Solingen’de 3 kişiyi öldüren zanlının, iltica başvurusu geçen sene reddedilen ve aslında hudut dışı edilmesi gereken bir Suriye vatandaşı olduğunun ortaya çıkması, Almanya’da tartışmalara yol açtı.

26 yaşındaki zanlı Cumartesi günü polise teslim olmuş, saldırıyı da IŞİD üstlenmişti.

Zanlının yaklaşık iki yıldır Almanya’da olduğu, iltica talebinin reddedildiği, Avrupa Birliği’ne (AB) birinci giriş yaptığı ülkenin Bulgaristan olması sebebiyle de bu ülkeye hudut dışı edilmesi gerektiği, lakin bu kararın uygulanmadığı ortaya çıktı.

26 yaşındaki Suriyeli zanlı polise teslim oldu.Fotoğraf: Heiko Becker/REUTERS

Ortaya çıkan bu bilgiler, Alman siyaset sahnesinde göç ve iltica hakkının sonlandırılması, Afgan ve Suriyelilerin hudut dışı edilmesi önündeki pürüzlerin kaldırılması taleplerinin gündeme getirilmesine yol açtı. Lakin bu taleplerin uygulanması o kadar da kolay değil. Nedenlerini altı soruda derledik:

Suriyeliler neden ülkelerine hudut dışı edilemiyor?

Suriye’de 2011 yılında başlayan iç savaşın yol açtığı istikrasızlık sürüyor. İç savaş nedeniyle ülkede yarım milyondan fazla insanın hayatını kaybettiğine dikkat çeken Alman Dışişleri Bakanlığı, Suriye ile ilgili şimdiki durum değerlendirmesinde şu tabirlere yer veriyor:

“Suriye’nin her yerinde, sivillerin de vefatına yol açan, farklı yoğunluktaki çatışmalar devam ediyor.”

Bakanlık ayrıyeten Hamas’ın İsrail’e saldırdığı 7 Ekim 2023’ten bu yana Suriye’de “İran’la ilişkili olduğundan şüphelenilen aktör ve yapılara yönelik hava ataklarında artış olduğuna” ve yeniden cihatçı IŞİD milislerinin terör ataklarının da sürdüğüne dikkat çekiyor.

Özetle Alman Dışişleri Bakanlığı’na nazaran Suriye inançlı olmayan bir ülke.

Alman Dışişleri Bakanlığı, 2011’de başlayan Suriye iç savaşında yarım milyondan fazla insanın hayatını kaybettiğine, ülke genelinde farklı yoğunluktaki çatışmaların sürdüğüne dikkat çekiyor. Fotoğraf: Omar Albam

Federal Göç ve Mülteciler Dairesi (BAMF) de iltica müracaatlarını değerlendirirken bunu dikkate almakla yükümlü. Bu nedenle Suriye’ye hudut dışı süreçleri askıya alındı ve tıpkı durum Afganistan vatandaşları için de geçerli.

Dolaysıyla bu ülkelerin vatandaşları Almanya’da sığınmacı ya da mülteci olarak kabul edilmeseler de ülkelerine geri gönderilemedikleri için “ikincil koruma” olarak tanımlanan statüden otomatik olarak yararlanabiliyor.

İkincil müdafaa statüsü nedir ve bu statü kimlere tanınıyor?

İkincil müdafaa statüsüne sahip bireylere evvel bir yıl geçerli olan bir oturum müsaadesi veriliyor. Daha sonra gerektiği takdirde oturum müsaadesi her seferinde iki yıl uzatılabiliyor. Bu statüdeki bireyler, iltica hakkına sahip, iltica müracaatları kabul edilen bireylerin sahip olduğu haklara sahip olamıyor. Örneğin aile birleşimi hakkı daha sonlu.

Fotoğraf: Oliver Boehmer/picture alliance

BAMF’a nazaran bu statü, menşe ülkelerinde “ciddi ziyan görme tehdidi altında olan” ve “bu tehdit nedeniyle menşe ülkelerinin müdafaasından yararlanamayan yahut tehditler nedeniyle yararlanmak istemeyen” bireylere tanınıyor. Buna örneğin savaş ve terör nedeniyle hayatları tehlikede olan bireyler dahil.

Almanya’da kaç Suriyeli yaşıyor?

Federal İstatistik Dairesi’nin son bilgilerine nazaran Almanya’da yaklaşık 1 milyon Suriyeli yaşıyor. Almanya’daki Suriyelilerin yaş ortalaması 25, yüzde 39’u erkek ve yüzde 37’si de şimdi reşit değil.

Almanya’da yaklaşık 1 milyon Suriyeli yaşıyor.Fotoğraf: picture-alliance/dpa/P. Pleul

Bu Suriyelilerin büyük çoğunluğu 2015 yılında Almanya’ya geldi. Türkiye ile Mülteci Mutabakatı üzere alınan tedbirlere karşın Suriyeliler Almanya’ya gelmeye devam ediyor. 2024 yılının birinci yarısında iltica müracaatında bulunan Suriyeli sayısı 37 bin 633.

