Haydarpaşa ve etrafında, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı ile Kültür ve Turizm Bakanlığınca 2018’den beri devam eden arkeolojik kazıların yüzde 90’ı tamamlandı.

İstanbul’un tarihine ışık tutan hafriyatlarda bugüne kadar Helenistik periyoda ilişkin mezar ile çoklu mezar, döküm atölyesi, Osmanlı devrine ilişkin çeşme, Bizans devrinde yapılan ayazma ve İkinci Dünya Savaşı vaktinde kurulan sığınak bulundu.

İstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürü Rahmi Asal, kazı çalışmalarındaki son duruma ait AA muhabirine yaptığı açıklamada, alandaki kazıya Bölge Koruma Kurulu kararıyla 2018’de başladıklarını belirterek, “O kararla alana girdiğimiz günden bugüne, yaklaşık 100 bin metrekarelik bir alanda arkeolojik hafriyat çalışması yapıldı, çoğunluğu Doğu Roma ve Bizans diyebileceğimiz mimari kalıntılar ortaya çıkarıldı.” dedi.

Mimari kalıntıların yanı sıra sikke, keramik, figürin ve gibisi yapıtların de alanda bulunduğuna işaret eden Asal, “Bunların hepsi hafriyatla birebir vakitte eş güdümlü olarak, onarım, konservasyon ve tasnif çalışmaları yapılarak müzemizde müdafaa altına alınmakta.” diye konuştu.

“Arkeolojik çalışmalarımızın yüzde 90’ını tamamladık”

Asal, hafriyat projesinde 2018’den bu yana birçok değişikliğe gidildiğinin altını çizerek, şu bilgileri verdi:

“2018’de başladığımız proje, arkeolojik kalıntıların bulunması ve revizyonlar sebebiyle ister istemez uzadı. Arkeolojik çalışmaların devamında kimi alanlarda çıkan bilhassa mimari bedele sahip kalıntılar, inşa edilecek demiryoluna denk gelmesi sebebiyle yerinde belirli ölçülerde kesilerek bir diğer noktaya nakledildi. Yalnızca arkeolojik sebeplerle revizeler olmuyor. Teknik sebeplerle de aslında olağanda hedeflediğimiz müddette çalışmayı bitiremedik. Daha evvelki röportajlarımızda ‘Çalışmanın yüzde 90’ı bitti. Arkeolojik çalışmalar tamamlanmak üzere.’ dememe karşın, bahsettiğim sebeplerden, bugüne kadar çalışma devam etti. Şayet bir aksilik olmaz, proje değişikliğine gidilmezse aslında alanda arkeolojik çalışmalarımızın bugünkü şartlarda yüzde 90’ını tamamladık diyebiliriz.”

Müselles ve Azize Bassa Kilisesi olduğu kestirim edilen alanda çalışmanın devam ettiğini vurgulayan Asal, çalışmalardaki en kıymetli buluntulardan birinin, İstanbul’da çok fazla rastlanmayan ve hiç ellenmemiş halde Helenistik periyoda ilişkin bir mezar olduğunu ve mezarın içerisinde de çok özel takı, gözyaşı şişesi ve bronz kap üzere eşyalar bulduklarını aktardı.

Rahmi Asal, öteki buluntulara da değinerek, “Çok buluntumuz var lakin içlerinden en kıymetlileri, periyot dönem hafriyatlarda ve müzeye eser geldiğinde bildiğimiz Bizantion ve Kalkedon kentlerine ilişkin sikkeler olsa da burada birinci kere In situ kontekstinde, milattan evvel 4 ve 5. yüzyıla ilişkin sikkeler ortaya çıktı. Bunlar çok değerli.” tabirlerini kullandı.

