Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Kazakistan’ın başşehri Astana’da düzenlenen Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) 24’üncü Devlet Liderleri Tepesi kapsamında ülke başkanlarıyla bir ortaya geldi.

Burada kıymetli görüşmeler gerçekleştiren Cumhurbaşkanı Erdoğan, dönüşte uçakta, ortalarında Kanal 7 Genel Yayın Yönetmeni Zahid Akman’ın da bulunduğu gazetecilerin sorularını yanıtladı.

PUTIN’LE NELER KONUŞTU?

SORU: NATO İttifakı içinde Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile açık ve olumlu bağ yürüten tek başkansınız. Bu münasebet sayesinde başta tahıl krizi olmak üzere birçok problemde kıymetli adımlar atılabildi. Münasebetiyle dünyanın gözü Astana’da Putin ile yaptığınız görüşmedeydi. Görüşme sonrası Ukrayna, konusunda “adil bir barış mümkün” dediniz. Sizce barış konusunda umut verici adımlar gelecek mi? Rusya ile iş birliğine dair güçlü iletiler verdiniz. Nasıl bir süreç bekliyorsunuz? Rusya’nın Türkiye’den beklentileri neler? Ukrayna konusunda Putin, tansiyonu yükseltmeyi mi yoksa düşürmeyi mi planlıyor? Nasıl bir izlenim edindiniz?

CEVAP: Rusya Devlet Lideri Sayın Vladimir Putin ve Ukrayna Devlet Lideri Sayın Volodimir Zelenskiy ile çatışmaların başladığı birinci günden itibaren görüşüyoruz. Bu görüşmelerde “arabuluculuğumuz nereye varabilir, nereye kadar etkisi olabilir?” bunları hususları ele alma imkanımız oldu. Gerçekten, Rusya Devlet Lideri Sayın Putin ile yaptığım görüşmede arabuluculuk konusunu ele aldık. Bilhassa Karadeniz Tahıl Koridoru konusunda çok yeterli bir başlangıç yaptık. Biliyorsunuz koridordan 30 milyon ton tahıl nakli gerçekleştirdik. Burada yeni bir süreci başlatmayı, kendilerinin ısrarla üzerinde durduğu üzere Batı’ya tahıl sevkiyatını bir kenara bırakarak, Afrika ve başka besin güvenliği bakımından hassas bölgelere Türkiye üzerinden bir koridor oluşturma fikrine nasıl yaklaştıklarını sordum. Sayın Putin, “Ben, bu hususta İstanbul Tahıl Teşebbüsü maksadını motamot koruyorum” karşılığını verdi. Bunu geliştirmemizde yarar var. Zira Putin’in Avrupa’ya karşı bir bakışı var. Bu süreçte Avrupa, Rusya’yı amaca koyduğu için, Rusya da Avrupa’ya ve Batı’ya olumsuz bakıyor. “Benim imkanlarımdan orası istifade etmeyecek” diyor. Afrika ile ilgili ise “Onlar fakir oldukları için tüm imkanlarımla ben seferber olurum” yaklaşımı içindeler. Türkiye’yi zati bu bahiste farklı bir yere koyuyorlar. Onun için biz bu çerçevede görüşmelerimizi devam ettireceğiz. Şimdilik koridorun Rusya ayağında “nasıl bir uzaklık alabiliriz, onların bize ne üzere dayanağı olur?” bunu çalışacağız. Bu mevzuda da alacağımız sonuçla inşallah Karadeniz Tahıl Koridoru’nu tekrar işler hale getireceğimize inanıyorum. Bu savaş ne Rusya’ya ne Ukrayna’ya kazandırıyor. Savaşın tek kazananı kan ve mevt tüccarlarıdır. Ben artık tansiyonun düşürüleceğine ve barış yerinin inşa edilebileceğine inanmak istiyorum. Biz o tabanı oluşturmak ve korumak noktasında, bugüne kadar olduğu üzere, üzerimize düşeni yapmaya hazırız.

ESAD’LA MÜMKÜN GÖRÜŞME VE SURİYE’NİN GELECEĞİ

SORU: Türkiye-Rusya-Suriye ve İran 4’lü görüşmelerinin tekrar başlatılması sürecini sormak istiyorum. Bu bağlamda “Suriye ile yine diplomatik ilgileri kurmamak için bir sebebimiz yok” demiştiniz. Görünürde Beşar Esad ile bir ortaya gelmeniz için hangi kaidelerin yerine getirilmesi ya da ne çeşit gelişmelerin yaşanması gerekiyor?

