Mevlid Kandili orucu, ibadetlerini idrak edecek olan Müslümanların odaklandığı hususlardan oldu. Hazreti Muhammed’in dünyaya teşrifi münasebetiyle rebiyülevvel ayında idrak edilecek olan Mevlid Kandili’nde, dua etmek, tevbe ve istiğfarda bulunmak, bu geceyi kutsal kabul ederek çeşitli ibadetlerle geçirmek, genel olarak âlimler ortasında kabul ediliyor. Diyanet kaynaklarına nazaran İslam dünyasında manevi huzur ve heyecanla beklenen Mevlid Kandili gecesi oruç tutmak sevap olarak nitelendirilebilir. Pekala, Mevlid Kandili’nde oruç tutulur mu, ne vakit tutulur? Kandilde oruca nasıl niyet edilir? Mevlid Kandili orucu sahur saat kaçta başlıyor? Mevlid Kandili imsak vakti ne vakit? İşte ayrıntılar…

Mevlid Kandili orucu sahur saat kaçta başlıyor? Mevlid Kandili imsak vakti ne vakit?

Mevlid Kandili orucu için sahur vakti, bulunduğunuz kente nazaran değişiklik gösterir. Sahur vakti, imsaktan evvel yani sabah ezanı okunmadan evvel bitirilmelidir. Bu nedenle, bulunduğunuz kentin imsak vaktine bakarak sahur vaktini belirleyebilirsiniz. Diyanet İşleri Başkanlığı’nın resmi sitesinden yahut bir imsakiye uygulamasından şimdiki sahur vakitlerine ulaşabilirsiniz.

DİYANET EZAN VAKİTLERİ İÇİN TIKLAYINIZ

Kandilde oruca nasıl niyet edilir?

Niyet etmek orucun kurallarındandır. Niyetsiz oruç sahih değildir. Kalben niyet etmek kâfi ise de niyeti lisan ile tabir etmek menduptur. Oruç için sahura kalkılması da niyet sayılır.

Ramazan orucu, muhakkak günlerde tutulmak üzere adanan oruçlar ile beyhude oruçlar için niyet etme vakti, güneşin batması ile sonraki gün zirve noktasına gelmesi öncesine (10 dk.) kadarki müddettir fakat imsaktan sonra yapılacak niyetin geçerli olması için bu vakitten itibaren bir şey yenilip içilmemiş, oruca ters bir iş yapılmamış olması gerekir. Aksi takdirde gündüz niyet caiz olmaz (Kâsânî, Bedâî’, 2/85). Bu oruçlar için “yarınki orucu tutmaya” formunda mutlak niyet kafidir. Bununla birlikte geceden niyet edilmesi ve “yarınki Ramazan orucuna” halinde orucun belirlenmesi daha faziletlidir. Ramazan’ın her günü için başka niyet edilmesi gerekir (Mevsılî, el-İhtiyâr, 1/126-127).

Kaza, keffaret ve bir vakte bağlı olmaksızın adanan oruçlar için gün batımından itibaren en geç imsak vaktine kadar niyet edilmiş olmalıdır. Bu tıp oruçlara niyet edilirken, “falanca kaza, keffaret yahut adak orucuna” formunda belirtilmesi gerekir.

Şâfiî mezhebine nazaran ise beyhude dışındaki tüm oruçlara geceden niyet edilmelidir. İmsak vaktine kadar niyet edilmemişse o günün orucu geçerli olmaz. Beyhude oruçlara ise güneş zirve noktasına gelmeden öncesine kadar niyet edilebilir (Şirâzî, el-Mühezzeb, 1/331-332).

Mübârek gün ve geceler ile kandillerin İslam’daki yeri nedir?

