Yıldız Teknik Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ali Koçak, İstanbul Bahçelievler’de peş peşe iki binada yaşanan çökmenin akabinde korkutan açıklamalarda bulundu. Koçak, “İstanbul’da maalesef 50 bin civarı riskli bina var. Yani her ilçede en az 1000 binamız vardır bu türlü.” dedi.

İSTANBUL’DA BİNALAR PEŞ PEŞE ÇÖKTÜ

Küçükçekmece’de 3 katlı binanın 2 Haziran’da çökmesinin üzerinden şimdi bir ay bile geçmeden kentte yeni bir çökme olayı daha yaşandı. Bahçelievler’de 3 katı kaçak 7 katlı bina sabah saatlerinde kısmen çöktü. Birkaç saat sonra yeniden Bahçelievler’de 4 katlı binanın çatısında çökme meydana geldi. Peş peşe yaşanan olaylar megakentte kendiliğinde çökme riski bulunan kaç binanın olduğu sorusunu akıllara getirdi.

“SON DERECE KALİTESİZ İMALAT YAPILMIŞ”

Yıldız Teknik Üniversitesi (YTÜ) İnşaat Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ali Koçak, Bahçelievler’de çöken binanın en büyük sıkıntısının kaçak olmasından kaynaklandığını belirtti. Binanın gereçlerini incelediğini aktaran Koçak, “Betonlarına, demirlerine baktım. 7 katlı bir binaya uygun bir materyal değil. İmalatlar da o denli. Son derece kalitesiz imalat yapılmış. 7 katın böylesine mühendislik hizmeti alınmadan yapılması farklı bir sıkıntı esasen. Binanın çökmesinin en büyük sebeplerinden bir tanesi kolonlar, kirişler taşıma gücünü kaybetmiş. Taşıyamadı artık binayı.” değerlendirmesini yaptı.

“KENDİ KENDİNİN YÜKLERİNİ TAŞIYAMIYORLAR”

Küçükçekmece’de yıkılan binanın da kolonlarında çok korozyon meydana geldiğini kaydeden Koçak, her iki binanın ortak özelliklerinin kalitesiz, mühendislik hizmeti alınmadan ve kaçak yapılması olduğunu söyledi. Prof. Dr. Koçak, “Artık bu cins yapılar kendi ekonomik ömürlerini tamamladılar. Kendi kendinin yüklerini taşıyamıyorlar. O nedenle çok hasar görmeye başladılar. Artık ekonomik ömrünü tamamladığı için bu yapıların ortadan kaldırılması gerekiyor.” dedi.

“30 YILIN ÜZERİNDEKİ BİNALAR HEMEN BOŞALTILMALI”

Avrupa’da bu çeşit binaların, yönetmelik değişimlerinde kesinlikle yönetmeliğe nazaran yine revize edildiğini ve denetimlerinin yapıldığını kaydeden Koçak, Türkiye’de 1975 yılındaki zelzele yönetmeliğinden sonra 4 kere yönetmeliğin değiştiğini fakat binaların tespitinin yapılmadığını lisana getirdi. Koçak, 1999 zelzelesinden çabucak sonra da inceleme ve planlama yapılması gerektiğinin söylendiğini ancak yapılmadığını kaydederek, “Şimdi diyoruz ki bu 1999 öncesi yapılmış yapılar, bilhassa 30 yılın üzerindeki binalar hemen boşaltılmalı yıkılmalı yahut güçlendirilerek tekrar işletmeye açılmalı. Lakin kesinlikle bunların incelenmesi, tespit edilmesi ve riskli binaların ortaya çıkartılması gerekiyor.” sözlerini kullandı.

Prof. Dr. Koçak, yerel yönetimlerin bu işleri daha dikkatli yapmaları gerektiğini vurgulayarak, şöyle devam etti: “Birincisi eldeki mevcut yapı stoklarını, hangi bina riskli çok güzel bilmeleri lazım. Sonra Bakanlıkla birlikte oturacaklar, ‘Bu riskli binaları nasıl rehabilite edeceğiz?’ Gerekirse üniversiteler gerekirse meslek odaları, bütün bunlar içine katılacak ve denilecek ki bir sistem geliştirelim bunlara.

