Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi’nin (ÖSYM) her yıl üniversiteye girmek isteyen adaylara yönelik düzenlediği Yükseköğretim Kurumları Sınavı (YKS) sonuçları, Türkiye’de eğitim sisteminin başarısına dair tenkitleri bir sefer daha gündeme getirdi.

ÖSYM Başkanı Bayram Ali Ersoy’un açıkladığı sonuçlara nazaran YKS’de ortaöğretim son sınıf öğrencilerinin gerçek karşılık sayısı ortalamaları epeyce düşük.

Ersoy, imtihanın birinci oturumu olan Temel Yeterlilik Testi’ne (TYT) başvuran yaklaşık 3,1 milyon adaydan 2,8 milyonunun, ikinci oturumda yapılan Alan Yeterlilik Testi’ne (AYT) başvuran yaklaşık 2 milyon adaydan ise 1,8 milyonunun imtihana katıldığını açıkladı.

Hangi bilgiler açıklandı?

TYT’ye girenler 40 soruluk Türkçe testinde ortalama 21,427 soruyu gerçek cevaplarken yanlışsız yanıt sayısı, 20 soruluk toplumsal bilimlerde ortalama 9,001, 40 soruluk matematik testinde ortalama 7,955, 20 soruluk fen bilimleri testinde ortalama 3,478 oldu.

İkinci oturumda yapılan Alan Yeterlilik Testi’nde (AYT) ise muvaffakiyet daha da düştü. Ortalama gerçek karşılık sayısı, matematik (40 soru) testinde 5,547, fizik (14 soru) testinde 2,247, kimya (13 soru) testinde 1,457 ve biyoloji (13 soru) testinde 2,324 olarak gerçekleşti.

AYT Türk lisanı ve edebiyatı (24 soru) testinde yanlışsız karşılık ortalaması 5,935 olurken, 10 soruluk tarih-1 testinde 2,484, 6 soruluk coğrafya-1 testinde 2,103, 11 soruluk tarih-2 testinde 2,076, 11 soruluk coğrafya-2 testinde 2,416 oldu.

Felsefe kümesi (12 soru) testinde 1,964, din kültürü ve ahlak bilgisi/ek ideoloji kümesi (6 soru) testinde ise 1,275 gerçek karşılık ortalaması var.

Uzmanlara nazaran, ortalamalar yanlışsız yanıt sayısı üzerinden değil de geçmiş yıllarda olduğu üzere net sayılarına nazaran hesaplansaydı daha vahim bir tablo ortaya çıkacaktı. İmtihanda dört yanlış bir doğruyu götürüyor. İki yıllık ön lisans programları için TYT’ye girmek kâfi olurken dört yıllık lisans programlarına tercih yapacakların TYT’nin yanı sıra AYT’ye de girmesi gerekiyor.

Peki, muvaffakiyet oranındaki düşüş neden kaynaklanıyor?

“Bu başarısızlık Ulusal Eğitim Bakanlığının”

DW Türkçe’ye konuşan Eğitim Sen MYK Üyesi ve Bayan Sekreteri Simge Yardım, Eğitim Sen olarak YKS’de her yıl olduğu üzere bu yıl da tekrar bir başarısızlık süreci gözlemlediklerini belirterek “Ancak bu başarısızlık doğal ki öğrencilerin değil, şahsen Ulusal Eğitim Bakanlığının başarısızlığı” diyor.

İktidarın eğitim siyasetlerine yönelik tavrı nedeniyle bu başarısızlığın göz nazaran göre geldiğini düşünen Yardım’a nazaran nitelikli, bilimsel ve eşit bir eğitim hakkından kelam edilmediği sürece bu sonuçlar sürpriz değil.

Özellikle matematik ve fen bilimlerinde ortalamaların epey düşük olduğunu lisana getiren Yardım, “Çünkü uzun vakittir bilhassa bilimsel eğitime yönelik önemli bir darbe süreci var. Fen bilimleriyle ilgili derslerin seyreltilmesi müfredat sürecinde de gündemimize geldi. Dini derslerin tartısı artırıldı” diyor.

ÖSYM dataları eksik paylaşıyor

ÖSYM’nin net sayılarıyla cinsiyete dayalı, bölgelere dayalı ayrıntılı istatistikleri kamuoyuyla paylaşmadığını söyleyen Yardım, Ulusal Eğitim Bakanlığının da bu istatistikler üzerinden kapsamlı bir tahlil yaparak eğitim siyasetlerini buna nazaran oluşturması gerektiği, lakin bu türlü bir gayretin olmadığı görüşünde.

