KIRKLARELİ İğneada beldesinde geçen yıl meydana gelen sel felaketinde ‘Sisli Vadi’ bungalov meskenlerinde tatil yapan 6 kişinin öldüğü bölgede, mahkeme kararıyla yapılan keşfin uzman raporunda, tutuklu Bülent Bayrak, tutuksuz yargılanan Cenan Aydın, Büşra Gökgöz, Vilayet Özel Yönetimi ve DSİ, ‘asli kusurlu’ bulundu.

Demirköy ilçesi İğneada beldesinde 5 Eylül 2023’te kuvvetli yağış nedeniyle ‘Longoz Ormanları’ndaki Sisli Vadi’de turistik bungalov meskenlerin olduğu bölgede sel meydana geldi. Dere içinde kurulan bungalov konutlarda tatil yapan Dr. Selman Bağışlar ve eşi Mihriban Bağışlar, Suna Duman, emekli öğretmen Raile Şimşek, eşi Ahmet Baki Şimşek ile tesis müdürü Ümit Solmaz, sele kapılıp ömrünü yitirdi. Olayla ilgili yürütülen soruşturmada, ‘Sisli Vadi’ ismiyle kurulan ve sele kapılan 18 bungalov konutun, ruhsata muhalif olarak inşa edildiği ortaya çıktı. Özel Yönetim tarafından mühürlenen işletme hakkında da yıkım kararı verildi. Fakat karara karşın ‘Sisli Vadi’ ismi altında toplumsal medyada tanıtımı yapılan bungalov meskenlerin, vergi levhasında faaliyet alanı ‘karma çiftlik’ olarak gösterildiği tespit edildi. ‘Bitkisel yahut hayvansal üretim konusunda uzmanlaşma olmaksızın üretim’ ismiyle faaliyet yürüttüğü belirlenen tesislerin tanıtımının, toplumsal medya hesaplarından, ‘Doğada uyanmak, tabiata uyanmak’, ‘Oksijeni bol, gerilimi az’ tabirleriyle yapıldığı saptandı.

Kırklareli Cumhuriyet Başsavcılığı’nın sürdürdüğü soruşturmada firmanın sahibi Bülent Bayrak hakkında, ‘Taksirle birden fazla kişinin vefatına neden olma’ hatasından gözaltı kararı verildi. Keşan’da yakalanan Bayrak ile firma yöneticileri Sevcan Ulutürk ile Cenan Aydın, tutuklandı. Ulutürk ile Aydın, daha sonra avukatlarının itirazıyla tahliye edildi.

Kırklareli Cumhuriyet Başsavcılığı’nın olaya ait hazırladığı iddianame, Kırklareli 2’nci Ağır Ceza Mahkemesi tarafından kabul edildi. İddianamede, tutuklu Bayrak ile Büşra Gökgöz, Cenan Aydın ve Sevcan Ulutürk hakkında, ‘Bilinçli taksirle birden fazla kişinin vefatı ve yaralanmaya sebep olma’ hatasından 3 yıldan 22 yıl 6’şar aya kadar mahpus cezası istendi.

‘YIKIM KARARINA KARŞIN İNŞAATLAR RUHSATSIZ YAPILDI’

Sanıkların yargılandığı Kırklareli 2’nci Ağır Ceza Mahkemesi’nde görülen 2’nci duruşmada mahkeme, sanık Bülent Bayrak’ın tutukluluk halinin devamına, olay yerine oluşturulacak uzman heyeti ile keşif yapılmasına karar verdi. Karar üzerine bölgede 28 Haziran’da oluşturulan uzman heyeti tarafından keşif yapıldı. Uzman heyetinde yer alan İstanbul Teknik Üniversitesi’nden inşaat mühendisi-mimar Doç. Dr. İsmail Dabanlı, meteoroloji mühendisi Doç. Dr. Elçin Tan, inşaat mühendisi Dr. Öğretim Üyesi H. Emre Alçiçek ve jeoloji mühendisi Dr. Orhan Yavuz’un hazırladığı rapor mahkemeye sunuldu. Olay yerinin krokileri ve fotoğraflarının da yer aldığı 21 sayfalık raporda, tutuklu sanık Bülent Bayrak, tutuksuz yargılanan Cenan Aydın, Büşra Gökgöz, Vilayet Özel Yönetimi ve DSİ, ‘asli kusurlu’, Sevcan Ulutürk ise ‘kusursuz’ bulundu.