“DEPREME ALIŞTIK BARİ BUNA ALIŞMAYALIM”

‘Bu binaları nasıl tertipli hale çevireceğiz, can kayıplarını nasıl önleyeceğiz?’ Bizim ana gayemiz can kayıplarını önlemek olmalı. Bunun için de yapacağımız şey bina tespitlerini yapmak, envanterlerini ortaya çıkartmak, formülü belirlemek. Esasen seçimden evvel daima demiyorlar mıydı ‘Öncelikli işimiz sarsıntı, binaların kalitesini artırmak.’ Artık bunu yapmak zorundayız. Biz 1999’dan sonra binalarımız zelzeleye karşı yıkılmasın derken artık diyoruz ki binalarımız kendi kendine yıkılmasın. Zelzeleye alıştık bari buna alışmayalım.”

“İNCELENEN BİNALARIN YÜZDE 1’İNDE BİLE GÜÇLENDİRME YAPILMAMIŞTIR”

Kahramanmaraş merkezli 6 Şubat zelzelelerinin akabinde üniversite olarak birçok binayı incelediklerini, üniversiteye de karot örneklerinin yağdığını aktaran Koçak, “Ben de çok binaya gittim baktım, dedim ki ‘Var mı bir prosedürünüz. Binanız riskli çıktı, sonrasında ne yapacaksınız.’ Yok, kaldı o denli. Tahminen toplam incelenen binaların yüzde 1’i kadarında bile güçlendirme yapılmamıştır. Lakin birinci başta bir hezeyanla çıktı vatandaşlarımız ‘Aman binamızı inceleyelim, zelzeleden korkuyoruz.’ Evet korkuyoruz lakin artık artık binalarımızın kendi kendine yıkılmasından korkmaya başladık.” diye konuştu.

“İSTANBUL’DA 50 BİN CİVARINDA RİSKLİ BİNA VAR”

Prof. Dr. Koçak, İstanbul’daki riskli bina sayısına ait, “Bakanlık, İstanbul’daki riskli binaların 600 bin civarında olduğu söyledi. İstanbul Büyükşehir Belediyesi 300 bin olarak açıkladı. Bunun 50 bini kesin bu haldedir. Çok net söyleyebilirim. Zira 40 yılın üzerindeki binalar bunlar. Burası da o denli, 1980 üretimi. 1995’te 2-3 katını kaçak yapmış üzerine. Bu tıp binalarımız maalesef 50 bin civarı var. Yani her ilçede en az 1000 binamız vardır bu türlü.” açıklamasında bulundu.

“ÇOK ÂLÂ ARAŞTIRMA YAPMADAN BİNA SATIN ALMASINLAR”

Vatandaşlara mesken alırken, kiralarken iskanı var mı yok mu, mühendislik hizmeti olup olmadığına bakmaları tarafında ikazda bulunan Kocak, şunları söyledi: “İlgili belediyeye gitsinler, ‘Burayı kiralıyorum, zelzeleye sağlam mı, DASK’ı var mı?’ desinler. Bina satın alırken 2000 öncesiyse muhakkak çok uygun araştırma, çok güzel tespitler yapmadan satın almasınlar. 2000 sonrası alınan binayı da mühendislik hizmeti yaptırarak, denetim ettirsinler. İncelemeden sonra lakin binalarını satın alsınlar. Yoksa binanın ucuzluğu, pozisyonu vesaire hiçbir şeyin kıymeti yok. Bağlı bulunduğu taban, binanın kalitesi, mühendislik hizmeti, uygun bir yapı kontrol gelip denetimlerini yapmış mı, hepsini sorgulayarak fakat binayı satın alsınlar.”

“1999’DAN EVVEL BİLİNÇSİZCE BİNA İNŞA EDİLDİ”

İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) İnşaat Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hasan Yıldırım, 1999’dan evvel beton kalitesi ve demir kullanımı hesap edilmeden, mühendislik hizmeti almadan kalfayla bilinçsizce bina inşa edildiğini, günümüzdeki üzere bu derece sıkı denetim ve kontrolün olmadığını, bunun acısının da sarsıntıda yaşandığını anlattı. Yıldırım, sarsıntı sonrasında tam dört dörtlük yapılmasa da kontrollerin geldiğini ve mühendislik hizmetiyle binaların yapılmaya başlandığını belirtti.