Deprem bölgelerindeki eğitim hakkı ihlallerini hatırlatan Yardım, “Bunun sonuçları ne oldu? Bölgesel eşitsizlikler bu imtihan sonuçlarına nasıl yansıdı ve Milli Eğitim Bakanlığı bu eşitsizliklerin giderilmesi için bir çalışma yürütecek mi? Buna dair hiçbir bilgi yok. Bilgi paylaşmama üzerinden kendi başarısızlıklarını da örtmeye çalışan bir iktidar var” sözlerini kullanıyor.

Bu formda “eğitim sisteminde çok ileri bir noktadayız” üzere bir algı yaratılmaya çalışıldığını düşünen Yardım, “Ancak toplum nezdinde de gençlik nezdinde de eğitim işçileri nezdinde de bu algının hiçbir karşılığı yok. Herkes yapılmak istenenin farkında. Bu manasıyla da buradan toplumsal çabayı örgütlemek çok önemli” diye konuşuyor.

Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM)Fotoğraf: DW/U. Danisman

Okullardaki sistemle uyumlu değil

DW Türkçe’ye konuşan eğitim uzmanı Salim Ünsal’a nazaran ise bu tip imtihanlardaki performans düşüklüğünde üç temel etmen var:

“Okullardaki ölçme kıymetlendirme ve öğrenme uygulamalarının bu imtihanlarla uyumlu olmayışı, bu imtihanların içeriklerinin geniş ve uzun yıllara dayalı oluşu, üçüncü olarak da imtihanın yarattığı ruhsal tansiyon ve bununla birlikte imtihan sürecini tam olarak yönetememe.”

Ünsal, artık yalnızca kurslar yahut dershanelerin olmadığını, birçok okulun da öğrencisini bu tip imtihanlara hazırlayıcı birtakım programlar uyguladığını lakin buna karşın bu performansların çıktığını anlatıyor.

Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) ülkelerinde de eğitim öğretim performanslarının son vakitlerde düşme eğilimi gösterdiğini aktaran Ünsal, bunda pandemi ve kapanma sürecinin de tesirli olduğuna işaret ediyor.

Dijitalleşme üzerinden bilgiye erişim kolaylaşsa da öğrencilerin dersine yahut imtihan performansına olumlu yansıyacak bilgiyi bulmakta zorlanabildiğini, buna rağmen okul müfredatının da sıkıntılı olduğunu, müfredatın akışını sağlayan kitapların çocuğa bir şey anlatmadığını düşünen Ünsal’a nazaran, muvaffakiyet düşüklüğünün bir diğer nedeni de okulların kalabalık olması.

Sorular artık daha mı güç?

Türkiye’deki eğitim sistemi, 15 yaşındaki öğrencilerin kazandıkları bilgi ve marifetlerin OECD tarafından üç yılda bir değerlendirildiği Milletlerarası Öğrenci Kıymetlendirme Programı’nın (PISA) sonuçlarıyla da eleştiriliyor.

PISA testinin 2022 sonuçlarına nazaran Türkiye 81 ülke ortasında matematikte 39’uncu, fen bilimlerinde 34’üncü, okumada 36’ncı sırada yer alarak 2018’e nazaran üç beş basamak üst çıksa da tüm branşlarda OECD ülkelerinin ortalamasının altında kalmıştı.

Salim Ünsal, Ulusal Eğitim Bakanlığının buradaki performans düşüklüğünü çözebilmek için merkezi imtihan sistemine de PISA’dakine misal yeni jenerasyon soru kalıplarını dahil ettiğini anlatıyor. Ünsal, sürecin Liselere Geçiş Sistemi (LGS) sınavı ile başladığını, daha sonra ÖSYM’nin bunu YKS’de de uyguladığını belirtiyor.

Bu soru kalıplarının çoklu zekayı ve kapsamlı düşünmeyi gerektirebilecek kalıplar olduğunu, birkaç formülü bir ortaya getirmeyi gerektiren sorularla uzun metinlerden oluştuğunu tabir eden Ünsal, münasebetiyle merkezi imtihan sisteminin genetiğinin değiştiğini vurguluyor.

Ünsal’a nazaran bu nedenle de okulda yapılan imtihan uygulamaları ile merkezi imtihanlar ortasında genel manada bir uyumsuzluk var:

“YKS’de 100 sorudan 25, 26 yahut 30 soruyu gerçek yapan bir öğrencinin, bir bakıyoruz ki okuldaki diploma notu 100 üzerinden 85-90 hatta 95. Münasebetiyle bu, okullardaki ölçme değerlendirmeyle bu tip merkezi imtihanlardaki ölçme kıymetlendirme ortasındaki uyuşmazlığın ne kadar olduğunu aslında bize gösteriyor.”

