Türkiye’de son günlerde Suriyeli sığınmacıları amaç alan ırkçı akınlar, nefret telaffuzları tırmanıyor. Kayseri’de Suriyeli olduğu açıklanan bir kişinin küçük yaştaki bir çocuğa taciz argümanı ile patlak veren olaylar, Adana, Gaziantep ve Konya üzere pek çok kente sıçradı.

Bazı kentlerde Suriyelilerin iş yerleri ateşe verildi, konutları taşlandı. 2 Temmuz’da 15 yaşındaki Suriyeli Ahmet Handan El Naif’in Antalya’nın Serik ilçesinde bıçaklanarak öldürülmesi, sığınmacılar ortasında infial yarattı.

Türkiye’de baskı artıyor

Suriyelilerin yaşanan gelişmelerden dolayı kaygı içersinde oldukları, sokağa çıkmaktan korkar hale geldikleri tabir ediliyor.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da Kayseri’de patlak veren tansiyondan sonra “Kim olursa olsun insanların meskenlerini, akrabalarını yakmak, sokakları ateşe vermek kabul edilemez” açıklamasını yaptı, “ayrımcılık, ötekileştirme, nefret lisanıyla insanları düşmanlaştırmanın AKP’nin siyasetinde kendisine yer bulmadığını, asla ve asla yer bulamayacağını” kelamlarına ekledi.

Türkiye’de Suriyelileri amaç alan şiddet aksiyonları tırmanıyor. Fotoğraf: DHA

Ancak son olarak Türkiye’deki Suriyelilerin kimlik bilgilerinin ırkçı paylaşımlar eşliğinde kamuoyuna sızdırılarak maksat gösterilmeleri, tasaları daha da artırdı.

İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Başkanlığı geniş çaplı soruşturma başlatıldığını duyururken Emniyet Genel Müdürlüğü ayaklanma daveti yapan ve süreksiz muhafaza altındaki Suriyelilerin kimlik bilgilerini yayınlayan “Ayaklanış#Türkiye” rumuzlu toplumsal medya kullanıcısının 14 yaşında bir çocuk olduğu ve İstanbul Çocuk Şube Müdürlüğü tarafından gerekli süreçlerin yapıldığı bilgisini paylaştı.

Suriyelilerin çaresizliğinin nedenleri

Suriyeliler, iç savaştan kaçarak sığındıkları Türkiye’de toplumun birtakım kesitleri tarafından istenmeseler de ırkçı şiddete gaye olmaları riski artmış olsa da, barışın tesis edilemediği Suriye’ye geri gönderilmek istemiyor.

Mart ayında İstanbul’da gözaltına alınarak Suriye’nin kuzeybatısındaki İdlib’e zorla geri gönderilen Abdul Baht Basmaji, birinci fırsatta, gerekli parayı biriktirdiği an, tekrar İstanbul’a gitmeye çalışacağını anlatıyor.

İdlib’de, Türkiye ile Suriye’yi ayıran hudut duvarında oynayan çocuklar.Fotoğraf: Rami Alsayed/NurPhoto/picture alliance

Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad’a karşı yapılan protestolara katılan Basmaji, yaklaşık 10 yıl evvel memleketi Halep’ten kaçmak, Türkiye’ye sığınmak zorunda kalmış. Yeni bir hayat kurmaya çabalamış, çalışarak para kazanmış, dostlar edinmiş.

Basmaji, Türkiye’den hudut dışı edilirken kendisine çalışarak kazandığı birikimini bankamatikten çekmesine müsaade dahi verilmediğini, cebindeki bir kaç kuruş parayla kendisini birden İdlib’de bulduğunu söylüyor.

Uluslararası Kriz Kümesi’nin (ICG) Suriye analisti Nanar Hawach, Suriyelilerin neden ülkelerine geri dönmek istemediklerini şu tabirlerle aktarıyor:

“Ağır ekonomik kriz, yaptırımlar, ülkenin yine imarı için gerekli kaynakların eksikliği ve temel hizmetlere, iş imkanlarına sonlu erişim göz önüne alındığında, Suriye’ye dönmek pek çok sığınmacı için başlangıç noktasına dönmekle muadil.”

