AA muhabirinin derlediği bilgiye nazaran idam, berbat muamele, insan hakları ihlalleriyle anılan 12 Eylül’e giden sürecin hazırlıkları yaklaşık 4 ay sürdü.

Kod ismi “Bayrak Harekatı” olarak belirlenen darbe planının uygulanması için ordu kumandanlarına 11 Temmuz 1980 günü saat 04.00’te harekete geçilmesi buyruğu verildi.

Ancak Süleyman Demirel’in başbakanlığındaki hükümetin 2 Temmuz’da güvenoyu almasıyla darbeciler bu planı erteledi.

Tarihler 12 Eylül’ü gösterdiğinde, Türkiye demokrasisine darbe vuracak plan, sabaha karşı uygulandı.

KENAN CİHAN VE EMRİNDEKİLER BÜTÜN YETKİYİ ELE ALDI

Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren, Kara Kuvvetleri Kumandanı Orgeneral Nurettin Ersin, Hava Kuvvetleri Kumandanı Orgeneral Tahsin Şahinkaya, Deniz Kuvvetleri Kumandanı Oramiral Nejat Tümer ve Jandarma Genel Kumandanı Orgeneral Sedat Celasun’dan oluşan darbeci Ulusal Güvenlik Kurulu, bütün yetkileri ele aldı.

Anayasayı kaldıran darbeciler, akabinde TBMM’yi lağvederek antidemokratik faaliyetlerine sürat verdi.

Ülke genelinde sıkıyönetim ilan edildikten sonra sivil toplum kuruluşlarını gaye alan darbeciler, Türk Hava Kurumu, Çocuk Esirgeme Kurumu ve Kızılay dışındaki dernekleri kapattı.

Siyasi partilerin kapısına kilit vuran darbeciler, Süleyman Demirel ile Bülent Ecevit’i Hamzakoy’a, Necmettin Erbakan ile Alparslan Türkeş’i ise Uzunada’ya sürgüne göndererek siyasi yasak getirdi.

“ASMAYALIM DA BESLEYELİM Mİ?”

Antidemokratik uygulamalarına her gün yenisini ekleyen darbeciler, acısı yıllarca hafızalardan silinmeyecek idam kararlarına da imza attı.

Takvimler 9 Ekim 1980’i gösterdiğinde sol görüşlü Necdet Adalı ile ülkücü Mustafa Pehlivanoğlu idam edildi.

Darbe öncesinde bir askeri inzibat erini öldürdüğü gerekçesiyle karar giyen 17 yaşındaki Erdal Eren’e de idam cezası verildi. Eren’in idam kararı, Yargıtay tarafından 2 kere iptal edilmesine karşın Ulusal Güvenlik Konseyince onaylanan kararla ve yaşı büyütülerek 13 Aralık 1980’de Ankara Ulucanlar Cezaevi’nde infaz edildi.

Kenan Cihan’ın Eren için söylediği “Asmayalım da besleyelim mi?” sözü, darbecilerin insan hakları ihlali konusunda hudut tanımayacaklarının itirafı oldu.

650 BİN KİŞİ GÖZALTINA ALINDI

Kanlı uygulamaların yanı sıra demokrasinin askıya alındığı süreçte 650 bin kişi gözaltına alındı, 210 bin davada 230 bin kişi yargılandı, 7 binden fazla kişi hakkında idam talep edildi.

Hukukun askıya alındığı o günlerde, 517 kişi vefat cezasına çarptırıldı ve 50 kişi hakkında idam kararı yerine getirildi.

Onlarca gazeteci hakkında binlerce yıla varan mahpus cezası istendi, 14 bin kişi Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığından çıkarıldı, 30 bin kişi ise “sakıncalı” olduğu teziyle işinden edildi. 4 bine yakın öğretmen ve çok sayıda üniversite görevlisinin işine son verildi.

Kültür ve sanat hayatının da gaye alındığı 12 Eylül’de, yaklaşık bin sinema sakıncalı bulunduğu için yasaklandı.

DARBECİLER HAKKINDA DAVA

Darbeci generallerin belirlediği müşavere meclisinin hazırladığı anayasa, 1982’de “güdümlü” referandumla yüzde 92’lik evet oyu aldı.

