Türkiye’den yurt dışına göç eden Türk vatandaşlarının sayısı son beş yılda neredeyse dörde katlandı. 2019’dan bu yana 697 bin 194 vatandaş Türkiye’den ayrıldı.

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) bugün açıkladığı Memleketler arası Göç İstatistiklerine nazaran geçen yıl 291 bin 377 Türk vatandaşı yurt dışına göç ederken bu sayı 2019’da 84 bin 863 idi. Buna nazaran ülkeden göç edenler beş yılda yüzde 243 artış gösterdi. Artış 2022’ye nazaran ise yüzde 108 oldu.

Geçen yıl göç eden Türk vatandaşlarının 125 bin 370’ini bayanlar, 166 bin 7’sini erkekler oluşturdu. Bir yılda göç eden bayanların sayısı yüzde 129, erkeklerin sayısı yüzde 96 arttı. Son beş yılda ise Türk vatandaşı olan 286 bin 629 bayan, 410 bin 565 erkek ülkeden ayrıldı.

Peki Türk vatandaşlarının yurt dışında göçünde yaşanan bu artış neden kaynaklanıyor?

“Ekonomik münasebetler başta geliyor”

DW Türkçe’ye konuşan Ankara Üniversitesi SBF Mülkiye Göç Araştırmaları Merkezi Yöneticisi Prof. Dr. M. Murat Erdoğan, nüfusu göçe zorlayan etmenlerin itici faktörler ve cazibeli faktörler olmak üzere ikiye ayrıldığına işaret ediyor.

Ankara Üniversitesi SBF Mülkiye Göç Araştırmaları Merkezi Yöneticisi Prof. Dr. M. Murat Erdoğan, nüfusu göçe zorlayan etmenleri DW Türkçe’ye aktardı. Fotoğraf: Privat

Yüksek gelir ve istihdam fırsatlarının yer aldığı alımlı faktörlerin dünyanın her yerinde mevcut olduğunu, daha yeterli bir meslek için örneğin Almanya ya da Fransa’dan da Kanada’ya, İsviçre’ye göç edenlerin olduğunu tabir eden Erdoğan, Türkiye’deki temel sorunun ise cazip faktörlerden çok itici faktörlerden kaynaklandığını vurguluyor.

Erdoğan’a nazaran bu itici faktörlerin başında da iktisadın çok fazla bozulması geliyor.

İkinci faktörü Türkiye’de liyakat sisteminin ortadan kalkması ve gençlerin Türkiye’de meslek yapacaklarına olan inancının azalması olarak tanımlayan Erdoğan, “Üçüncüsü, Türkiye’deki siyasi ortam, demokrasi ve özgürlükler alanında yaşanan dertler. Bu durum bilhassa gençleri çok ilgilendiriyor. Öteki ülkelere gitmenin bir nedeni de daha az parayla bile çalışsa güzel ve huzurlu olmak, kendini tehdit altında hissetmemek” diye devam ediyor.

Hatay’dan 10 bin kişi yurt dışına gitti

Verilere nazaran geçen yıl yurt dışına göç eden Türk vatandaşlarının 76 bin 652’si İstanbul’da yaşıyordu. Ankara’dan 22 bin 978, İzmir’den 16 bin 758, Hatay’dan 10 bin 39, Bursa’da 8 bin 862, Antalya’dan 8 bin 602 kişi yurt dışına göç etti. Göç eden vatandaş sayısında birinci altı vilayet bu formda sıralandı.

6 Şubat sarsıntılarından ağır bir yara alan Hatay’dan yurt dışına göç eden Türk vatandaşlarının sayısı bir evvelki yıla nazaran yüzde 120 artarken, bu artış Bursa için yüzde 118, İzmir için yüzde 101,5, Bursa için yüzde 99,8, İstanbul için yüzde 97, Ankara için yüzde 88 oldu.

Yine sarsıntıda en fazla yıkım yaşayan vilayetlerden bir olan Kahramanmaraş’tan yurt dışına göç bir yılda yüzde 136 arttı. Bu artış zelzele vilayetlerinden Adıyaman’da yüzde 156, Malatya’da yüzde 153, Diyarbakır’da yüzde 116, Gaziantep’te yüzde 114, Şanlıurfa’da yüzde 102, Adana’da yüzde 90, Osmaniye’ye yüzde 88 oldu.

Depremden ötürü yerini değiştiren yüz binlerce insan olduğunu hatırlatan Murat Erdoğan’a nazaran bu insanların bir kısmının yurt dışına gitmesi de anlaşılabilir bir durum.

Kanada üzere kimi ülkelerin sarsıntı bölgesinden gelenlere kolaylıklar da sağladığını lisana getiren Erdoğan, “Sayılar aslında o kadar büyük değil lakin oransal artış büyük. Doğal ki bu durum sarsıntı tesiriyle hem birtakım ülkelerin depremzedelere kapıları biraz aralamasından kaynaklanıyor hem de hakikaten sarsıntıda her şeyini kaybeden, tekrar bir ömür kurmak sıkıntısında olan insanların bu ömrü Türkiye’de değil öteki ülkelerde kurma emeli görünüyor” diyor.

Türkiye’den hudut dışı edilecek bir Afgan aile.Fotoğraf: Murad Sezer/REUTERS

Yabancı uyruklular neden ayrılıyor?