Fotoğraf: picture-alliance/Photoshot/M. Kaya

Netler kaç olabilir?

Milli Eğitim Bakanlığının 2018’de, ÖSYM’ninse 2021 yılından sonra imtihan sonuçlarıyla ilgili paylaşılan bilgilerde farklılığa gittiğini söyleyen Ünsal, “Türkiye İstatistik Kurumu’nun enflasyon dataları nasıl bizim yaşadığımızdan farklıysa eğitimde de birebir şey yaşanıyor” görüşünü paylaşıyor.

“ÖSYM puanların hesaplanmasına kaynaklık eden netler üzerinden bir ortalama yayınlamak yerine ‘başarı biraz daha yüksek gözüksün, kamuoyu çok başarısız olduğumuzu görmesin’ diye onu gizleyerek hakikat yanıt ortalamaları üzerinden bir performans yayınlıyor” diyen Ünsal, TYT Türkçe testinde 21,427 olarak açıklanan ortalama hakikat sayısının nete vurulduğunda büyük ihtimalle 13-14 düzeyine düşeceğini, sayının toplumsal bilimlerde 5-6, matematikte 5-5,5, fen bilimlerinde 2-2,5’a kadar gerileyeceğini düşünüyor.

Başarıyı artırmak nasıl mümkün ?

Ünsal, eğitim öğretimin merkezi imtihan odaklı olmaması gerektiği görüşünde. Ünsal’a nazaran okul büsbütün imtihana odaklı bir çalışma yaptığında çocuğun ne farklı alanda düşünme ne yorum yapabilme ne de tahlil edebilme yeteneği gelişiyor.

Okulların çocukları yaşama hazırlamak, onlara hayat bilgisi verebilmek, onlara tecrübe kazandırmak, onları farklı kültürel ortamlarda geliştirmek, onların kişiliklerine katkı sunmak üzere pek çok kıymetli misyonu olduğunu lisana getiren Ünsal, “Bu noktada da biraz performansımızı artıracak, çocukları düşünmeye sevk edecek, bilhassa onlarda merak güdüsünü uyandıracak bir eğitim öğretim ortamını hazırlamamız gerekiyor” diyor ve bu hususta İskandinav ülkelerinin örnek alınabileceğini kelamlarına ekliyor.

Okulların fiziki şartlarında geçmiş yıllara nazaran düzgünleşme olsa da eğitimin daha çok insan kaynağına dayandığını belirten Ünsal, eğitimde uzun vadeli bir dönüşüm için insan kaynağına yatırımın yanı sıra dijital teknolojilerin eğitime daha fazla entegre edilmesi konusunda çalışmalar yapılması gerektiğini söylüyor.

“Ülkenin geleceğini ilgilendiren bir sonuç”

Simge Yardım da çocukları ruhsal olarak zorlayan imtihan odaklı eğitim sisteminden vazgeçilmesi gerektiği görüşünde. Yardım’a nazaran imtihan sonuçlarını ele alırken öğretmen yetiştirme politikalarını da kıymetlendirmek gerekiyor.

TBMM Genel Heyeti’nde görüşülmeye başlanan Öğretmenlik Meslek Kanunu ile iktidarın kendi siyasi ideolojisine uygun öğretmen profili oluşturmayı amaçladığı görüşünü paylaşan Yardım, “Dolayısıyla da bu durum önümüzdeki periyotta bu başarısızlığı daha da fazla artıracak” diyor.

Öğretmen yetiştirme sisteminde ciddi sıkıntılar olduğunu, akademilerde nitelikli bir eğitim almanın mümkün olmadığını, öte yandan eğitim işçilerinin çok fazla hak kaybına uğradığını belirten Yardım, tüm bu problemlerin çocuklara yansıdığını söylüyor.

Yardım, imtihan sonuçlarını eğitim siyasetlerinin başarısızlığının en somut delili olarak görüyor.

Artık gençlerde yaşanan ümitsizlik, dert ve geleceğinden telaş etme hâlinin çok ağır yaşandığını belirten Yardım, ekliyor: “Çünkü üniversite sınavıyla başlayan akabinde üniversite eğitimiyle devam eden bu süreçte gençlik geleceksizleştiriliyor. Bu durum yalnızca bir imtihan olarak değerlendirebileceğimiz bir şey değil. Bilakis ülkenin geleceği açısından tüm toplumu ilgilendiren bir sonuç olarak pahalandırmak gerekiyor.”

DW Türkçe’ye manisiz nasıl erişebilirim?