Raporda, yapılar için Kırklareli Valiliği’nin Tarım ve Orman Bakanlığı’na müracaatında bakanlığın olumsuz görüş verdiği ve imar plan sürecinin sona erdiği belirtilerek, bütün ruhsatsız yapılar hakkında yıkım kararı verildiği kaydedildi. Yıkım kararına karşın inşaatlarında ruhsatsız olarak yapıldığı, turizm hedefli yapıların inşaat ruhsatı ve yapı kullanım müsaadesi evrakına ulaşılamadığı kaydedildi.

‘METEOROLOJİ UYARDI’

Olay günkü meteorolojik değerlendirmeye yer verilen raporda, Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nün Trakya Bölgesi için muhtemel can ve mal kaybının önüne geçmek için sarı renkli ihtar verdiği belirtilerek, “Aşırı yağış limiti olan 12 saate 10 milimetrenin üzerinde yağış kaydedilmiş olması sebebiyle olayın çok yağış olduğu ve doğal afet olarak nitelendirilebileceği hususunda fikir birliği sağlanmıştır. Meteoroloji Genel Müdürlüğü (MGM) olay öncesinde sarı tehlike koduyla Türkiye genelinde ikaz yapmıştır. Münasebetiyle AFAD’ın teyakkuzda olması için gerekli ihtarın MGM tarafından verildiği tespit edilmiştir” denildi.

‘DERE TAŞMAYA BAŞLADIĞI ANDAN İTİBAREN PİK DEBİ GÖRÜLDÜ’

Yağışta, Sisli Vadi’de görülen debinin kısa mühlet içinde yükseldiği belirtilerek, “Yağışın uzun müddet devam etmesinden ötürü yerin doygunluğa ulaşması, havza eğiminin yüksek olması ve yağış şiddetinin afet boyutunda olmasına bağlanabilir. Bu yüzden dere taşmaya başladığı andan itibaren kısa mühlet sonra pik debi görülmüştür. Palabıyık Deresi’nin havzasının çabucak hemen tamamı ağır ormanlık alanlardan oluşmaktadır. Hasebiyle akarsu kesitinde sel anında dere kenarına yakın ağaçların köklerinden sökülmesi, yamaçlarda bulunan kuru kısım ve kütüklerin dere yatağına taşınması beklenen bir durumdur. Afet boyutunda yağışın meydana getirdiği selin bu kadar ağır rüsubat ve tomruk taşıması, selin verdiği ziyanları katlayıcı tesiri olmuştur. Dar bir vadiden yüksek süratle gelen selin Sisli Vadi ismiyle bilinen taşkın ovasına geldiğinde kesit genişlediğinden suratını azaltarak tüm taşkın ovasında menderesler oluşturarak geliştiği tespit edilmiştir. Bu esnada vadi girişinin tarafına nazaran ana akimin merkezinin evvel sağ kıyıdan yansıdığı, sonra sol kıyıya yönlenip tekrar sağ kıyıya yanlışsız yansıdıktan çabucak sonra turizm hedefli kullanılan yapılara ulaştığı tespit edilmiştir. Buna nazaran 180 parsel üzerindeki çiftlik yapılarının mühendislik hizmeti almış olmasından kaynaklı ayakta kaldığı, selin taşıdığı rüsubatın bu yapılara takılmasıyla selin merkezinin bu noktada 2 kola ayrıldığı, su izlerinden ve olay sonrası görüntü ve fotoğraflardan anlaşılmıştır. Sağ ve sol kıyılara çarpıp yansıyan 2 akımın ana kolları hafif çelik iskeletli ahşap ve taş kaplama binaları büsbütün yıktığı tespit edilmiştir” denildi.

‘DSİ’NİN GÖRÜŞÜ KARARSIZ KALMIŞTIR’

Raporda, DSİ tarafından dere şevinden itibaren 10 metre aralıkta ve 1,5 metre bu basman kotundan yapıların yapılacağı görüşü imar planı yapılması sürecinde görüş olarak verildiği belirtilerek, “Ruhsat süreci akim kalmıştır. DSİ’nin bu görüşü de hasebiyle kararsız kalmıştır. Buna karşın ruhsatsız olarak yapıların DSİ görüşüne tam olarak uygun yapılmadığı tespit edilmiştir. Yerinde yapılan keşif sonucu tespit edilen su alma yapısının su tutma haznesi olmayan tabandan su alma yapısı olan trol tipi su alma yapısı olduğu tespit edilmiştir” tabirleri kullanıldı.

