Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) Türkiye Personel Partisi’nden (TİP) Hatay milletvekili olarak seçilen Can Atalay’ın vekilliğinin düşürülmesine ait Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) sürecini “yok hükmünde” saymasının akabinde TBMM Atalay’ın durumunu ele almak üzere Cuma günü toplanıyor.

Atalay’ın milletvekilliğinin düşürülmesine karşı yapılan müracaatları 22 Şubat 2024 tarihinde karara bağlayan AYM, bu kararının detayını gerekçesiyle birlikte 1 Ağustos’ta Resmi Gazete’de açıkladı.

Bu kararla birlikte Can Atalay’ın tüzel durumu yine değişirken gözler de TBMM’deki sürece çevrildi.

Cuma günü yapılacak Genel Heyet oturumuna muhalefet partilerinin iştiraki beklenirken, MHP oturuma katılmayacağını açıkladı. MHP, Anayasa Mahkemesi’nin yetki alanının dışına çıkarak TBMM’ye ve öbür yüksek yargıya “parmak salladığını” ileri sürüyor.

AKP’nin katılıp katılmayacağı son ana kadar netlik kazanmazken oturumu eski Adalet Bakanı, TBMM Başkan Vekili Bekir Bozdağ’ın yönetmesi bekleniyor.

CHP Küme Başkanvekili Gökhan Günaydın toplumsal medya hesabından “Meclis 16 Ağustos’ta Can Atalay konusunu ele almak üzere, muhalefetin daveti doğrultusunda harika toplanacak. Meclis Lider vekilliği sırası Gülizar Biçer Karaca’da (CHP) olduğu halde, ‘olağanüstü toplantılarda sıra gözetilmez, Numan Kurtulmuş’un tercihi bu yönde’ gerekçesiyle oturumu Bekir Bozdağ’ın yönetmesi kararı alındı” dedi.

AYM’nin gerekçeli kararının akabinde muhalefet partileri TBMM’ye harikulâde toplantı dilekçesi sunarken, TBMM Başkanı Numan Kurtulmuş da TBMM Genel Şurası’nı Cuma günü saat 14:00’te toplantıya çağırmıştı.

Yaz tatilinde olan Genel Şura 15 Ağustos Perşembe günü de Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas’ı ağırlamak için harikulâde toplanıyor.

TİP milletvekili seçilen Can Atalay’ın hür bırakılması için çok sayıda şov düzenlendi. Fotoğraf: ANKA

Muhalefet ne istiyor?

CHP, DEM Parti, Saadet Partisi, DEVA Partisi, TİP, Demokrat Parti ve EMEP tarafından 9 Ağustos’ta Atalay ile ilgili sürece dair TBMM Başkanlığı’na ortak dilekçe sunulmuştu.

Dilekçede Atalay’ın durumuna atıfta bulunularak “Politik sonuçların yanı sıra ekonomik sonuçlar da doğuracak nitelikte olan bu sürecin TBMM tarafından ele alınarak çözümlenmesi için harikulâde toplantı daveti yapılmaktadır” denilmişti.

Muhalefet partilerine nazaran AYM’nin Atalay’ın milletvekilliğinin düşürülmesi sürecini “yok hükmünde” olarak tespit etmesinin milletvekilliğinin hiç düşmediği manasında yorumlanması gerekiyor. Bu nedenle TBMM Genel Şurası’nın bu kararı birinci Genel Kurul’da okutarak milletvekilliğini iade etmesi gerekiyor.

TİP Genel Başkanı Erkan Baş da bu isteğini “Meclis, ‘AYM’nin Can Atalay kararını gördüm, görüşeceğim’ dedi. Bu durumda yapılması gereken, ilgili kararın okunarak Atalay’ın tekrar milletvekili olarak kayıt edilmesi ve tahliye edilerek vazifesine başlamasıdır” diyerek aktarmıştı.

