uluslararası sistemin ikili standartlarla yönetilmesine müsaade veremeyiz. Milletlerarası bağlantılarda daha fazla iş birliği ve diplomasiyi, daha az çatışmayı desteklememiz gerekiyor. Türkiye, BM Güvenlik Kurulu ve BM’nin yanı sıra öbür çok taraflı örgütlerde de ıslahatlar yapılması için efor sarf etmekte. Bu bağlamda BRICS ile iş birliğimize bedel veriyoruz. BRICS içindeki çeşitliliğin kalkınma ve istikrarı artırmak için kıymetli bir araç olduğuna inanıyoruz.”

Erdoğan ile Putin görüşme trafiği

Bu ortada Putin’in beklenen Türkiye ziyaretinin olup olmayacağı ise bilinmiyor.

Putin’in Şubat ayında planlanan ziyareti ertelenmiş ve iki önderin Türkiye’de 31 Mart’ta yapılacak lokal seçimler, Rusya’da ise 17 Mart’taki cumhurbaşkanlığı seçimlerinin akabinde Nisan sonu Mayıs başı üzere bir ortaya gelebileceği konuşulmuştu.

Ancak Putin’in görüşme için Astana’yı işaret etmesi ziyaretin yakın vakitte gerçekleşmeyeceği yorumlarına neden oldu.

Putin’in Türkiye’ye yaptığı son resmi ziyaret 3 Nisan 2018’de, son günübirlik ziyaret ise 8 Ocak 2020’de gerçekleşti.

DW Türkçe’ye sansürsüz nasıl erişebilirim?