Mark Rutte yaklaşık bir yıl evvel Temmuz 2023’ün başında 13 yıldır Hollanda’da yürüttüğü başbakanlık misyonundan ayrılacağını, “Siyasetten çekiliyorum” açıklamasıyla duyurdu.

Peki ne oldu da 17 milyon nüfuslu Avrupa Birliği (AB) üyesi Hollanda’da en uzun mühlet başbakanlık koltuğunda oturan Rutte havlu atmıştı?

Rutte’nin liberal sağ Özgürlük ve Demokrasi için Halk Partisi (VVD), izlediği sığınmacı siyasetlerini fazla ölçülü olmakla eleştirdi. Dört partiden oluşan kırılgan koalisyon hükümeti çöktü. Bunu, çok sağcı Geert Wilders’in kazandığı erken seçimler izledi. Rutte, çok sağın artan baskısını engelleyemedi ve muhtemelen bu, onun hayatındaki en büyük siyasi hezimeti oldu.

Mark Rutte ve çok sağcı başkan Geert Wilders.Fotoğraf: picture-alliance/AP Photo/P. Nijhuis

Hükümetin oluşturulmasında yaşanan zahmetler nedeniyle başbakanlık misyonunu neredeyse bir yıl daha sürdürmek zorunda kalan Rutte, 2 Haziran’da nihayet bu misyonu devretti.

Siyasete veda etmekten vazgeçmesi uzun sürmedi

Siyasetten çekileceğini duyuran Hollandalı siyasetçi fikrini çabuk değiştirdi. Rutte’nin, Jens Stoltenberg’den boşalacak NATO genel sekreterliği vazifesini üstlenmeye niyetli olduğu, geçen yılın Kasım ayında kamuoyuna sızdı. Ve Rutte, ittifak üyesi ülkelerin devlet ve hükümet liderleri nezdinde, talip olduğu bu vazife için nabız yoklamaya başladı. Aylarca perde gerisinde, adeta tek kişilik bir seçim kampanyası yürüttü.

NATO’nun merkez karargahı Belçika’nın başşehri Brüksel’de.Fotoğraf: Janine Schmitz/AA/photothek.de/picture alliance

Atlantik ötesine gönülden bağlı ve Ukrayna’nın ateşli bir destekçisi olan 57 yaşındaki tarihçinin evvel ABD’yi, akabinde da müttefiklerinin büyük çoğunluğunu ikna etmesi sıkıntı olmadı.

Son olarak Romanya’nın da ikna olması sonrası Rutte’nin genel sekreterliği katılaştı. NATO’nun kuruluşunun 75. yıldönümü vesilesi ile 9 Temmuz’da ABD’de düzenlenecek dorukta Rutte’nin yeni misyonu resmiyet kazanacak.

Orban’ı ikna etmesi kolay olmadı

Rutte’nin “ezeli düşmanı” Viktor Orban’ı ikna edebilmesi ise biraz daha vakit aldı. Rutte, genel sekreterlik misyonu boyunca Macaristan’ın Ukrayna ile ilgili olarak NATO toprakları dışında rastgele bir faaliyete katılmaya zorlanmayacağı konusunda milliyetçi sağcı Başbakan Orban’a kelam vermek zorunda kaldı. Rusya yanlısı Viktor Orban, Ukrayna’ya silah sevkiyatını da kabul etmiyor.

Hollandalı liberal siyasetçi Rutte ile illiberal Orban, AB’de tekraren karşı karşıya geldi. Hatta Mark Rutte, 2021 yılında, Viktor Orban’a “AB’yi beğenmiyorsanız ayrılabilirsiniz” diyerek rest çekmişti. Orban, o devir Macaristan’da LGBTİ+ zıddı bir maddeyi kabul ettirmiş, Rutte ise “Bu yasaya sahip bir Macaristan’ın AB’de yeri olmadığını” söyleyerek reaksiyon göstermişti.