Verilere nazaran 2023’te Türkiye’den göç eden 423 bin 202 de yabancı asıllı bulunuyor. Buna nazaran Türkiye’den toplam göç sayısı 714 bin 579’u buluyor.

Türkiye’den ayrılan yabancı uyruklular ortasında ise birinci sırayı 71 bin 956 ile Rusya vatandaşları alırken onları 66 bin 300 bireyle Irak, 35 bin 211 şahısla Afganistan, 27 bin 540 şahısla İran, 20 bin 655 şahısla Türkmenistan vatandaşları takip ediyor.

Murat Erdoğan’a nazaran Türkiye’den son periyotta giden yabancıların sayısının yüksek olması Türkiye’deki siyaset değişikliğinden kaynaklanıyor:

“Eskiden Türkiye’den ikamet müsaadesi kolay alıyordu. Yabancılar Türkiye’de kalıyorlardı. Bunların sayıları 1.4 milyona kadar çıkmıştı. Sonra hükümet bu mevzuda siyaset değişikliği yaptı. Son periyotta Türkiye’de yabancıların ikamet alması çok zorlaştı. O denli olunca Türkiye’deki ikamet müddetleri bitenler artık meskenlerine geri dönmek zorunda kaldılar. Münasebetiyle buradaki sayının değerli bir kısmı bununla ilgili.”

Irak’tan, Afganistan’dan, İran’dan, Türkmenistan’dan gelenlerin artık oturma müsaadeleri olmadığı için Türkiye’den ayrıldığını söz eden Erdoğan, bunun yanı sıra savaş hasebiyle Türkiye’ye gelen Rusların bir kısmının da geri döndüğünü söylüyor.

Gençler ortasında göç eğilimi giderek artıyor.Fotoğraf: Adem Altan/AFP/Getty Images

En fazla gençler göç etti

TÜİK’in açıklığı datalarda yaş kümelerine nazaran vatandaşlık ayrımı bulunmuyor. Bilgilere nazaran geçen yıl Türkiye’den göç eden 714 bin 579 kişinin 107 bin 41’inin yaşı 25-29 aralığında bulunuyor. Bu yaş kümesi göç edenler ortasında en fazla hisseye sahip.

Rakamlara nazaran Türkiye’den göç edenlerin yüzde 15’ini 25-29 yaş kümesi oluştururken bu yaş kümesini yüzde 12,9 ile 30-34 ve yüzde 12,5 ile 20-24 yaş kümesi izliyor.

İstatistiklerden geçen yıl 30-34 yaş ortasında 92 bin 8, 20-24 yaş ortasında 89 bin 506 kişinin Türkiye’den yurt dışında göç ettiği görülüyor. Buna nazaran bir yılda 20-34 yaş ortası 288 bin 555 kişi göç etmiş durumda.

Öte yandan 35-39 yaş ortasında 74 bin 456, 40-44 yaş ortasında 56 bin 958, 45-49 yaş ortasında 42 bin 500 kişi ülkeden göç etti.

Son beş yılda ise 25-29 yaş aralığında toplam 336 bin 422 kişi Türkiye’den göç ederken, ülkeden ayrılanların sayısı 20-24 yaş kümesinde 277 bin 541, 30-34 yaş kümesinde 288 bin 637 oldu.

Buna nazaran 5 yılda 20-34 yaş aralığında toplam 902 bin 600 kişi yurt dışına göç etti.

TÜİK dataları vatandaşlık ayrımına nazaran paylaşmadığı için sayıların aldatıcı olabileceğine işaret eden Murat Erdoğan, paylaşılan tabloya nazaran Türkiye’den gidenlerin 30 yaş kümesine yakın olduğunu aktarıyor:

“Bu da şu manaya geliyor; üniversiteden çıkıp gidenler değil, üniversiteden çıktıktan sonra Türkiye’de bir mühlet çalışıp akabinde yurt dışına giden bir profil var aslında.”

Erdoğan’a nazaran son bir yılda Türkiye’den ayrılan Türk vatandaşlarının sayısının yüzde 100’den fazla artması da gençler ortasında göç eğiliminin ne kadar arttığını ortaya koyuyor.

Gidenler gelenlerin üç katı

Geçen yıl yurt dışından Türkiye’ye göç eden kişi sayısı ise 316 bin 456 kişi oldu. Türkiye’ye gelenlerin 101 bin 677’sini Türk vatandaşları oluşturdu. Buna nazaran geçen yıl Türkiye’den göç eden vatandaşlar, Türkiye’ye geri dönenlerin yaklaşık üç katını buluyor.

Son beş yıla bakıldığında ise 517 bin 258 Türk vatandaşı Türkiye’ye geri dönerken bu sayı da yurt dışına göç eden vatandaşların sayısının altında kalıyor. Beş yılda yurt dışına gidenler gelenlerden yüzde 35 fazla.

Geçen yıl Türkiye’den göç edenlerin 214 bin 779’unu ise yabancı uyruklular oluşturdu. Türkiye’ye en fazla göç eden yabancı uyruklular 28 bin 314 ile Rusya vatandaşları oldu. Rusya’yı 17 bin 676 ile Azerbaycan, 15 bin 575 ile Türkmenistan, 14 bin 495 ile İran ve 12 bin 732 ile Afganistan vatandaşları izledi.

DW Türkçe’ye manisiz nasıl erişebilirim?