Kur’an-ı Kerim’e ve Hz. Peygamber’in (s.a.s.) hayatına bakıldığında birtakım gün ve gecelere özel ehemmiyet verildiği görülür. (bk. Âl-i İmran, 3/16-17; İsrâ, 17/78) Örneğin Cuma gününün Müslümanlar için özel bir değeri vardır. Hz. Peygamber (s.a.s.) “Üzerine güneş doğan en iyi gün cuma günüdür. Âdem o gün yaratıldı; o gün cennete konuldu ve o gün cennetten çıkarıldı. Kıyamet de cuma günü kopacaktır.” (Müslim, Cum’a, 18 [854]) buyurmuştur. Bu prestijle o gün Müslümanların bir ortaya gelip cuma namazı kılmaları emredilmiş (el-Cum’a, 62/9) namaz öncesinde uzunluk abdesti almaları ve hoş elbiseler giyinip hoş kokular sürünmeleri tavsiye edilerek (Buhârî, Cum’a, 2 [877], 3 [880], 6 [883], 7 [886]) bugün onlar için hidayet vesilesi ve adeta bayram kabul edilmiş, (Buhârî, Cum’a, 37 [935], Müslim, Cum’a, 19 [885]) gün içerisinde duaların kesinlikle kabul edileceği bir anın bulunduğu haber verilmiştir. (Buhârî, Cum’a, 37 [935])

İçinde “bin aydan daha hayırlı” olan Kadir gecesinin bulunduğu Ramazan ayı da Müslümanlar için mübârek vakit dilimlerindendir. Rahmet kapılarının açıldığı, cehennem kapılarının kapanıp şeytanların zincire vurulduğu (Müslim, Sıyâm, 1 [1079]) ve Kur’an-ı Kerim’in indirilmeye başlandığı bu ayın gündüzlerinde müminlere oruç tutmak emredilmiş, (el-Bakara, 2/185) gecelerini de ibadetler ile ihyâ etmeleri tavsiye edilmiştir. (İbn Mâce, İkâmetu’s-salavât, 173 [1326-1328]) Ramazan gecelerini ihyâ etmeye ehemmiyet veren Hz. Peygamber (s.a.s.) şöyle buyurmaktadır: “Ramazan ayı, Allah Teâlâ, gündüzlerinde oruç tutmayı üzerinize farz kıldığı benim de gecelerini ibadetle ihyâ etmeyi sünnet kıldığım bir aydır. Artık kim inanarak ve yalnızca Allah isteğini dileyerek orucunu fiyat ve gecelerini ihyâ ederse, anasından doğmuş üzere günahlarından temizlenmiş olur.” (Ahmed b. Hanbel, Müsned, 1/191 [1660]; İbn Mâce, İkâmetu’s-salavât, 173 [1328]; Nesâî, Sıyâm, 40 [2210])

Nitekim Allah Resûlü, yılın öteki gecelerinden farklı olarak Ramazan gecelerinde birkaç gün cemaatle beyhude (terâvîh) namazı kılmıştır. Hz. Peygamber (s.a.s.), farz olarak anlaşılır telaşıyla bu namazı cemaatle kılmaya devam etmeyeceğini ashâbına söz etmiştir. (Buhârî, İ‘tisâm, 3 [7290]; İbn Mâce, İkâmetu’s-salavât, 173 [1327]) Hz. Peygamber’in vefatıyla bu kaygı ortadan kalkınca, Hz. Ömer (r.a.) devrinden itibaren teravih namazı cemaatle sistemli bir biçimde kılınmaya tekrar başlanmış, (Muvatta’, es-Salâtü fî Ramadan, 3-5; Buhârî, Salâtü’t-terâvîh, 1 [2010]) böylelikle Müslümanlar tarafından Ramazan geceleri sünnete uygun bir biçimde ihyâ edilegelmiştir. Yeniden Müslümanlar Peygamberimizin (s.a.s.) sahur yapmaları istikametindeki teşvik ve tavsiyeleri (Müslim, Sıyâm, 45 [1095]) yeterince sahura kalkmaya ehemmiyet vermişlerdir.

Hz. Peygamber’in (s.a.s.) cömertliği Ramazan ayında daha da artardı. Peygamberimiz bu ayda çokça Kur’an okur ve Cebrail (a.s.) ile Kur’an-ı Kerim’i mukabele ederdi. (Buhârî, Savm, 7 [1902]) O’nun (s.a.s.) sünnetinden hareketle Müslümanlar asırlardır Ramazan ayında hatimler okumuş, mescitlerde itikâfa girmiş, infak ve tasadduklarını çoğaltarak toplumsal dayanışmanın en hoş örneklerini sergilemişlerdir.