CEVAP: Suriye ile yeni bir süreci başlatabileceğimizi Cuma günü, Cuma namazı çıkışında aslında söylemiştim. Bizim Sayın Putin ile Beşar Esad’a bir davetimiz olabilir. Sayın Putin, Türkiye’ye bir ziyaret gerçekleştirebilirse, bu yeni bir sürecin başlangıcı olabilir. Suriye alanında ortadan geçen onca yıl herkese kalıcı tahlil düzeneğinin kurulması gerektiğini net bir halde göstermiştir. Altyapısı yok olmuş, halkı darmadağın hale gelmiş Suriye’nin yine ayağa kalkması ve istikrarsızlığın son bulması elzemdir. Alanda son vakitlerde sağlanan sükunet, makul siyasetler ve önyargılardan uzak ve tahlil odaklı yaklaşımlarla barış kapısını aralayabilir. Bölgedeki istikrarsızlığın başta PKK/PYD/YPG olmak üzere terör örgütlerine hareket alanı sağlaması, bir sorundur. El birliği ile ayrımsız bir biçimde bu terör yapılarının kökünün kazınması, Suriye’nin geleceğinin inşası için mühimdir. Suriye’nin demokratik altyapısının inşası, kapsayıcı ve onurlu bir barışın sağlanması ve tüm bunlara Suriye’nin toprak bütünlüğü temelinde yaklaşılması kıymetlidir. Suriye’de esecek barış rüzgarları ve bütün Suriye’de hayat bulacak barış iklimi, çeşitli ülkelere dağılmış milyonlarca insanın ülkelerine geri dönmeleri açısından da gereklidir. Biz komşumuz Suriye’ye dostluk elimizi hep uzattık ve uzatırız. Adil, onurlu ve kapsayıcı yeni bir toplum kontratı temelinde kucaklaşan, müreffeh, bir ve bütün Suriye’nin her vakit yanında oluruz. Kâfi ki Suriye, bu büyük kucaklaşmayı başlatsın ve her alanda toparlansın.

RUSYA TDT’YE; TÜRKİYE ŞİÖ’YE ÜYE OLUR MU?

SORU: Rusya kendi içindeki Türk halkları nedeniyle, Türk Devletleri Teşkilatı’na çok önemli ilgi duyduğunu sıkça dillendiriyor. Türk Devletleri Teşkilatı’nın geleceğinde Rusya ile iştirak kelam konusu olabilir mi? Putin bu mevzuyu sizle görüşmelerinde lisana getiriyor mu?

CEVAP: Şanghay İşbirliği Teşkilatı’nın yapısına bakıldığında Rusya’nın Türk Devletleri ile ilgilerinin olduğu çok açık net ortada. Şanghay İşbirliği Teşkilatı’nda yüklü olarak zati Türk devletleri bulunuyor. Bu Türk devletlerinin buradaki gücü daha da artacak. Biz de Şanghay İşbirliği Örgütü’nde Rusya ve Çin ile olan münasebetlerimizi daha da geliştirelim diyoruz. Bizi de buraya diyalog iştiraki biçiminde değil de öbürleri üzere Teşkilat’a ortak olarak alsınlar diyoruz. İran en sonunda Şanghay İşbirliği Örgütü’ne girdi. Bunun yanında yeniden Pakistan orada üye. Şu anda 9 daimi üye bulunuyor. Türkiye’yi bu ülkeler ortasında yer alamaz diye bir şey yok, bu tahminen biraz vakit alır.

NATO’NUN İKİNCİ ADAMI TÜRK MÜ OLACAK?

SORU: NATO Genel Sekreteri değişti, Mark Rutte oldu. İkili bağlantılarınızın düzgün olduğu biliniyor. Bu bağ Türkiye’nin NATO içerisindeki problemlerinin aşılması noktasında katkı sağlayacak mı? NATO’nun ikinci adamının bir Türk olacağı konuşuluyordu, bu bahiste bir gelişme var mı? Bu türlü bir isim vazifeye gelecek mi, gelecekse de Türkiye’nin tercihi kimden yana olur?