“BİLİNÇLİ YAPILMIŞ BİRÇOK BİNA SAĞASAĞLAM”

Kötü durumdaki binaların ikiye ayrılması gerektiğine işaret eden Yıldırım, şunları söyledi: “Bir, bilinçsizce mühendis olmayarak yapılmış binalar, bir de eski yönetmeliklere nazaran yapılmış binalar. Eski yönetmeliklere nazaran mühendis hizmeti görmüş binalar da sarsıntıda yıkılmaz değil. Ancak o günün kurallarına nazaran yeri inceleyip o tabana nazaran projelendirme yapmış olsalar birçok bina sapasağlam. Şuurlu olarak yapıldığında günümüzdeki yönetmeliği bile karşılayan binalar var. Kendi kendine yıkılan binalar şu kategoriye giriyor.

“ÇİMENTOYU ÇOK KULLANSA NE OLUR?”

Günümüzdeki CEM 1 42,5, 52,5 üzere çimentolar olmadığı için bu torba çimentolar zati o dozajı gerçek kullansanız, materyal pak olsa bile direnci tutturmanızda bir sorun vardı. Artı bir de bunun üstüne o günkü kullanılan İstanbul’da denizden kabuklu gereçler ya da Anadolu’da dereden biraz kum biraz çakıl üzere materyaller, bunlar da birleştiğinde 2000 öncesi makus kalitede binalar yapıldı. Bu binanın esasen taşıma gücü yok.”

BİNALAR NEDEN ÇÖKTÜ?

Prof. Dr. Yıldırım, binaların durduk yere değil iki nedenle yıkılabileceğine dikkati çekerek, şöyle konuştu: “Birincisi, binanın içinde kolondu, duvardı birtakım şeylerde oynama yaparsanız mühendise göstermeden, bunu düşünmüyorum. Bu binalarda ikinciyi düşünmek lazım. 1, 2 ya da 3 kat bina yaptı, elle beton döktü, kullandığı çimento, gereçler… Deneyler yapıldığında da betonları göreceğiz, daha açık net konuşacağız. Artık çabucak karot alalım. Yani karot sağlam çıktı. O yere nazaran temel yapıldı mı sanki?

“BETON KALİTESİ YETERLİ DİYE BİNA GÜZEL MANASINA GELMEZ”

Beton kalitesi yeterli çıktı diye bina âlâ manasına gelmez. Durup durduğu yerde yıkılıyorsa beton kalitesi düzgün değildi, demirlerde paslandı. Demirler paslanınca betonu kabartma yaptı. Bir gün dayanamayacak güce gelir ve üzerine kendini taşıyamayacak haldeki yere de birkaç kat koyarsanız, yaptığınız gün yıkılmaz lakin günler ilerledikçe korozyon, pas ilerliyor, beton açılmalar oluyor ve kendini taşıyamayacak hale geliyor.

“BİLİNÇSİZ BİNA YAPARSAN ENİNDE SONUNDA YIKILACAKTIR”

Artık dayanacak gücü kalmayan, eşik bedele geldiğinde o bina yıkılmaya gider. Hiçbir hesabı kitabı, gereç kalitesi uygun olmayan binanın üstüne yük koyması ve gün gelince harekete geçmesi olayı bu büyük olasılıkla. Özeti şu, bilinçsiz bina yaparsan, üstüne bina koysan da koymasan da eninde sonunda ya sarsıntıda ya kendi kendine yıkılacaktır.”

İstanbul’da bizatihi çökme tehlikesi bulunan binalarla ilgili net bir sayı verilemeyeceğini, bu dereceye gelen binaları zati sarsıntının yıktığını lisana getiren Yıldırım, “Çok sayıda olduğunu, kendi kendine yıkılacağını kestirim etmiyorum. Tahminen yüzde 5’i çıkar fakat net konuşmamak lazım. Lakin sarsıntıda yıkılması olası bina çok.” sözlerini kullandı.