Almanya’nın doğusundaki Saksonya ve Thüringen eyaletlerinde geçen hafta yapılan seçimlerde göçmen aykırısı çok sağcı Almanya için Alternatif (AfD) partisinin elde ettiği sonuç ülke genelinde tedirginlik yarattı.

İkinci Dünya Savaşı’nın akabinde kurulan Almanya Federal Cumhuriyeti’nde birinci sefer 1 Eylül’deki seçimlerde çok sağcı ideolojiyi benimsemiş bir parti sandıktan birinci çıktı. Thüringen’de AfD, oyların yüzde 32,8’ini almayı başararak en yakın rakibi Hristiyan Demokrat Birlik’e (CDU) yüzde 9,2 fark attı. Birebir gün Saksonyalıların yüzde 30,6’sının takviyesini alan AfD, birinci sıradaki CDU’nun akabinde sadece yüzde 1,3 oy farkıyla ikinci sırada geldi. Thüringen’de başbakan olma ihtimali olan Björn Höcke, Nazi sempatizanı sözleri nedeniyle ceza almış bir isim.

Björn Höcke, Nazi sempatizanı kelamlar sarf etmiş olması nedeniyle birden çok defa karar giydiFotoğraf: Daniel Vogl/dpa/picture alliance

Peki yabancı ve göç zıddı olan bu partinin güçlü olduğu doğu Almanya’da yaşayan Türkiye kökenliler ne hissediyor? Bu eyaletlerde Almanya’nın batısına nazaran daha faz göçmen yaşamasına karşın yabancı tersliği neden bu kadar güçlü?

“Sokakta hissediliyor”

Yüksek lisans eğitimi için 2014’te Saksonya’nın en kalabalık kenti Leipzig’e gelen ve artık burada bir sivil toplum kuruluşunda çalışan Deniz Bozkurt, AfD’nin muvaffakiyetinin aslında “diğer partilerin başarısızlığı” olduğu görüşünde.

DW Türkçe’ye AfD’ye verilen oyların bir kısmının “tepki oyu” olduğunu söyleyen Bozkurt, AfD’nin Thüringenli ve Saksonyalıların yaşadıkları geçim kasveti yüzünden göçmenleri maksat göstererek oyunu artırdığını anlatıyor.

Yüksek lisans eğitimini tamamladığı Leipzig‘te yaşayan Deniz Bozkurt, milletlerarası bir sivil toplum kuruluşunda çalışıyorFotoğraf: Akin Art

Saksonya’nın başşehri Dresden’e 2006’da gelen ve bugün yabancılar dairesinde çalışan İsmail Davul da seçim sonucunun bölgede yaşayan göçmenler için “gittikçe olumsuz ve dert verici bir havanın oluşmasına neden olduğunu” tabir ediyor. Müşahedelerini DW Türkçe’ye aktaran Davul, “Almanya’da hâlihazırda var olan ırkçılık ve yabancı düşmanlığı, artık bölge parlamentolarında da yasal bir formda temsil edilecek” diyor.

Almanya Demokratik Cumhuriyeti’nin çöküşünün akabinde Federal Almanya’ya bağlanan doğu eyaletlerinde aslında batı eyaletlerindekine nazaran çok daha az göçmen kökenli yaşıyor. Bu durum Türkiye kökenli göçmenler için de geçerli. Lakin göçmen sayısının daha az olmasına karşın bu eyaletlerde yabancı düşmanlığının güçlü olması Almanya açısından özel bir durum yaratıyor.

Yabancı azken düşmanlığı neden çok?

Alman İstatistik Dairesi bilgilerine nazaran, 2023 sonu prestijiyle Thüringen’de 180 bin 850 ve Saksonya’da 351 bin 525 yabancı yaşıyor. Bu sayılar, örneğin Kuzey Ren-Vestfalya’daki yaklaşık 3,23 milyon ve Bavyera’daki 2,36 milyon verisi ile karşılaştırıldığında, bölgede ne kadar az göçmenin yaşadığı hakkında ipucu veriyor. Buna nazaran Saksonya’da nüfusun yaklaşık yüzde 7,3’ü yabancı iken Thüringen’in toplam nüfusunun içinde yabancıların oranı ise yüzde 8,3.

Seçim posterlerinde göçmen kökenlilerin de fotoğraflarını kullanan AfD’nin Thüringen’in Weimar kentinde yürüttüğü seçim propagandasına bir örnek: “Doğu başaracak! Kendine güven! Komşun da bizi seçiyor!”Fotoğraf: Karina Hessland/Imago Images

Türkiye kökenliler, Almanya’da yaşayan yabancı kökenliler ortasında açık orta birinci sıradayken birebir Thüringen ve Saksonya’da tıpkı durumdan bahsetmek mümkün değil. Saksonya hükümeti tarafından 2022’de yayımlanan bir rapora nazaran, eyalette yaşayan yabancılar ortasında Türkler 8 bin 44 kişi ile 10’uncu sırada yer alıyor. Bu, yabancılar ortasındaki nüfusun yüzde 2 buçuğuna tekabül ediyor. Thüringen’de ise 2023 yılında toplanan bilgilere nazaran Türk vatandaşları, 5 bin 260 kişi ile yedinci sırada.

Peki bu bilgilere karşın yabancı düşmanlığının doğuda güçlü olmasının nedeni ne?