Suriye’de durum sahiden de hâlâ çok tehlikeli mi?

Alman Dışişleri Bakanlığı’nın ülke değerlendirmesinde bir değişiklik yok. Lakin Kuzey Ren Vestfalya’daki Münster Yüksek Yönetim Mahkemesi’nin bu yıl görülen bir davada verdiği karar dönüm noktası olabilir. Mahkeme, sivillerin tüm Suriye genelinde önemli bir hayati tehlike altında olmadıklarına, kimi bölgelerin daha inançlı olduğuna dikkat çekerek, Almanya’da Suriyeliler için genel bir müdafaa hakkı bulunmadığına hükmetti. Kararın mutlaklaşması halinde bunun Almanya’nın siyasetlerine nasıl yansıyacağı şimdi bilinmiyor.

Almanya Başbakanı Olaf Scholz, Mayıs sonunda bir polisin vefatına yol açan Mannheim’deki bıçaklı hücum sonrasında Suriyeli ve Afgan vatandaşları dahil, hatalıların hudut dışı edilmesinde daha önemli kararlılık sergilemek istediklerini duyurmuştu.

Suriyelilerin diğer AB ülkelerine gönderilmesine imkan sağlayan Dublin Prosedürü nedir? Nasıl uygulanıyor?

Suriyeliler şimdi ülkelerine hudut dışı edilemeseler de AB’ye birinci giriş yaptıkları ülkeye geri gönderilebiliyor. Bunu sağlayan da “Dublin Prosedürü” olarak isimlendirilen AB düzenlemesi.

Bu düzenlemeye nazaran sığınma prosedürleri mültecilerin birinci girdikleri AB ülkesinde gerçekleştirilmesi gerekiyor. Dolaysıyla Almanya bu kapsama giren mülteci ve göçmenleri ilgili ülkelere gönderebiliyor.

Bıçaklı taarruzun düzenlendiği Solingen kentini ziyaret eden Başbakan Olaf Scholz, hayatını kaybedenlerin anısına akının düzenlendiği yere çiçek bıraktı. Fotoğraf: Ina Fassbender/AFP/Getty Images

Alman hükümetinin paylaştığı bilgilere nazaran geçen sene 829, 2024 yılının birinci çeyreğinde ise 257 Suriye vatandaşı bu kapsamda birinci giriş yaptıkları AB ülkelerine geri gönderildi. Neredeyse tamamının Dublin Prosedürü kapsamında hudut dışı edildiği belirtiliyor.

Ama Almanya’nın geri göndermeye niyetlendiği mülteci ve göçmenlerin tamamı, ilgili AB üyesi ülkelere gönderilmiyor. Örneği İçişleri Bakanlığı verilerine göre geçen yıl Almanya yaklaşık 75 bin kişiyi birinci giriş yaptıkları ülkelere geri göndermek istedi, 56 bin kişi için ilgili ülkelerden onay aldı lakin gerçekte yalnızca 5 bin kişi gönderildi.

Solingen’deki hücumun zanlısının da aslında Bulgaristan’a gönderilmesi gerektiği, Bulgaristan’ın onu almayı kabul ettiği, lakin hudut dışı sürecini uygulamak için Alman lokal makamların yalnızca bir kere teşebbüste bulunduğu, o esnada onu bulamadıkları için de bu kararın uygulanmadığı ortaya çıktı.

Oysa ilgili kişinin birinci giriş yaptığı AB ülkesine altı ay içinde Alman makamları tarafından gönderilmesi gerekiyordu. Kişi kaçtığı takdirde bu mühlet 18 aya kadar uzatılabiliyor. Lakin Solingen zanlısının aslında kaçmadığı, kendisini bulmak için kaldığı mülteci yurduna yalnızca bir sefer gidildiği, müddet aşımı nedeniyle de aslında Alman makamlarının kendisine ikincil müdafaa statüsü tanımakla yükümlü olduğu belirtiliyor.

Dublin Prosedürü’ne kimler taraf ve neden eleştiriliyor?

Tüm AB üyesi ülkeler dışında İsviçre, Norveç, Lichtenstein ve İzlanda da Dublin Prosedürü’ne taraf.

Mültecilerin birinci giriş yaptıkları ülkeye müracaat kayıtlarını alma, sığınma prosedürlerini inceleme ve karara bağlama yükümlülüğü getiren bu düzenleme göçmen akınını ağırlaştığı AB’nin güney ve güneydoğu hudutlarındaki üye ülkelere daha ağır bir yük getiriyor.

Bu nedenle bu yıl düzenlemelerde “dayanışma mekanizması” olarak isimlendirilen ıslahatlarla ilgili ülkelerin yükü hafifletilmeye çalışıldı.

AFP, epd /DA, JD

DW Türkçe’ye sansürsüz nasıl erişebilirim?