Zilhicce ayının birinci dokuz günü de kıymetli günlerdendir. Bu günlerde oruç tutmak -Arafat’ta vakfe yapmakta olan hacılar dışında- sünnettir. Çünkü Peygamberimiz (s.a.s.) “Allah katında şu on günde işlenecek sâlih amelden daha kıymetli bir amel yoktur.” buyurarak Zilhiccenin birinci dokuz gününü oruçlu geçirmiştir. (Ebû Dâvûd, Savm, 61 [2437-2438]) Zilhicce’nin dokuzuncu günü olan arefe gününün de farklı bir kıymeti vardır. Hz. Peygamber (s.a.s.) bugünü oruçlu geçirme ile ilgili olarak “Arefe günü tutulacak orucun evvelki ve sonraki yılın günahlarına keffâret olacağını Allah’tan ümit ediyorum.” (Müslim, Sıyâm, 196-197 [1162]) buyurmuştur.

Ramazan ve Kurban bayramı günleri ve geceleri de mübarek vakit dilimlerindendir. Hadis-i şerifte bu günlerin Allah Teâlâ tarafından Müslümanlara bayram kılındığı bildirilmiştir. (Ebû Dâvûd, Salât, 244 [1134]) Bu gecelerde ihlasla yapılan duaların reddedilmeyeceği rivayet edilmiştir. (Abdurrezzâk, Musannef, 4/317 [7927])

Allah Resûlü (s.a.s.), bayramlarda Müslümanların bir ortaya gelmesine çok ehemmiyet vermiş ve herkesi bayram namazları kılınan namazgâha davet etmiştir. (bk. Buhârî, Îdeyn, 7 [957]; 15 [974]; Ebû Dâvûd, Salât, 246 [1136]) Yeniden Peygamberimiz (s.a.s.) Kurban bayramında kendi eliyle kurban kesmiş, gücü yeten mü’minlerin de kurban kesmesini istemiştir. (Ebû Dâvûd, Edâhî, 4 [2792], 5 [2800]) Böylelikle Kurban bayramı günlerinde kurban ibadetini yerine getiren müminler, kurbanlarını paylaşarak bütün toplumun bayram sevincini yaşamalarını da sağlamış olurlar. (Buhârî, Îdeyn, 3 [951]|, 5 [954])

Mü’minler için bayram olması nedeniyle bu günleri oruçlu geçirmek yasak olduğundan (Buhârî, Îdeyn, 66 [1990]) asr-ı saadetten beri bu günlerde ikramlarda bulunulmuş, kutlamalar yapılmış, oyunlar oynanmış ve bu günler sevinç içinde geçirilmiştir. Peygamberimiz bu türlü günlerde insanların maddî ve manevî dayanışma içerisinde olmasını tavsiye etmiştir. (bk. Buhârî, Îdeyn, 2 [949, 950], 3[952], 7 [961], 8 [964]; 9, 24 [986])

Ayrıca Peygamberimiz (s.a.s.) pazartesi ve perşembe günleri, kamerî ayların 13. 14. ve 15. günleri, Şevvâl ayından altı gün ve Muharrem ayında oruç tutmuş ve oruçlu geçirilmesini de tavsiye etmiştir. (bk. Müslim, Sıyâm, 194-198, 203, 204; Ebû Dâvûd, Savm, 61 [2437), 68 [2449], 69 [2451])

Bunların dışında halk ortasında kandil olarak isimlendirilen birtakım geceler daha vardır ki bunlardan bir kısmının kıymetine ayet ve hadislerde işaret edilmiş, başkaları de ibadet etme, şükretme ve bir anma vesilesi olarak toplum tarafından kabul görmüştür. Bu gecelere “kandil” denilmesi, Osmanlı devrinde bu gecelerde mescitlerin kandille aydınlatılması sebebiyledir.

Kandil geceleri şunlardır:

Kadir gecesi, Kur’an-ı Kerim’in indirilmeye başlandığı gecedir. Bu gece, Kadir müddetinde “bin aydan daha hayırlı” olarak nitelendirilmiştir. Hz. Peygamber (s.a.s.) de Kadir gecesinde, inanarak ve mükâfatını lakin Allah’tan bekleyerek namaz kılanların geçmiş günahlarının affedileceğini müjdelemiştir. (Buhârî, Savm, 6 [1901]) Bununla birlikte Kadir gecesinin Ramazan ayının kaçıncı gecesi olduğu kesin olarak bilinmemektedir. Hz. Peygamber (s.a.s.) Ramazan ayının son on gecesinin ihyâ edilmesine özel ehemmiyet vermiş ve Kadir gecesinin de bu gecelerde aranmasını tavsiye etmiştir. (Buhârî, Fazlu leyleti’l-kadr, 3 [2018]) Kadir gecesinin Ramazan ayının 27. gecesinde olduğu (Müslim, Salâtü’l-müsâfirîn, 179-180 [762]) genel kabul görmüş olmakla birlikte, Ramazan ayının tamamında, son on gününün tek gecelerinde (Buhârî, Fazlu leyleti’l-kadr, 3 [2017] Müslim, Sıyâm, 207 [1165]) yahut son yedi gecesinde aranması ile ilgili farklı rivayetler de vardır. (Buhârî, Fazlu leyleti’l-kadr, 2 [2015-2016]; Müslim, Sıyâm, 205-206 [1165]) Hz. Peygamber’in bahisle ilgili kelam ve fiillerinden Müslümanları, Ramazan’ın tamamını, bilhassa de son on gecesini Kadir gecesiymiş üzere ihyâ etmeye teşvik ettiği anlaşılmaktadır.

Mevlid kandili, Peygamberimizin (s.a.s.) doğum yıl dönümü olan Rebîulevvel ayının on ikinci gecesidir. Kur’an ve Sünnet’te bu gecede yapılması özel olarak buyruk ya da tavsiye edilen bir ibadet biçimi yoktur. Bununla birlikte Müslümanlar, Allah Resûlü’ne olan muhabbetleri nedeniyle mevlid kandilinin gece ve gündüzünü beyhude ibadetlerle ihyâ ederler.

Mevlid kandili kutlamaları Müslümanların asırlardır uyguladığı bir gelenektir. Allah Resûlü’nün dünyayı teşrif ettiği günün yıl dönümlerinde Müslümanlar, öteden beri düzenleyegeldikleri çeşitli programlarla, Hz. Peygamber’in hayatını, bildirisini ve hoş ahlakını dünyaya tanıtmak için çaba göstermekte ve ilmi-kültürel programlar düzenlemektedirler. Mevlid programlarında Kur’an-ı Kerim tilaveti, ilâhiler ve naatlar okunması ve dualar edilmesi Müslümanların gönlünde Allah ve Peygamber sevgisini canlı tutmaktadır.

Regaib kandili, üç ayların başladığını vurgulamak ve toplumda farkındalık oluşturmak için ihyâ edilen Receb ayının birinci cuma gecesi kutlanır. Kur’an-ı Kerim’de, hürmet gösterilmesi istenen ve savaşmanın yasaklandığı aylardan biri de Receb ayıdır. (bk. el-Bakara, 2/217; el-Mâide, 5/2; et-Tevbe 9/5, 36) Hz. Peygamber’in (s.a.s.) muhakkak bir gün belirtmeden bu ayda oruç tuttuğuna dair rivayetler bulunmaktadır. (bk. Ebû Dâvûd, Savm, 55 [2430]) Lakin Receb ayının her günü oruç tuttuğuna ve Regaib gecesine mahsus namazın olduğuna dair kaynaklarımızda sahih bir rivâyet bulunmamaktadır. (İbnü’l-Cevzî, el-Mevzû‘ât, 2/434-438, 576-580) Bununla birlikte Şaban ve Ramazan ayından evvel gelen Receb ayı, gerek manevî bir iklimin yaklaşması gerekse içerisinde Miraç gecesini de barındırması sebebiyle Müslümanlar için bir şükür ve sevinç kaynağıdır. Hakikaten Hz. Peygamber’in, Receb ayı girdiğinde “Allah’ım! Receb ve Şaban’ı bize mübarek kıl ve bizi Ramazan’a ulaştır.” diye dua ettiği bilinmektedir. (Taberânî, el-Mu‘cemü’l-evsât, 4/189 [3939]; Beyhâkî, Şuabü’l-îmân, 5/348-349 [3534])