İşine bisikletle giden lider

Lahey’deki mütevazı konutundan makamına genelde bisikletle giden Rutte, tıpkı vakitte yetenekli bir piyanist. Hatta bir kezinde, Lahey’in merkez tren istasyonunda halka açık piyano çalmıştı.

NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, halefi Mark Rutte ile uzun yıllardır yakın bir diyaloğa sahip.Fotoğraf: NATO

Mizah anlayışı, sevinçli mizacı ve hazır yanıtlarıyla öne çıkan siyasetçi, NATO genel sekreteri olarak daha diplomatik ve ketum olmak durumunda kalacak. Ne de olsa ittifakın 32 üye ülkesi ortasında çatışan çıkarları uzlaştırmak, birlik sergilenmesini sağlamak zorunda.

En güç anlarda bile hislerini denetim eden ve sabrını koruyan selefi Jens Stoltenberg, misyon müddeti boyunca bu bahiste ustalık sergiledi. Norveçli şef diplomat, “Mesaja sadık kal” reçetesini uyguladı.

Kriz idarelerinde başarılı

Mark Rutte bir konuşmasında, “Gerçek liderlik, dinleme ve farklı bakış açılarını manaya mahareti gerektirir” demişti. Bu, NATO genel sekreterlik misyonu için de uygun bir slogan.

Volkskrant gazetesinin köşe müellifi ve Rutte’nin biyografisini kaleme alan gazeteci Sheila Sitalsing, onun için “İyi bir kriz yöneticisi” diyor. Sitalsing, kaleme aldığı kitabında, uzun yıllar başbakanlık misyonunu yürüten siyasetçinin daima uzlaşmaya, uzlaştırmaya odaklandığını anlatıyor.

Birçok Hollandalı, Mark Rutte’nin mali kriz ve Covid-19 salgını sırasında sağladığı istikrardan uzun müddet mutluydu. Hatta kimi küçük skandallar bile onu etkilemedi, bu nedenle onun için “Teflon Rutte” diyenler de oldu.

Rutte, Trump ile baş edebilecek bir isim olarak görülüyor

Mark Rutte, ABD’de Donald Trump’ın yine lider seçilmesi ve tekrar NATO’yu gayesine koyması ihtimaline hazır.

Rutte, Trump’ı birinci başkanlık periyodundan tanıyor ve şaşırtan olsa da onunla güzel bir münasebeti var. Ticaret ülkesi Hollanda’nın liberal başbakanı olarak ABD’li Cumhuriyetçilerin iktisat siyasetlerine şiddetle karşı çıkmış olmasına karşın Donald Trump onu bir dost olarak tanımlıyor.

Mark Rutte ile eski ABD başkanı Donald Trump.Fotoğraf: Olivier Douliery/CNP/AdMedia/picture alliance

Hollandalı siyasetçi, Trump’tan farklı olarak Ukrayna’ya askeri takviye verilmesini savunan, hatta ülkesinin Kiev’e obüs ve savaş uçaklarıyla takviye vermesini sağlayan bir isim. Hollanda, uzun müddet ordusunun yetkinliklerini güçlendirmeyi önceliklendirmemişti. Hollanda, NATO’nun gayrisafi yurtiçi hasılanın (GSYH) yüzde 2’sini savunmaya harcama maksadına birinci kere bu sene ulaşacak.

Mark Rutte, tekrar Trump’tan farklı olarak Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’e soğuk bakan, Kremlin’e güvenmeyen bir isim. Zira 17 Temmuz 2014’te, MH-17 uçağının Ukrayna’nın doğusunda düşürülmesinden Rusya da sorumlu tutuluyor. Malezya havayollarına ilişkin uçakta bulunan 195’i Hollanda vatandaşı, toplam 298 yolcu ve mürettebat hayatını kaybetmişti.