Evren ve öteki darbeciler, darbe anayasasına dahil ettikleri “geçici 15. madde” ile ömür uzunluğu dokunulmazlık hakkı kazanarak mümkün bir yargılanmaya karşı tedbir aldı.

Ancak “Milli Güvenlik Kurulu üyelerinin yargılanamayacağına” dair süreksiz 15. unsur, 12 Eylül 2010’daki referandumla anayasadan çıkarıldı. Böylelikle darbecilerin yargılanmasının önü açıldı.

Referandumdan bir gün sonra Türkiye’nin dört bir tarafından darbeciler ve onların talimatlarını uygulayanlar hakkında kabahat duyurusunda bulunuldu.

Bunun üzerine o periyot hayatta olan Ulusal Güvenlik Kurulu üyelerinden Kenan Cihan ile Tahsin Şahinkaya hakkında Ankara Cumhuriyet Başsavcılığınca soruşturma açıldı.

Haklarındaki iddianame, Ankara 12. Ağır Ceza Mahkemesince 10 Ocak 2012’de kabul edilen iki darbeci, “Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın tamamını yahut bir kısmını değiştirmeye yahut ortadan kaldırmaya ve anayasa ile teşekkül etmiş olan Türkiye Büyük Millet Meclisini ortadan kaldırmaya yahut misyonunu yapmasına mahzur olmaya cebren teşebbüs etmek” ile suçlandı.

Sağlık gerekçesiyle duruşmalara katılmayan darbeci generaller, görüntü konferans aracılığıyla yaptıkları savunmalarında suçlamaları kabul etmedi, kurucu iktidar olduklarını, mevcut mahkemelerin kendilerini yargılayamayacağını sav etti.

Yargılamanın devam ettiği devirde Ankara 12. Ağır Ceza Mahkemesi maddeyle kapatılınca evrak Ankara 10. Ağır Ceza Mahkemesine devredildi.

Mahkeme, 18 Haziran 2014’te Cihan ve Şahinkaya’yı, 1979’da verdikleri muhtırayla “anayasa ve TBMM’yi ortadan kaldırmaya ve misyonunu yapmasını engellemeye teşebbüs”, 1980’deki darbeyle de “anayasayı tağyir, tebdil yahut ilgaya ve bu kanun ile teşekkül eden TBMM’yi ıskat ve cebren men” cürmünü işledikleri gerekçesiyle “ağırlaştırılmış müebbet hapis” cezasına çarptırdı.

Mahkeme, takdiri indirimle bu cezayı “müebbet hapse” çevirdi, ayrıyeten 2 darbecinin rütbelerinin sökülmesine karar verildi.

ÖLDÜKLERİ İÇİN DAVA DÜŞTÜ

Hükmün akabinde sanık avukatları, kararı temyiz etti. Evrak Yargıtay’dayken Cihan, 9 Mayıs 2015’te 98 yaşında, Şahinkaya ise 9 Temmuz 2015’te 90 yaşında öldü.

Yargıtay 16. Ceza Dairesi temyiz incelemesinde, sanıkların vefatları nedeniyle davanın düşürülmesine karar verdi.

Dosyayı yine gören birinci dereceli mahkeme, karara uyarak düşme kararı verdi ve evrak tekrar ceza dairesine gönderildi.

Daire, mahallî mahkemenin kararını bu defa de tarz tarafından bozdu.

Bozma kararında, lokal mahkemenin münasebetinde lehe olan kanunun 765 sayılı Türk Ceza Kanunu (TCK) kararları olduğu belirtilmesine rağmen, karar fıkrasında 5237 sayılı TCK ve Ceza Muhakemesi Kanunu kararları uyarınca karar verilmesinin kanuna ters olduğu belirtildi.

Ceza dairesinin bozma kararına yeniden uyan mahkeme, Cihan ve Şahinkaya hakkında “kamu davasının ortadan kaldırılmasına” karar verdi.

Ayrıca, Cihan ve Şahinkaya’nın mal varlıklarına el konulması ve sanıkların rütbelerinin geri alınmasına “yer olmadığına” hükmedildi.

Yargıtay 3. Ceza Dairesi de Kenan Cihan ile Tahsin Şahinkaya hakkındaki vefat nedeniyle davanın düşmesi ile mal varlıklarına el konulması, Türk Silahlı Kuvvetlerinden (TSK) çıkarılarak rütbelerinin geri alınmasına yer olmadığına dair kararları onadı.