Muhalefete ve birtakım anayasa hukukçularına nazaran AYM’nin Atalay hakkında verdiği kararın Meclis’te okutulması gerekiyor. Karar okunsa bile Atalay’ın çabucak tahliye edilmesi sonucu doğmazken öte yandan milletvekilliği tekrar tescil edilmiş olacak.

AYM’nin Atalay kararını DW Türkçe’ye kıymetlendiren Prof. Dr. Adem Sözüer TBMM’nin vekilliği düşürme kararını geri alması gerektiğini belirtip “AYM ‘Bu süreç yok hükmünde’ diyor. Bu nedenle Atalay’ın vekilliği devam ediyor” yorumunu yapmıştı.

İktidar ne diyor?

Öte yandan süreç ve AYM kararı iktidar tarafından muhalefet üzere yorumlanmıyor.

Adalet Bakanı Yılmaz Tunç da en son Çarşamba günü yaptığı açıklamada Atalay için “Adli yargının verdiği kesin karar ortadayken Meclis’in yapabileceği bir şey kelam konusu değil” sözlerini kullandı. Tunç, Yargıtay’ın verdiği kesin kararın Meclis tarafından değiştirilmesinin mümkün olmadığını belirterek “Cuma günü partiler görüşlerini söz edecektir” dedi.

Hükümete yakın müelliflerden Abdülkadir Selvi ise geçtiğimiz günlerde Hürriyet’te yayımlanan makalesinde AKP’nin muhalefetin isteğine karşı üç münasebet ileri süreceğini belirterek, bunları şöyle sıralamıştı:

“Birincisi; Atalay’la ilgili mahkûmiyet kararı İstanbul 13. Asliye Ceza Mahkemesi tarafından verildi. İstinaftan geçerek Yargıtay 3. Ceza Dairesi tarafından onandı. Mahkûmiyet kararı ortada dururken Meclis’te yemin edemez.

İkinci olarak; tahliye kararının verilip milletvekili haklarının iade edilmesi için ya İstanbul 13. Asliye Ceza Mahkemesi tekrar yargılama yapacak ya da kararında ısrar edip, belgeyi Yargıtay’a gönderecek. Yargıtay, Anayasa Mahkemesi’nin kararı doğrultusunda yine yargılama ve infazının durdurulması kararı verirse tahliye edilip milletvekili yemini etmesinin önü açılacak.

Üçüncüsü; ya da Adalet Bakanlığı Anayasa Mahkemesi’nin kararını münasebet göstererek, “kanun faydasına bozma” ve “infazın durdurulması” talebiyle Yargıtay’a müracaat edecek.”

AKP ile CHP ortasında 31 Mart lokal seçimlerinden sonra başlatılan lakin şu anda yavaşlayan olağanlaşma sürecinde öbür birtakım problemlerin yanı sıra Atalay’ın durumunun da çözümlenmesine dair umut besleyenler olmuştu.

AKP Genel Lider Vekili Mustafa Elitaş ise TBMM’deki oturumdan sonuç beklemenin gerçek olmayacağını söyleyerek, Atalay’ın milletvekili seçilmeden evvel tutuklu bulunduğunu, TBMM’nin Atalay hakkında rastgele bir oylama yapmadığını söyleyerek, Atalay’ın durumunun daha evvel milletvekili koltuğunda otururken yargılama süreçlerine tabi tutulan Enis Berberoğlu ve Ömer Faruk Gergerlioğlu’ndan farklı olduğunu belirtti.

Gergerlioğlu’nun da vekilliği düşürülmüştü

Benzer bir süreç, periyodun HDP Kocaeli Milletvekili Ömer Faruk Gergerlioğlu ile ilgili olarak da yaşanmıştı.

Kocaeli 2. Ağır Ceza Mahkemesi, Gergerlioğlu’nu “Terör örgütü propagandası” yapmak hatasından 2 yıl 6 ay mahpus cezasına çarptırmış ve bu karar Yargıtay 16. Ceza Dairesi tarafından onanmıştı.