‘TAŞKININ ARTIŞINA DAİR İSPAT BULUNAMADI’

Duruşmalarda, sanık avukatlarının derenin üst kısmında su toplanan bir set olduğu ve setin yıkılmasıyla suların birdenbire geldiğini savunmuştu. Uzman raporunda ise bu türlü bir sete rastlanmadığı kaydedildi. Raporda, dere kesitinin tıkanıp, suyun kabarmasına sebep olacak rastgele bir doğal yahut yapay bir sete rastlanılmadığı belirtilerek, “Su izlerinden de anlaşıldığı üzere olay günü sel dere yatağından olağan formunda epey da ağır rüsubat taşıyarak gerçekleştiği tespit edilmiştir. Hasebiyle ne su alma yapısının ne de memba tarafında bulunan kesitlerin tıkanıp gerisinde su biriktirerek taşkın debisini arttırdığına dair bir ispat bulunamamıştır” denildi.

‘BAŞKA POZİSYONDA KULLANILMA SAKINCALI’

Yapısal değerlendirmeye yer verilen raporda, yapılarla ilgili statik bir proje bulunmadığı söz edilerek, “Yapıların ruhsatsız bir formda yapıldığı, münasebetiyle imal evresinde fenni bir çalışmanın yapılmadığı anlaşılmaktadır. Yapılar ile ilgili rastgele bir mühendislik çalışmasının olup olmadığının teyit edilmesi emeliyle keşif mahallinde Bülent Bayrak’a yapıların statik projelerinin bulunup bulunmadığının sorulması üzerine yapılarla ilgili rastgele bir statik çalışmanın yapılmadığını, template (hazır/tip) projelerin kullanıldığını heyetimiz belirtmiştir. Lakin dava evrakında tip proje de olsa yapılar ile ilgili rastgele bir projeye rastlanılmamıştır. Ayrıyeten her bölge farklı karakteristiklere sahip olduğundan yapıya tesir edecek yükler her bölgede farklı olacaktır. Hasebiyle, template (tip) projelerin olduğu üzere öteki bir pozisyonda kullanılma sakıncalıdır. Yapının yapılacağı pozisyonun karakteristiklerine nazaran projenin denetim edilmesi, gerekli ise revizyonların yapılması ve ondan sonra uygulanması gerekmektedir” diye belirtildi.

TESPİT EDİLEN HUSUSLAR

Raporda, keşif alanında yer alan kalıntıların incelendiği belirtilerek, tespit edilen konular şöyle sıralandı:

“Bungalov meskenlerin taban kısmında bulunan taş yükseltme duvarlarında yapısal stabilitenin sağlanması maksadıyla kullanılması gereken yatay ve düşey hatılların (konstrüktif olarak kullanılan küçük boyutlarda kolon ve kirişler) kullanılmadığı görülmüştür. Bungalov konut yerlerinin taş duvar üst kotundan başladığı yapılarda yer betonu, taş duvar üst makus ile tıpkı hizada ve toprak-tas dolgu zerine donatısız beton olarak dökülmüştür. Lakin bu döşemenin, üzerine gelen yükler dikkate alınarak donatı olarak tasarlanması ve döşeme betonunun taş duvar üstünde yapılacak yatay hatıl ile birlikte monolitik olarak dökülmesi gerekmektedir. Üst yapıların mesnetlenmesi (zemine bağlantısı) taş duvar üzerine dökülen ince bir beton katmanı üzerine yapılmıştır. Keşif alanında alınan beyanlardan da teyit edildiği üzere imalat sırasında bu betonun içinde donatı demirleri bırakılmış ve sonrasında üst yapı bu donatılar vasıtasıyla taş duvar üzerine mesnetlendirilmiştir. Yerinde yapılan müşahedede ankraj temaslarının az sayıda olduğu, gömme derinliklerinin yetersiz olduğu görülmüştür Ayrıyeten donatı demirine somun takılamayacağından üst yapı elemanlarına irtibatının punto kaynakla yapıldığı varsayım edilmektedir. Bungalov-zemin ilişkilerinde yönetmelikler çerçevesinde kâfi sayıda, kâfi çapta, kâfi gömme derinliğine sahip ankraj çubuklarının kullanılması gerekmektedir. Gerçekten yerinde incelemede ankraj olarak kullanılan donatı çubuklarının tamamında göçme gözlemlenmiştir. Sonuç olarak davaya husus yapıların mühendislik hizmeti almamış olması, proje ve hesap raporlarının bulunmaması hasebiyle tasarım açısından kıymetlendirme yapılamamıştır. Yerinde inceleme ile keşif mahallinde yapılan müşahedelerle yapılarda uygulama açısından da üstte bahsedilen sorunlar tespit edilmiştir. Lakin unutulmamalıdır ki yapının projelendirilmesi esnasında fen ve sanat kurallarına uygun tasarım yapılması, yapıda can kaybı riskine ihtimal vermeyecek formda projelendirilme yapılması gerekmektedir. Konut, iş yeri vs. üzere yapıların taşkın, heyelan ve kaya düşmesi üzere afet riski olan, sıhhi ve jeolojik açıdan üzerinde yapı yapılmasında mahzur bulunan alanlarda yapılmaması temel olduğundan olağan kurallarda bu tip yapıların projelendirilmesinde zelzele, rüzgar, kar, sıcaklık değişimi üzere tesirler dikkate alınmakla birlikte rastgele bir sel tesiri dikkate alınmamaktadır. Münasebetiyle kelam konusu yapıların dizaynında ve uygulanmasında mühendislik hizmeti alınmış olsa dahi taşkın ve sel riski göz gerisi edildiğinden bu durumda da yapıların sel tesiri ile göçme mümkünlüğü olacağı düşünülmektedir” denildi.