İşsizlik ve mevt korkusu

Ocak 2023’ten bu yana 57 binden fazla Suriyeli İdlib’e hudut dışı edildi. Burası İslamcı milislerin ve öteki muhalif kümelerin Suriye’deki son kalesi olarak kabul ediliyor.

Bölgede ekonomik ve insani durum zati berbattı. Şubat 2023’teki yıkıcı sarsıntılardan sonra daha da berbatlaştı.

Basmaji, işsizliğin çok yüksek olduğu bölgede sabit bir iş bulamadığını anlatıyor. Şu sıralar bir inşaatta çalışıyor, “Kazancım geçinmeme yetmiyor” diyor. Halep’e ailesinin yanına da dönemiyor, zira Esad rejimi o bölgede denetimi çoktan ele geçirdi. Basmaji, “Gittiğim takdirde en âlâ ihtimalle mecburî olarak askere alınırım, ya öldürülürüm ya da Suriyeli öldürmek zorunda kalırım. En berbat ihtimal ise geçmişte muhalif protestolara katıldığım için hapsedilirim, cezaevinde ölürüm” diyor.

Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad’ın resmi önünde duran rejim askerleri.Fotoğraf: Getty Images/AFP/G. Ourfalian

Suriye’de 42 yaşından küçük erkekler, müddet sınırlaması olmaksızın askere gitmek zorunda. ICG uzmanı Hawach, “Zorunlu askerlik erkekler için hayati tehlike demek. Ayrıyeten maddi açıdan da bir aile ferdinin asker olması aileleri badireye sokuyor” diyor.

Gerçi Şam’da ülkelerine geri dönenlere uygulanan askere gitme zorunluluğunun kaldırılması için müzakereler yürütülüyor. Hawach, “Bu görüşmeler sonuçlandığı takdirde geri dönüşler konusundaki tasalar kısmen hafifleyebilir” görüşünü aktarıyor.

Ama Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği’ne nazaran Suriye hala geri dönüşler için inançlı değil. Ayrıyeten insan hakları örgütleri de Türkiye ve Lübnan’dan ülkelerine geri dönen binlerce kişinin tutuklandığına işaret ediyor.

Lübnan’da durum farklı

Lübnan’ın Suriye ile 400 km’lik sonu var. Suriye tarafındaki tüm bölgeler Esad’ın denetimi altında. Lübnan, Esad rejimi ile geri gönderilecek sığınmacılar konusunda anlaştı, isim listeleri belirlendi. Geri dönüşlerin maliyetini Lübnan makamları karşılıyor ve bunların “gönüllü” olduğunu savunuyor.

Ancak Beyrut merkezli İnsan Hakları Erişim merkezi isimli sivil toplum kuruluşu, yalnızca bu yılın birinci beş ayında 433 zorla geri gönderme hadisesi tespit edildiğine dikkat çekiyor.

Lübnan ordusu tarafından kaçak yollardan ülkeye girmeye çalışırken yakalanan Suriyeliler.Fotoğraf: Lebanese Army Website/AP Photo/picture alliance

27 yaşındaki Trad da bunlar ortasında yer alıyor. DW’ye konuşan Trad’ın babası Mamdouh, oğulundan haber alamadıklarını söylüyor.

“Resmi oturum müsaadesi olmadığı için tutuklanmıştı. Özgür bırakılması için resmi makamlar yaklaşık 7930 euro istediler” diyen Mamdouh, parayı ödediğini lakin oğlunu almaya gittiğinde kendisine onun Suriye’ye hudut dışı edildiği bilgisinin verildiğini aktardı, “O günden bu yana, geride hiç bir iz bırakmadan ortadan kayboldu” dedi.

DW Türkçe’ye sansürsüz nasıl erişebilirim?