CEVAP: Bunları Sayın Rutte ile görüştük. Rutte beni ziyarete geldiğinde kendisine bu beklentimi (ikinci adamın Türk olacağı konusu) söyledim. O da doğrusu olumsuz bir yaklaşım içerisine girmedi. Türkiye’ye bu türlü bir şeyin yakışabileceği mealinde bir yaklaşımı oldu. Misyonu tam manasıyla devralmadan evvel de Türkiye’ye bir ziyaret yapacağını bana söyledi. Ben de kendisine “memnun olurum” dedim. Hatta Eski Genel Sekreter Jens Stoltenberg ile bir boğaz seyahati yaptık. Bir boğaz seyahati için de kendisini davet ettik. Türkiye’nin NATO’dan beklentilerini her fırsatta lisana getiriyoruz. İttifakın birliğinin, insicamının güçlendirilmesi, dayanışma ruhunun korunması ve zenginleştirilmesi kıymetlidir. Bilhassa terör başta olmak üzere karşı karşıya kaldığımız global bahislerde NATO ülkelerinin güvenlik ve çıkarlarına hizmet eden bir anlayışla hareket edilmesi gerekir. Türkiye, yıllardır terörle ayrımsız çaba etmektedir. Bu çabada müttefiklerimizin bizi, NATO’nun birliktelik ruhuna alışılmamış olarak, yalnız bırakmaları, hatta terörist yapılanmalara cüret veren tavır sergilemeleri üzücüdür. Sayın Rutte ile bu bahislerdeki görüşlerimizi paylaşmaya devam edeceğiz. Yalnızca Sayın Genel Sekreter ile değil, NATO Doruğu başta olmak üzere tüm platformlarda müttefiklerimizle karşı karşıya olduğumuz tüm sınamalarda ne düşündüğümüzü, neler önerdiğimizi ve yaptığımızı bir bir anlatacağız.

SON GÜNLERDE YÜKSELEN 3. DÜNYA SAVAŞI TAMTAMLARI

SORU: NATO ve Rusya cephesinden gelen 3. Dünya Savaşı ile ilgili açıklamalardan sonra, Dışişleri Bakanı Hakan Fidan ve Ulusal Savunma Bakanlığı’ndan da açıklamalar oldu 3. Dünya Savaşı tehlikesiyle ilgili. Sizin bu türlü bir tehlike hakkındaki yorumunuz nedir? Mevzu bu dorukta de gündeme geldi mi? Sayın Putin ile yaptığınız görüşmede Rusya-Ukrayna savaşının büyüme tehlikesi gündeme geldi mi? Dünyanın gündemindeki nükleer silahlar hem Putin ile yaptığınız görüşmede hem dorukta konuşuldu mu?

CEVAP: Ne yazık ki Batı’da bu işi kaşıyan ülke ve kısımlar var. 3. Dünya Savaşı’na çanak tutan bir yaklaşım içindeler. Malum silah tüccarlarına pazar lazım. Silah tüccarlarının da pazarı Batı. Bu mevzuyla ilgili olarak da Sayın Putin, barıştan yana olduğunu son açıklamalarında söyledi. Zira taraflarda bir yorgunluk olduğu da açıkça ortada. Biz de kendilerine “barışa ne vakit ereceğiz?” dedik. Onlar “bu işin bir vakti yok, bütün sorun burada sizler üzere arabulucuların yükünü koymasında” noktasındalar. Biz artık yükümüzü koymaya uğraş ediyoruz. Temennimiz odur ki Rusya-Ukrayna ortasında bu savaş artık bir nihayete ersin. Devam ediyoruz, takip ediyoruz. Dışişleri Bakanım Hakan Fidan Bey, Ulusal Savunma Bakanım Yaşar Güler Bey bu işin takipçisi durumundalar. Bir an evvel temennim odur ki sonuca varalım. Yıllardır dillendirdiğimiz “Dünya 5’ten büyüktür” ve “Daha adil bir dünya mümkün” tezlerimiz bu olumsuz havayı dağıtmak, büyük savaş riskini ortadan kaldırmak için ortaya koyduğumuz somut tahlillerdir. Hala bunları uygulamak mümkündür. Yapmamız gereken global sistemi revize etmek, herkesin ayrımsız memleketler arası hukuka uymasını sağlamak, terörizmi topyekün bir anlayışla yok etmek, adaleti ve hakkaniyeti temel alan bir global paylaşım sistemini hayata geçirmektir.