3 SANIK İLE DSİ VE ÖZEL YÖNETİM KUSURLU BULUNDU

Raporda, ruhsatsız olarak yapılan yapıların çoğunluğunun selden ziyan gördüğü, kimilerinin büsbütün yıkılarak can kaybının yaşandığı kaydedildi. Raporda, “Davaya bahis yapıların rastgele bir mühendislik hizmeti almadan, ruhsatsız bir halde yapılması ve turizm tesisi olarak kullanılmasından fiili olarak sorumlu olan sanık Bülent Bayrak’ın, asli kusurlu olduğu” denildi. Şirketin yönetim kurulu üyesi ve lideri olan Cenan Aydın’ın kaçak yapılara başlattığı bu nedenle asli kusurlu bulundu. Kaçak yapıların turizm tesisi olarak işletildiği vakte denk gelen şirketin yönetim kurulu üyesi ve lideri olan Büşra Göksöz de asli kusurlu bulundu.

Raporda Özel Yönetimi ve DSİ’nin de asli kusurlu bulunduğu belirtilerek, “İl Özel Yönetimi tarafından kaçak yapılar tespit edilip mühürlenmesine karşın mevzuatta açıkça yazılı olan kaçak yapı sahiplerine mevzuatın öngördüğü müddette yıkım kararını bildiri etmeyen, davaların yalnızca para cezalarına ilişkin olduğundan yıkım kararlarına karşı rastgele bir idari dava da açılmadığından beklenecek bir süreç olmadığı halde, kaçak yapıların sahibi tarafından yıkılmaması sonucu süreci takip edip kaçak yapılar yıktırmaktan sorumlu olduğu halde yıkım sürecini gerçekleştirmediği anlaşılan Özel Yönetimi’nin asli kusurlu, 2019 yılında yürürlüğe giren Taşkın konut Rüsubat Denetimi Yönetmeliği 14’üncü unsuru gereği yapılması zorunlu olan hidrolojik ve hidrolik etüt raporu ve taşkın hudutlarını belirleme çalışmalarından yapılaşma için DSİ’nin uygun görüş vermesi gerekirken; 180 parsel üzerindeki ziraî hedefli yapılar yapılırken 19.08.2020 ve ‘Turizm Alanı’ maksatlı 1/5000 Nazım İmar Planı ve 1/1000 Uygulama İmar Plan yapılabilmesi yapıların imar plan sürecinde 184-185 nolu parseller için 03.11.2020 tarihli görüş yazılarında, ‘Dere şev üstünden itibaren 10,00 metre yaklaşma uzaklığı bırakılmalı, bırakılan bu alana rastgele bir tesis inşa edilmemelidir’ görüş gereği yapılaşmanın önü açıldığından ve yönetmeliğin 14’üncü unsuruna uyulduğuna dair belge münderecatında bir kanıt mevcut olmadığından taşkın olayın yaşanmasında Devlet Su İşleri’nin (DSİ) asli kusurlu olduğu görüş ve kanaatine varılmıştır” sözleri kullanıldı.