Ankara Toplumsal Bilimler Üniversitesi (ASBÜ) Sosyal ve Beşeri Bilimler Fakültesi Sosyoloji Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sutay Yavuz, araştırmaların Türkiye’deki evliliklerde kök ailelerin hala kıymetli rol oynadığını ve evlilik süreçlerinde kelam, kız isteme, nişan ve düğün merasimlerinin kıymetini koruduğunu gösterdiğini söyledi.

Yavuz, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Osmanlı İmparatorluğu’nda yaşanan siyasal, ekonomik ve toplumsal zorlukların üstesinden gelmek maksadıyla başlatılan Tanzimat ve Islahat ıslahatlarının idari ve toplumsal alanlarda kayda bedel tesirler yarattığını kaydetti.

Türkiye’deki evlilik tercihlerinde bariz değişimin birinci sefer 19’uncu yüzyılın son çeyreğinde başladığını lisana getiren Yavuz, bu dönüşümün bilhassa İstanbul ve Osmanlı İmparatorluğu’nun batıyla irtibatlı başka kıyı kentlerinde kendini gösterdiğini tabir etti.

Yavuz, 2. Meşrutiyet’in ilan edilmesinin akabinde yayınlanan bayan ve aile mecmualarının, bayanları hakları, aile ve evlilik üzere mevzularda daha aktif rol almaya teşvik ettiğine dikkati çekerek, “Cumhuriyet devrinde, Türkiye’de çağdaşlaşma süreci bilhassa 2. Dünya Savaşı’nın akabinde çok partili hayata geçilmesiyle geniş nüfus kısımlarını kapsayacak formda ivme kazandı. Hasebiyle, 20. yüzyılın ikinci yarısı hem toplumsal yapıda hem de günlük yaşantıda değerli değişikliklerin yaşandığı periyot oldu.” diye konuştu.

“Akraba evlilikleri azaldı”

Sosyoloji alanındaki çalışmaların, kelam konusu periyottaki yapısal değişikliklerin genç nesiller üzerinde besbelli tesirler yarattığını ortaya koyduğunu lisana getiren Yavuz, şuları söyledi:

“Bu periyotta evlilik tercihlerinde değerli değişimler gözlendi. En dikkat cazip değişiklikler ortasında genç erkeklerin eşlerini kendilerinin seçmeye başlaması, evlendikten sonra aile konutundan ayrılarak yeni yuva kurmaları, konut eşyaları alımında kız tarafının tercihlerinin öne çıkması ve nişanlı çiftlerin daha fazla özgür vakit geçirmeye başlamaları yer almaktadır.”

Yavuz, son 25 yılda yapılan toplumsal araştırmaların, aile yapısında dikkate paha değişimleri ortaya koyduğunu belirterek, “Araştırmalar hem erkek hem de bayan bireylerin daha ileri yaşlarda evlendiğini, eşlerini daha geniş toplumsal çevrelerden seçtiklerini, akraba evliliklerinin azaldığını, evlilik kararlarını şahsen kendilerinin aldığını, başlık parası adetinin marjinalleştiğini, yabancı asıllı gelin ve damatların arttığını ve geçmişe göre daha sık boşandıklarını yahut yine evlendiklerini gösteriyor.” dedi.

Bugünün evliliklerinde 1 yahut 2 çocuk sahibi olma eğiliminin de belirginleştiğini vurgulayan Yavuz, bu gelişmelerin, uzun müddettir devam eden toplumsal değişimin, çağdaşlaşma sürecinin, kentleşme ve buna bağlı olarak artan bireyselleşmenin beklenen sonuçları olarak değerlendirilebileceğini anlattı.

Yavuz, toplumsal araştırmaların evlilik tercihlerindeki bireyselleşmenin, kişinin aile bağlarını büsbütün göz gerisi etmediğini gösterdiğini vurgulayarak, şunları kaydetti:

“Türkiye’deki evliliklerde kök ailelerin hala değerli rol oynadığını ve evlilik süreçlerinde kelam, kız isteme, nişan ve düğün merasimlerinin değerinin korunduğunu, resmi nikahla birlikte dini nikahın da kıyılmaya devam edildiğini gösteriyor. Böylelikle, evlilik kurumunun uygulanışında yaşanan değişimlerin yanı sıra kimi sürekliliklerin de devam ettiği görülmektedir.”