Miraç kandili, Receb ayının yirmi yedinci gecesinde yâd edilmektedir. Bu gecede Hz. Peygamber (s.a.s.) Mescid-i Haram’dan Mescid-i Aksâ’ya götürülmüş (el-İsrâ, 17/1) ve oradan da miraca yükseltilmiştir. Beş vakit namaz bu gece farz kılınmıştır. (Buhârî, Salât, 1 [349]) Ayrıyeten Allah’a şirk koşulmadığı sürece ümmetin günahlarının bağışlanacağı muştusu de miraçta verilmiştir. (Müslim, Îmân, 279) Bu geceye özel bir ibadet olmasa da Müslümanlar miraç kandilinin gecesini ve gündüzünü asırlardır beyhude ibadetlerle ve anma programlarıyla ihyâ etmektedirler. Mü’minlerin mi’racı olan beş vakit namazın bu gece onlara armağan edilmesinin sevincini yaşamak, Mescid-i Aksâ’nın Müslümanlar için mübarek ve kutsal olduğu şuurunu devam ettirmek ve gelecek kuşaklara şuur kazandırmak için İsrâ ve Mi’rac hadisesi yâd edilmektedir.

Berat kandili, Şaban ayının on beşinci gecesidir. Bu gecede ibadetle meşgul olunması, gündüzünde oruç tutulmasına dair rivayetler bulunmakta ve Allah Teâlâ’nın kullarının günahlarını bağışladığı haber verilmektedir. (İbn Mâce, İkâmetü’s-salavât, 191 [1388]; Tirmizî, Savm, 39 [739]) “Berat” ismi de günahların affedilmesi manasına gelir.

Kandil gecelerinde gerçekleşen kıymetli hadiseler sebebiyle Müslümanlar, Allah’a şükürlerini tabir etmek ve bu kıymetli hadiseler hakkında farkındalık oluşturmak için bu geceleri ihyâ etmektedirler. Bu geceler, Müslümanların tövbe istiğfar edip dua etmeleri, kaza yahut beyhude namaz kılıp oruç tutmaları, Kur’an okuyup dinlemeleri, sadaka vermeleri, sıla-i rahim yapmaları üzere salih amellere ve maddî-manevî dayanışma içerisine girmelerine birer vesiledir. Bu çeşit vakitlerde oluşan manevî atmosfer, inananların maneviyatını güçlendirdiği üzere pek çok insanın günahtan el çekmesine de taban hazırlamaktadır. Bu bağlamda kandil geceleri insanların mescitle buluşmaları ve dinin buyruk ve yasaklarını öğrenmeleri açısından da kıymetlidir. Ayrıyeten bu geceler, birlik ve beraberliğimize katkı sağladığı üzere toplumsal bir şuur ve şuur oluşmasına da vesile olmaktadır.

Öte yandan ibadetleri yalnızca bu gecelerde ağırlaştırmak ve başka vakitlerde bütünüyle terk etmek de yanlış bir davranıştır. Çünkü Hz. Peygamber (s.a.s.) “Gücünüz nispetinde (nafile) amel ediniz. Zira siz usanmadıkça Allah usanmaz. Allah katında amellerin en şirini, az olsa da devamlı olanıdır.” buyurmuştur. (Ebû Dâvûd, Salât, 315 [1368]) Hasebiyle değerli olan, sistemli ve devamlı ibadet etmektir.

Ayrıca sahih kaynaklarda bu gecelere mahsus bir ibadet hali bildirilmemiştir. Lakin kandil gecelerinde kılınan namazların yahut yapılan öbür sâlih amellerin -bu gecelere mahsus olduklarını tez etmedikçe- bidat oldukları söylenmez. Zira bidat, Hz. Peygamber’in (s.a.s.) vefatından sonra dinî bir kanıta dayanmadığı halde dinin buyruğu olduğu inancıyla yerine getirilen uygulamalar için kullanılan bir tabirdir. (bk. Yaran, DİA, “Bid‘at”, 6/129-131)

Kandil gecelerinde düzenlenen programlar öteden beri Müslümanlar ortasında dini-kültürel bir nitelik kazanmıştır. Gerçekten Hz. Peygamber (s.a.s.) ve sahabe devrinde bayramlar ve farklı münasebetlerle kutlamalar yapıldığı bilinmektedir. Bütün toplumlar da ulusal ve manevî pahalarını canlı tutabilmek ve sonraki jenerasyonlara aktarabilmek için çeşitli vakit dilimlerini önemsemekte ve değerlendirmektedirler.

Bununla birlikte mübarek gün ve geceler vesilesiyle yapılan faaliyetler, gayrimeşru cümbüş kültürüne gereç edilmemeli ve manevi manalarına halel getirecek davranışlardan uzak durulmalıdır.