Mahkûmiyet kararının TBMM Genel Şurası’nda okunmasıyla da Gergerlioğlu’nun milletvekilliği düşürülmüştü. Gergerlioğlu, bu kararın akabinde tutuklanarak cezaevine konulmuştu. Fakat Anayasa Mahkemesi, 2021 yılında hak ihlali kararı verince Gergerlioğlu tahliye edilmiş ve buna ait AYM kararının TBMM Genel Şurası’nda okunmasıyla Gergerlioğlu TBMM’ye milletvekili olarak geri dönmüştü.

Ancak Eski AYM Başkanı Haşim Kılıç’a göre Atalay ile Gergerlioğlu’nun durumları farklılık gösteriyor.

Kılıç, 30 Ocak 2024’te Medyascope’a verdiği demeçte AYM’den “ihlal” kararı çıkması durumunda bile kararın uygulanamayacağını anlatarak, şöyle demişti:

“Şu an söylenecek bir şey yok, milletvekilliği düştü. Bu bir karar değil, bu bir okuma. Bunun için Anayasa Mahkemesi’ne müracaat yapacaklardır. ‘Benim milletvekilliğim haksız yere düşürüldü’ formunda müracaat yapılabilir. Bu mevzuda itiraz hakları var. AYM’ye itiraz edebilirler. Müracaat sonrası mahkeme büyük ihtimal ihlal kararı verecek lakin sonucu olmayacak. Sonuç ihlal olsa da geçerli olmayacak, karar uygulanamayacak. İhlal kararı verilse bile geri dönemez. Zira hükümlü, özgür değil.”

Kılıç, daha evvel Gergerlioğlu için de misal durum bulunduğunu hatırlatarak, “Ancak o kişi dışarıda olduğu için onun kararı uygulandı. Yani tekrar milletvekilliğe dönmüş oldu. Can Atalay’ın şu an yapacağı bir şey kalmadığı için AİHM’e gidebilir. Onu tahliye edecek olan yer 13. Ağır Ceza Mahkemesi. O tahliye etmediğine nazaran artık yapacak bir şey yok. Artık tek yolu kaldı, o da AİHM’e müracaat etmek” demişti.

Atalay ile ilgili süreç nasıl ilerlemişti?

Gezi Parkı davası kapsamında tutuklanan Avukat Can Atalay, 14 Mayıs genel seçimlerinde TİP’ten Hatay Milletvekili seçildi.

Tutuklu olduğu İstanbul’un Silivri ilçesindeki Marmara Kapalı Cezaevi’nden tahliye edilmeyen Atalay hakkında verilen 18 yıllık mahpus cezası Yargıtay 3. Ceza Dairesi tarafından 28 Eylül 2023’te onandı. Bunun üzerine 25 Ekim’de Anayasa Mahkemesi (AYM) “hak ihlali” karar vererek, Atalay’ın “seçilme hakkı ile kişi hürriyeti ve güvenliği” haklarının ihlal edildiğine hükmetti.

Ancak AYM kararı İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi tarafından uygulanmayarak Yargıtay’a gönderildi, Yargıtay 3. Ceza Dairesi de AYM kararını tanımadı.

Yargıtay, Atalay’ın avukatlarının Anayasa’nın “yasama dokunulmazlığını” düzenleyen 83. unsuru uyarınca Atalay’ın tahliyesi başvurusunu reddetti. Ayrıyeten Can Atalay kararı ile ilgili olarak AYM üyeleri hakkında kabahat duyurusunda bulunan Yargıtay, AYM’yi “süper temyiz mahkemesi” olmak ve “yargısal aktivizm” yapmakla suçladı.

Atalay’ın Seyahat davasında 18 yıl mahpusa mahkûm edildiğine ait karar, 30 Ocak tarihindeki Meclis Genel Konsey oturumunda eski Adalet Bakanı, TBMM Başkanvekili Bekir Bozdağ tarafından okunarak vekilliğinin düşürüldüğü ilan edildi.

DW Türkçe’ye manisiz nasıl ulaşabilirim?