Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) Lideri Ebubekir Şahin’in YouTube’taki sokak röportajlarına ait düzenleme yapacaklarını ve bu platform üzerinden program yapanların lisans almak zorunda kalacağını açıklaması YouTube’a da sansür uygulanacağı yorumlarına neden oluyor.

Şahin açıklamasında lisans almak için YouTube yahut başka dijital medyalarda yapılan yayıncılıklardan gelen toplam yayıncılık gelirinin yüzde 1,5’nin alınacağını da tabir etmişti.

Peki YouTube’daki sokak röportajlarına aslında neden kontrol getirilmek isteniyor ve RTÜK YouTube üzerinde nasıl bir kontrol oluşturabilir?

“Yeni yasa yapılması gerekiyor”

Mevcut 6112 Sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun’a nazaran radyo, televizyon ve isteğe bağlı internet üzerinden yayın hizmeti sunmak isteyen medya hizmet sağlayıcı kuruluşlar lisans almak zorunda. Fakat yasa “bireysel irtibat hizmetlerini” bundan hariç tutuluyor. Medya hizmet sağlayıcısı olmak için de anonim şirketi kurmak gerekiyor. Lisanslar, 10 yıllık veriliyor. Lisans almak için de RTÜK’e ödeme yapmak kaide. İnternet TV yayın fiyatı ise 100 bin TL olarak belirlenmiş durumda.

Radyo, Televizyon ve İsteğe Bağlı Yayınların İnternet Ortamından Sunumu Hakkında Yönetmeliğe nazaran de yayın lisansı bulunmadan internet ortamından yayın hizmeti sunanlara 72 saat müddet veriliyor. Bu müddet içerisinde lisanslama yapmayanlara, süreçlerini tamamlamaları için üçer ay olmak üzere iki kere mühlet veriliyor. Bu müddetlerde de lisans alınmazsa, sulh ceza hakimliği kararıyla o internet sitesine erişim manisi getiriliyor.

RTÜK’ün CHP’li üyesi İlhan TaşcıFotoğraf: Privat

RTÜK’ün CHP’li üyesi İlhan Taşcı, RTÜK’ün yürürlükteki bu yasa kapsamında şu anda YouTube’taki sokak röportajlarını engelleme yetkisinin olmadığını işaret ediyor. Bunun lakin yasa değişikliği ile mümkün olabileceğini söyleyen Taşcı, “RTÜK, internet üzerinden yapılan yayınları denetleme ve lisanslama yetkisi var. Lakin yasa, ferdî yayınları istisna olarak ayırmış. Hasebiyle bu türlü bir düzenleme olacaksa, TBMM’den bir yasanın çıkmasıyla mümkün olur” diyor.

Taşcı, RTÜK Lideri’nin işaret ettiği çalışmanın ise şimdi heyette tartışılmadığını söylüyor. Ortada bir tasarı varsa bunun şuraya getirilmesi ve burada tartışılması gerektiğini belirten Taşcı, lakin bunun yapılmadığını kelamlarına ekliyor.

“Halkın susmasını amaçlıyorlar”

Geleneksel televizyon yayıncılığının yaklaşık yüzde 95’i AKP iktidarının denetimi altında. İnsanların televizyonlarda farklı sesleri duyurabilme imkanının olmadığını ve bu nedenle alternatif yayınlara yöneltiğini söyleyen Taşcı, artık de bu durumun iktidarda rahatsızlık yarattığını söz ediyor.

“Bu kanallar, halkın gerçek sıkıntılarını, hakikat bir biçimde haber yansıtmadığı için beşerler internet yayıncılığına yöneldi. Sokak röportajları dediğimiz yurttaş gazeteciliği öne çıktı. Zira beşerler seslerini duyurabileceği mecra bulamıyorlar.”

Türkiye’deki ekonomik problemlere ve yurttaşların yaşadığı yoksulluğa işaret eden Taşcı, “Sokak röportajlarına lisans alma zaruriliği getirmek, aslında iktidarın halkın problemlerinin duyulmasını engelleme gayesi taşımaktadır. Yoksa sorun söz özgürlüğü değil gerçeğin lisana getirilmesinden duyulan rahatsızlık. Halkın sesini kesmek, feryadının duyulmasını önlemek için bu düzenlemeyi yapmak istiyorlar” diyor.

Taşcı, Dilruba Kayserilioğlu’nun İzmir’de bir sokak röportajı sonrasında tutuklandığına dikkat çekerek “O tutuklandı diye beşerler konuşmaktan vaz mı geçtiler? Bıçak kemiğe dayandı. Kaygı duvarları yıkıldı. Bütün sorun de buradan çıkıyor. Halk konuşmasın istiyorlar. Halkın ağzını bantlayamayacakları için lisanslama ismi altında zapturapt altına altında halkın susmasını amaçlıyorlar” diyor.