Erdoğan’ı yakından tanıyan bir isim

Mark Rutte’nin, Batılı başkentlerde “zor lakin mecburî muhatap” olarak görülen Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile diyaloğu da yeterli. Hatta Erdoğan, Rutte’nin Nisan ayında cebinden ödediği bilet parasıyla şahsen ziyaret ederek genel sekreterlik vazifesi için dayanağını istediği başkanlar ortasında.

Ziyaret sırasında Rutte, Erdoğan’ı “dostum” olarak nitelendirmiş, “NATO’nun güney kanadının Türkiye’ye ve liderliğine muhtaçlığı olduğunu” vurgulamış, Ankara’yı “bölgesinde ve jeopolitik olarak nüfuz sahibi aktör” olarak tanımlamıştı. Bu ziyaretin akabinde Ankara, Türkiye’nin Rutte’nin adaylığını desteklediğini ve bu dayanağın Brüksel’e bildirildiğini resmen duyurmuştu.

Bu ortada Rutte’nin Erdoğan ile diyaloğu her vakit kolay olmadı. Bilhassa 2017 yılında, Hollanda-Türkiye münasebetleri ağır bir krize sahne oldu.

2017 yılındaki Anayasa referandumu sürecinde Türkiye ile Hollanda ortasında diplomatik kriz yaşandı, o periyot başbakan olan Recep Tayyip Erdoğan’ın Hollanda’ya yönelttiği suçlamalar Mark Rutte’nın sert reaksiyonuna yol açtı.Fotoğraf: picture alliance/dpa/M.Beekman

Hollanda ve Almanya üzere Türk nüfusunun ağır olduğu ülkelerin, Erdoğan ve AKP’li bakanların anayasa değişikliği referandumu için kampanya yürütmesine “kamu tertibi ve güvenliği tehdit ettiği” gerekçesiyle müsaade vermemesi, Rutte ve Erdoğan’ı karşı karşıya getirmişti. Hollanda, devrin iki bakanına, Mevlüt Çavuşoğlu ve Fatma Betül Sayan Kaya’ya ülkeye giriş müsaadesi vermemiş, buna karşın Hollanda’ya kara yoluyla girmeye çalışan Kaya “Persona non grata”, yani istenmeyen kişi ilan edilmişti. Erdoğan’ın kriz sırasında Hollanda’ya yönelttiği “faşist” ve “Nazi kalıntısı” ithamları tansiyonu daha da tırmandırmıştı. Ve devrin Başbakanı Mark Rutte, Erdoğan’ın suçlamalarını “akıl dışı”, “kabul edilemez” ve “tarihin alçakça tahrif edilmesi” olarak nitelendirerek reaksiyon göstermişti.

Siyasetin Houdini’si

Bir AB diplomatı, Mark Rutte’nin Avrupa Birliği’nde “Bay Hayır” olarak ün yaptığını anlatıyor. Hatta Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un kapsamlı ıslahat planları ve gündeme taşıdığı yeni vizyonlara soğuk baktığı belirtiliyor. Epeyce uzaklıklı olarak bilinen Almanya Başbakanı Olaf Scholz, Rutte’nin güzel anlaştığı başkanlar ortasında. Fakat Rutte tıpkı vakitte İtalya’nın çok sağcı Başbakanı Giorgia Meloni ile de güzel geçiniyor. Hatta kendisi, AB’ye iltica müracaatlarının üçüncü ülkelere taşınması teşebbüsünde Meloni ile birlikte hareket etmişti.

Biyografi muharriri Sheila Sitalsing, Rutte’yi zincirlerden kilitleri açmayı başararak kurtulabilen ünlü Amerikalı sihirbaz Harry Houdini’ye benzetiyor, onu “Siyasetin Houdini’si” olarak tanımlıyor, her krizden sıyrılabildiğine dikkat çekiyor. Bu NATO genel sekterliği misyonunda yararlı olabilecek bir özellik olabilir.

DW Türkçe’ye sansürsüz nasıl erişebilirim?