“Bir piskoposluk sarayı olabileceği söylenen özel yapı kümelerine rastladık”

Arkeolojik alanın aslında bir nekropol alanı olduğuna dikkati çeken Asal, “Doğu Roma, 3., 4. yüzyıldan sonra limana dönmeye başlamış ve esasen alan burayla hudutlu değil. Fenerbahçe’den Koşuyolu’na kadar her yerde lokal yerleşmeler mevcut.” diye konuştu.

“En kıymetli kalıntılardan biri Azize Bassa Kilisesi”

Haydarpaşa’daki hafriyat çalışmalarında keşfedilen en kıymetli yer kalıntılardan birinin Azize Bassa Kilisesi olduğunun altını çizen Asal, şöyle devam etti:

“İstanbul’la ilgili en yeterli yayınları kültürel, arkeolojik manada yapan Raymond Janin, yayınlarından birinde Azize Bassa Kilisesi’ni tam burada lokalize ediyor. Biz de doğal olarak o sebepten bu kalıntıların muhtemelen bu kiliseye ilişkin olduğunu düşünüyoruz. Çalışmalar sırasında hem mimari manada kıymetli kalıntılar çıktı hem de kilisenin giriş neflerinden birinde, çok sayıda iskelet tespit edildi. Bunlardan üç adedinin beden bütünlüğü korunmuş. Fakat daha sonraki çalışmalar sırasında bir hipojeye denk geldik. Bugüne kadar yaptığımız çalışmalarda 35 bireye ilişkin iskelet elde edildi. Bunların yaklaşık 11 katman halinde katman katman hafriyatı yapılıyor. Aylardır burada çalışılıyor. Çok değerli bir yer olduğunu kestirim ediyoruz. Tarihlendirme yapmak ismine rastgele bir küçük buluntu yanından gelmedi lakin uzun periyot içinde gömü yapıldığını biliyoruz. Son katmanda da çok sayıda çocuk iskeletine rastlandı ve art geriye süratlice çok uzun ortalar olmadan gömüler olmuş. Bu da tahminen bir hastalık yahut ani ölümlerle ilgili olduğunu gösteriyor. Çalışmalar devam ediyor. Bebek iskeletlerinin de olduğu burada görüldü. Yaklaşık 1 ay içinde bu çalışmanın bitmesi planlanıyor.”

Asal, İstanbul’da son 20 yılda yapılan arkeolojik çalışmaların, İstanbul’un tarihini ve kimi yayınlar da tamamlandığında dünya tarihini de aşikâr ölçüde etkileyecek sonuçlara ulaşılacağını kaydederek, “Bütün genel geçer yayınlarda İstanbul’un kuruluşu milattan evvel 7. yüzyıllara tarihlendirilir ki, o da günümüzden 2 bin 700 yıl öncedir. Bizim bu bölgenin o kadar bir geçmişi olmasa da Yenikapı’yı göz önüne aldığımızda, günümüzden 8, 9 bin 500 yıl öncesine kadar İstanbul’un tarihinin gittiğini görüyoruz. İstanbul bir Yunan kolonisi kenti, Megaralıların kurduğu bir kent değil. Onlar geldiğinde İstanbul’da yerleşik bir ömür vardı.” değerlendirmesinde bulundu.

Arkeolojik hafriyatlarda bulunan birçok bulgunun sergilemeye çıktığına fakat kâfi olmadığına dikkati çeken Asal, kelamlarını şöyle sürdürdü:

“Normal şartlarda İstanbul Büyükşehir Belediyesi ile bir arada Yenikapı Hafriyat Alanı’nda bir müsabaka projesiyle müze binası inşa edecektik ancak maalesef o gerçekleşmedi. Allah kısmet ederse diğer yerlerde bu projeler hayata geçirilecek. Biz natürel ki kalıntıların, buluntuların çıktığı yerde sergilenmesini tercih ederiz lakin mümkün olmadığı vakitlerde da kesinlikle sergilenecek alanlar oluşturulacaktır. Kısmen İstanbul Arkeoloji Müzelerinde Yenikapı’da çıkan buluntuları gelip görebilir ziyaretçilerimiz.”