İzmir’de verdiği sokak röportajı sonrasında tutuklanan Dilruba KayserilioğluFotoğraf: Tüylü Mikrofon/Youtube

“YouTube’la ilgili AYM kararı var”

İletişim hukuku uzmanı Avukat Faruk Çayır da YouTube yayınlarının idari bir kararla engellenmesinin mümkün olmadığını fakat bunun için yasal düzenleme getirilmesi gerektiğini yineliyor. Sokak röportajlarında bireylerin görüşlerinin alındığını belirten Çayır, “Bunu gazetecilik sayabilir miyiz? Bence bu gazetecilik değil. Zira bunlar kişisel kanallar. Tüm şahsî hesapların lisans alma mecburiliği yok” diyor.

Çayır’a nazaran de sokak röportajları yapanlara lisans alma mecburiliği getirilmek istenmesi iktidara yönelik tenkitleri önlemek:

“Muhalif kanallar dışında insanların sesini duyurabileceği kanallar yok. Artık YouTube üzere platformlar var. Tenkitleri kimsenin duymasını istemiyorlar. Bugüne kadar bunu engelleyecek her yolu denediler. Lisans alma zaruriliği getirdiler. Instagram’ı engellediler. Bu bir siyasi tercih. Lakin YouTube ile ilgili daha evvel verilmiş bir Anayasa Mahkemesi kararı var.”

İletişim hukuku uzmanı Avukat Faruk ÇayırFotoğraf: Privat

Anayasa’da “internetin insanların tabir özgürlüğünü kullanması için vazgeçilmez olduğu” vurgusunun yer aldığına dikkat çeken Çayır, “RTÜK Lideri’nin demeci, bugüne kadar yaptıklarıyla RTÜK’ü bir sansür kurumu haline getiriyor. Mahkeme kararı olmadan, yasal düzenleme olmadan bir sonraki etapta internet yayınlarını sansürlemeyi hedefliyor” diye devam ediyor.

Nevşin Mengü: Astarı yüzünden değerliye gelir

YouTube hesabı üzerinden yayın yapan gazeteci Nevşin Mengü de DW Türkçe’ye yaptığı açıklamada, şimdi kendilerine iletilmiş bir bildirimin olmadığını kaydetti. RTÜK Lideri’nin konuşması dışında resmi bir çalışma göremediklerini belirten Mengü, “Madem lisans için bizden bir yığın para alacaklarsa, o vakit madem yandaş medya sahiplerine yararlandırdıkları tüm imkanlardan da yararlandırsınlar. Astarı onlar için yüzünden değerliye gelebilir sonunda” dedi.

Gazeteci Nevsin MengüFotoğraf: DW

Mengü, kendi programının haber değil yorum programı olduğunu belirterek “Ben başıma nazaran her gün yayın açıyorum, fikirlerimi söylüyorum” diye konuştu.

RTÜK Başkanı Ebubekir Şahin ne demişti?

RTÜK Başkanı Ebubekir Şahin geçen hafta Ekol TV’de Armağan Çağlayan’ın sunduğu programda, YouTube’a ait yeni düzenleme yapacakları iletisini vermiş, sokak röportajlarına ait çalışma yaptıklarını söz ederek “Normal bir röportajdaki kurallar neyse birebirini burada da uygulayacağız. Dikkat etmeleri gerekecek. İftira atmayacaklar, yanlış bilgi, doğruluğu tartışılır bilgi veremeyecekler” demişti.

YouTube ile ilgili çalışma yürüttüklerini söz eden Şahin, “Ama kapatmak için değil, tertibe sokmak için uğraşıyoruz. YouTube’da hiçbir içeriğe bugüne kadar müdahale etmedik. Ferdî yayınlar hariç tüm yayınlar RTÜK kontrolündedir. Yeni dijital mecralar da Türk kanunlarına uymak zorunda. Lisans almak zorundalar. YouTube üzerinden haber yapanlar, program yapanlar RTÜK’ten lisans almak zorunda kalacaklar. Cüzi bir sayıyla bu verilecek. Lisans müddeti 10 yıllık. Her yıl sistemli ödeme yapılıyor. YouTube ile ilgili görüşmelerimiz sürüyor. Teklifimizi değerlendirecekler, haber bekliyoruz. Bu yasa çıkmadan da lisans alınabilir” diye konuşmuştu.

DW Türkçe’ye sansürsüz nasıl ulaşabilirim?