Almanya’da 2025 yılı bütçe taslağı Temmuz başında Bakanlar Kurulu tarafından onaylandı. Lakin tasarıya ve muhtemel tasarruf kalemlerine ait tartışmalar dinmiş değil.

Taslağın onaylanması öncesinde Sosyal Demokrat Parti (SPD), Hür Demokrat Parti (FDP) ve Yeşiller’den oluşan koalisyon hükümeti, işsizlere verilen yurttaşlık ödeneğine (Bürgergeld) ait şartları sertleştirme konusunda mutabık kalmıştı. Yeni düzenleme çerçevesinde ödenek alanların iş fırsatlarını reddetmeleri, iş ve emekçi bulma kurumuna bilgi vermekten ya da kurumla iş birliği yapmaktan imtina etmeleri halinde aldıkları ödenekte daha süratli ve daha yüksek kesintilerin devreye gireceği belirtilmişti.

Ancak koalisyon ortağı liberal FDP’den ödenek konusunda “daha fazla reform” davetleri geliyor. Partinin Genel Sekreteri Bijan Djir-Sarai, geçen hafta yaptığı açıklamada hükümetin öngördüğü yeni düzenlemeyi yetersiz gördüklerini belirterek performansın daha fazla teşvik edilmesi ve devletin toplumsal yardımlarının “gerçekten muhtaçlığı olanlara” verilmesi gerektiğini savunmuştu.

Ana muhalefet partisi Hristiyan Demokrat Birlik’ten (CDU) ise daha radikal bir talep geldi. Parti içinde yükü olan bir isim olan Genel Sekreter Carsten Linnemann, “çalışmaya isteksiz olduğu düşünülenlerin aldığı ödeneğin büsbütün kesilmesi” davetinde bulundu. Linnemann, “istatistiklerin altı haneli sayıda kişinin temel olarak bir işi kabul etmeye istekli olmadığına işaret ettiğini” ve “en az 100 bin kişinin haksız yere vatandaşlık ödeneği aldığını” söyledi. Bu durumda belirlenen şartların yerine getirilmemesi halinde ödeneklerde yapılması öngörülen yüzde 30’a kadar kesintinin de kâfi olmayacağını savunan Linnemann, taban ömür standardını teminat altına almak için gereken toplumsal yardımları içeren temel garantinin bu bireyler için “tamamen kaldırılması gerektiğini” savundu.

Radikal kesinti talepleri seçim atılımı mi?

CDU’lu siyasetçinin ortaya attığı “haksız yere yardım alan 100 bin kişi” argümanını destekleyecek somut bir ispat olmasa da Linnemann’ın önerisi toplumsal yardımlara ait yeni bir tartışmanın fitilini ateşledi. Kendi partisinden takviyenin yanı sıra tenkit de alan CDU’lu siyasetçiye, Yeşiller, Sol Parti ve toplumsal derneklerden ise “popülizm” yansısı geldi.

CDU Genel Sekreteri Carsten Linnemann, “haksız yere ödenek alanlara” verilen ödeneğin büsbütün kesilmesini talep etti. Fotoğraf: Kay Nietfeld/dpa/picture alliance

DW’ye konuşan siyaset bilimci ve “Blätter für deutsche und internationale Politik” isimli gazetenin editörü Albrecht von Lucke bu tartışma için öncelikle “haklı” değerlendirmesinde bulundu. Fakat Almanya’nın üç doğu eyaletinde düzenlenecek lokal seçimlerden bir ay evvel gelen açıklamanın zamanlamasına da dikkat çeken Lucke, Birlik’in kendisini bu seçim yarışı periyodunda anketlerde epeyce düzgün performans sergileyen iki popülist parti Almanya için Alternatif (AfD) ve Sahra Wagenknecht İttifakı (BSW) BSW’nin baskısı altında hissettiği için toplumsal yardım alanları amaç aldığı tespitinde bulundu.

Kim ne kadar yardım alıyor?

Federal Çalışma ve Toplumsal İşler Bakanlığının web sayfasında “Yurttaşlık ödeneği, geçimlerini kendi gelirleri yahut mal varlıklarıyla karşılayamayanların insan onuruna yaraşır bir taban ölçüsü garanti altına almaktadır” tabirleri yer alıyor. Kelam konusu ödenek, 2023 yılının başında Hristiyan Birlik partilerinin de onayıyla eski ismi Hartz IV olan işsizlik parası II’nin yerine yürürlüğe girmişti.

Halihazırda yaklaşık beş buçuk milyon kişi bu yardımdan yararlanıyor. Tek başına yaşayanlar ya da çocuklarını tek başına yetiştiren ebeveynler 563 euro yardım alırken çiftlerde bu ölçü kişi başı 506 euro olarak belirlenmişti. Çocuklar için öngörülen ölçü ise yaşa bağlı olarak 357 ila 471 Euro ortasında değişiyor. Ayrıyeten sıhhat sigortası, barınma ve ısınma masrafları da kamu bütçesinden karşılanıyor.

Ukrayna’daki savaştan kaçıp Almanya’ya gelenler de bu yardımdan faydalanıyor. Federal İstihdam Dairesi datalarına nazaran halihazırda yaklaşık 720 bin Ukraynalı yurttaşlık ödeneği alması da tartışma konusu.

Bu toplumsal yardımlar için hükümet birinci etapta öngördüğü 37 milyar 600 bin euroyu daha sonra yaklaşık 41 milyar euroya çıkardı.
Toplumsal ödenekler siyasalların düşündüğünden çok daha fazla gelir vergisine mal oluyor. Bu yıl devlet, işsizlerin yanı sıra toplumsal açıdan dezavantajlı öteki kümelere ve emeklilere ödenen ödenek için yaklaşık 176 milyar euro harcayacak. Bu da toplam federal bütçenin üçte birinden fazlası demek.

Ödenek büsbütün kesilebilir mi?

Almanya’nın çok fazla harcama yaptığı gerekçesiyle kimi bireylere ödenen vatandaşlık ödeneğini kesmek isteyen CDU’lu siyasetçi Linnemann’ın bu talebi uygulanabilirlik açısından gerçekçi değil. Çünkü muhtaçlık sahiplerinin aldığı yardımı düşürmek çok sıkıntı, büsbütün kesmek ise hukuken mümkün değil.

Bununla ilgili 2019 Almanya’nın en yüksek mahkemesi olan Federal Anayasa Mahkemesi tarafından verilen karar emsal teşkil ediyor. Kelam konusu kararda devletin insan onuru için gereken minimum hayat standardını teminat altına alması gerektiği belirtilmişti. Devletin insanların onuruna hürmet göstermesi ve onu müdafaası gerektiği kaydedilmişti.

Suistimali engellemek için “yaptırımlara müsaade verilmesi gerektiğini” savunan siyaset bilimci von Lucke’ye nazaran ise işi daha radikal boyutlara vardırmadan tedbir almak mümkün.

DW Türkçe’ye manisiz nasıl ulaşabilirim?