Duisburg-Essen Üniversitesi bünyesindeki Türkiye Çalışmaları ve Entegrasyon Araştırmaları Merkezi’nden Yunus Ulusoy, “Türkiye kökenli nüfus Almanya’nın batısında 60 yıldır var. Bu türlü bir deneyim doğuda yok. Orada, vakte yayılmış bir nevi karşılıklı tanışma, birlikte yaşamanın ve çalışmanın yarattığı birliktelik kültürü oluşmamış” diyor.

“‘Ben kaybediyorum ve buna göçmenler neden oluyor’ fikrini bilhassa doğuda kabul edebilecek geniş bir kesim var” diyen Ulusoy, geçmişte göçmen kökenlilerin kamusal alanda mevcut olmadıkları için Almanların gözünde bir “tehdit teşkil etmediklerini” de kelamlarına ekliyor.

Ulusoy, artık “göçmenlerin meslek yaptığını görmenin” de Almanlarda bir endişe yarattığı görüşünde.

31 Ağustos’ta Leipzig’te düzenlenen AfD tersi bir şovda taşınan pankartta “Sağa sapmak demokrasimizi tehlikeye atıyor” yazıyorFotoğraf: Paul-Philipp Braun/epd/IMAGO IMAGES

Refahı kaybetme korkusu

Ulusoy, Almanya’nın şu an bir geçiş periyodunda bulunduğuna ve o eski, refah sistemi yüksek Almanya’nın birçok alanda sorun yaşadığına dikkat çekiyor:

“İnsanlar bunu günlük ömürlerinde hissediyorlar. Doktora gitmek istiyorsun, randevu bulamıyorsun, mesela. Öteki yandan gelecekle ilgili itimat soruları olan bir toplumdan bahsediyoruz. Refah düzeyi yüksek olan bir toplum, refahını kaybetme korkusu yaşıyor. Bilhassa de Almanya’nın doğusunda farklı bir kaybetme korkusu, refaha dahil olmama korkusu var.”

Ekonomik datalara bakıldığında göçmen dehşetinin aslında haklı bir çekince olmadığını vurgulayan Ulusoy, “Çok varlıklı, dünyayı görmüş, her bireyi asgarî 10 yıl okula gitmiş bir toplum. Buna karşın bu türlü bir endişe var ve merkez siyaset bu endişeyi güzel yönetemeyince, toplum uçtaki partilere kayabiliyor” diyor.

“Günlük hayatımızı etkilemesinden telaş ediyoruz”

Türkiye kökenli göçmenler ise çok sağın yükselişinin günlük hayatlarına olumsuz yansımasından tasa ediyor.

“Zaten son birkaç yıldır insanların göçmenlere karşı olumsuz tavırları hissediliyordu. Seçim sonuçlarıyla birlikte insanların olumsuz tavırlarının artık daha da kuvvetli biçimde günlük ömürde karşımıza çıkacağından kaygı ediyoruz” diyen İsmail Davul, bu tasaya etrafındaki öbür göçmenlerin de sahip olduğu müşahedesini aktarıyor:

“Bu, günlük hayat ve kurumlardaki yabancı düşmanlığının ve ırkçılığın artması ve bu durumun olağanlaştırılması, göçmenlere karşı kelamlı ve fiziki şiddet aksiyonlarının artacağı tasasını oluşturuyor.”

Almanya Türk Toplumu Eş Başkanı Aslıhan Yeşilkaya-Yurtbay da DW Türkçe’ye değerlendirmesinde bu tehlikenin varlığını onaylıyor. Yeşilkaya-Yurtbay, “Türkiye kökenliler ve öbür göçmenler için Almanya giderek daha tehlikeli hâle geliyor” diyor.

“Seçim sonucunun insanların şuurlu olarak faşistlere oy verdiği manasına geldiğini ve seçmenlerin önemli bir kısmının günümüzün Nazileri olduğunu” lisana getiren Yeşilkaya-Yurtbay, AfD’ye oy verenlerin aslında ülkeye ziyan verdiğini söylüyor:

“Doğu Almanya’nın nüfusu giderek azalıyor ve ekonomik olarak daha zayıf hale geliyor. Bu nedenle insanların yüzde 30’unun faşistlere oy vermesinin hiçbir yararı yok.”

İsmail Davul’un yaşadığı Dresden, AfD’nin şimdi parlamentoda olmadığı 2014-2015 yıllarında yaptıkları “Pazartesi yürüyüşleri” ile nam salan, göçmen aksisi PEGIDA (Doğu’nun İslamlaşmasına Karşı Vatansever Avrupalılar) hareketinin başkentiydiFotoğraf: privat

Terk etme planları yaygınlaşıyor

Söz konusu eyaletlerde yaşayan göçmen kökenliler ortasında çok sağın giderek güçlendiği ortamda, yaşadıkları yeri terk etme istikametinde fikirler de giderek yaygınlaşıyor. Kendisinin de göçmen kökenli olduğunun altını çizen Ulusoy, bu dehşetleri paylaştığını tabir ediyor.

Saksonya ve Thüringen’de yaşayan birçok yabancı kökenlinin, buraları terk etme niyetinin yaygınlaştığını söyleyen İsmail Davul da “Birçok kişinin B planı var. Nereye gidebilecekleri, gittikleri yerde iş imkanları, mesken ve okul bulma zorluğu üzere mevzularda araştırma yaptıklarını biliyorum” diyor.

Memnuniyetsizliğin sırf göçmen kökenliler ortasında değil, toplumun tümünde karar sürdüğüne dikkat çeken Bozkurt, “Eyaleti terk etme fikri seçim sonuçlarından bağımsız olarak hem göçmenler hem de Almanlar ortasında yaygın. Daima yaygındı” diye konuştu.